سلفیون – برگه 49

وهابیت چیست؟ چه پیشینه و چه نسبتی با اهل سنّت دارد؟

“وهابیت” نام جریانی فکری ـ سیاسی است که در قرن اخیر ظهور کرده و پیرو برخی اندیشه های افراطی سده های سوم و چهارم اسلامی است؛ به این جریان “سلفیه” نیز می گویند. بنیان گذار آن شخصی موسوم به محمّد بن عبد الوهاب (1115 ـ 1206ق) زادة عیینه یکی از شهرهای صحرای معروف نجد است که از تحجّر و خشونت بهره ای تام داشت. در این مقاله به بررسی نسبت وهابیت با اهل سنت پرداخته می شود.

وهابیت از دیدگاه اهل سنت

رساله موجود با موضوع «وهابیت از دیدگاه اهل سنت » می باشد که از یک مقدمه و 4 بخش تشکیل شده است.بخش اول آن کلیات است که از 2 فصل تشکیل شده ،فصل اول با عنوان وهابیت ،مفهوم و وجه تسمیه آن،تاریخچه آن و سلفی گری می باشد . فصل دوم شامل مفهوم اهل سنت ،کاربردهای آن ،تاریخ پیدایش اهل سنت و مذاهب فقهی آن می باشد. بخش دوم : با عنوان آشنایی با بنیانگذاران فکری و سیاسی وهابیت می باشد که از دو فصل تشکیل شده،فصل اول شامل شرح حال زندگی ابن تیمیه ،عقاید وی ،دشمنی ابن تیمیه با اهل بیت علیهم السلام ودفاع آن از مخالفان اهل بیت و ابن تیمیه از دیدگاه اهل سنت می باشد.فصل دوم ،نگاهی کوتاه به زندگانی محمد بن عبدالوهاب ،عقاید وهابیت،ردیه های علمای اهل سنت بر محمد بن عبدالوهاب ،وهابیت در گفتار و اقوال بزرگان اهل سنت ،تاریخچه کشتار و هجوم وهابیان در گفتار اهل سنت و وجه شباهت وهابیت با خوارج را به خود اختصاص داده است. بخش سوم : با عنوان بررسی عقائد انحرافی وهابیت می باشد که شامل 4 فصل می باشد فصل اول به مباحث توحید و شرک و اقسام آن،توحید و شرک در نگاه ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب ،دیدگاه اهل سنت در معیار توحید و شرک اشاره می کند.فصل دوم : به بیان فرق توحید ربوبی و الوهی ،رابطه آن دو با هم ،معنای عبادت ،عبادت از نگاه ابن تیمیه و وهابیت ،توحید عبادی در نگاه اهل سنت می پردازد. فصل سوم این بخش به معنای بدعت ،بدعت در نگاه علمای اهل سنت ،تعریف و مصادیق آن در کلام وهابیون اختصاص دارد.فصل چهارم آن به معنای کفر ،نظر وهابیت در باب تکفیر ،کفر در کلام بزرگان اهل سنت ،سیره نبوی و تکفیر مسلمانان پرداخته است. بخش چهارم : با عنوان وهابیت و تحقیر انبیاء و اولیای الهی می باشد و از هفت فصل تشکیل شده ،فصل اول به مسئله شفاعت ،اقسام شفاعت در قرآن و ضرورت آن ،دیدگاه وهابیون در باب شفاعت ،علل تحریم آن ،و دیدگاه علمای اهل سنت درباره شفاعت توجه دارد.فصل دوم بحث از توسل ،توسل در قرآن و انواع آن ،دیدگاه وهابیون در این موضوع و دیدگاه اهل سنت را بیان داشته است. فصل سوم به مباحث حیات برزخی و دیدگاه و ادله وهابیون ،دیدگاه اهل سنت و مباحث عقلی آن می پردازد.فصل چهارم به موضوع تبرک ،نظرات و فتاوای وهابیان در حرمت تبرک ،تبرک در نگاه اهل سنت ،تبرک صحابه به آثار پیامبر ،تبرک عامه مردم به علمای عصر خود اشاره می کند.فصل پنجم شامل بناء بر قبور ،آیات قرآنی ،نظرات وهابیون ،دلایل و حرمت آن ،فتاوی و دیدگاه علمای اهل سنت و سیره صحابه و مسلمین می باشد. فصل ششم به زیارت قبور ،نظرات وهابیت ،دیدگاه ائمه اربعه و علمای اهل سنت و استحباب آن و براهین عقلی فخر رازی بر زیارت قبور اختصاص دارد.فصل هفتم نگاه اجمالی به بحث نماز و دعا در کنار قبور اولیای الهی ،دیدگاه وهابیون و دیدگاه اهل سنت پرداخته است.و در پایان به کتاب نامه ختم گردیده است.

نقد سلفیه بر تصوف

از مخالفان تصوف، طرفداران جنبش وهابیت (پیروان محمدبن عبدالوهاب، متوفی 1206) و سلفیه (پیروان محمد عبده، متوفی 1323)اند که تصوف را انحراف از اسلام، مخرب و تماماً بدعت می دانند.از قرن دوازدهم به بعد، برخی تحولات اجتماعی از جمله فشار سلفیه و وهابیت سبب شده است تا مشایخ برخی طرق صوفیه برخی عقایدشان را تعدیل و بعضی اعمال را که حساسیت عالمان اهل سنّت را برمی انگیزد، ممنوع کرده اند. در ادامه این نوشتار مطالبی در مورد تصوف و رابطه آنها با اهل سنت و سلفیه و وهابیت بیان خواهد شد.