برچسب: سلفیان

توسّل در سیره پیشوایان

بی شک یکی از مسائل مهمی که وهابیت با دیگر مذاهی اسلامی با آن مخالفت می کند مساله توسل است که در این مقاله سعی شده با ادله قرآنی و اثبات اینکه سیره پیشوایان و پیامبران گذشته بر این مساله مترتب بوده اثبات کند که اعتقاد به توسل نه تنها شرک نیست بلکه یک امر مطلوب و پسندیده به شمار می آید.

توسل در آیات و روایات

توسل در لغت یعنی تقرب و نزدیکی،در اصطلاح (خواستن حقیقی از حقیقت وجودی انسانهایی برگزیده و کامل ،برای وساطت در امر خیری که مربوط به دنیا و آخرت است.با مطالعات در این زمینه به دنبال اهداف و نتایجی از جمله ،آشنا ساختن خوانندگان با موضوع توسل،به نحوی که باعث تقویت عقاید و دفع شبهات در این زمینه شود بنابراین کوشش شده با مطالعه تفاسیر آیات و روایات ذکر شده مطالب مورد نیاز این رساله بیان شود. این که مفهوم توسل چیست؟آیا در قرآن بدان اشاره شده؟فلسفه توسل چیست و سوالاتی هستند با توجه به منابع موجود بررسی شده اند. با بررسی آیات،خداوند در دو آیه (سوره مائده آیه 35 و سوره اسراء آیه 57) به طور مستقیم امر به آوردن وسیله کرده است.طبق احادیث فراوان ائمه علیهم السلام بهترین وسیله تقرب به خداوند هستند و فلسفه توسل به اولیاء الهی به علت جایگاه معنوی آنها و توجه خداوند و تاکید خداوند به حقانیت آنان است علاوه بر این توسل جستن یک امر فطری در وجود انسان است. وسیله از نظر علمای بزرگ شیعه به معنای ایمان،محبت به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و اطاعت و دعای آن حضرت است. توسل از دیدگاه اسلام مشروعیت دارد و برای اثبات این مسئله می توان استناد کرد به آیات متعددی که تصریح یا اشاره به مسئله توسل کرده است و نیز احادیث متعددی که در این زمینه در منابع شیعه و سنی نقل شده و همچنین سیره مسلمین و علمای اسلامی که در زندگی سیره گذشتگان را دنبال کرده اند و توسل می کردند. توسل اقسامی دارد قسمی از آن را مسلمانان جایز می دانند،توسل به خداوند ،اطاعت و ایمان ،قرآن کریم،اولیا< الهی،پیامبر صل الله علیه و آله وسلم چه در زمان حیات و چه در برزخ. اقسامی چون توسل به طاغوت و بتها اتفاق نظر دارند که جایز نیست.اما در توسل به مقام ،دعا و آثار پیامبر صل الله علیه و آله وسلم در حیات برزخی با وهابیان اختلاف دارند و توسل باید مراتب زبانی،قلبی،جوارحی،عملی،خلقی را طی کند تا به نهایت توسل برسد. و باید شرایط توسل رعایت شود تا به خواسته مورد نظر برسد.توسل همان توحید است و با توحید منافاتی ندارد و متوسل شدن به انبیاء و اولیاء با توحید و عبودیت پروردگار منافاتی ندارد زیرا تمامی مخلوقات فاعل به اذن هستند و هیچ اثر و خاصیتی از آفریننده ای بدون خواست و مشیت خداوند پدید نمی آید،این توحید را در ادعیه شیعه به وضوح می توان دید. از جمله چیزهایی که وهابیان دستاویز قرار داده اند و دلیل بر شرک شیعه می دانند زیارت ائمه اطهار عایهم السلام است،نذر کردن برای ایشان ،بوسیدن ضریح ،نماز و دعا در کنار قبور ائمه اطهار علیهم السلام است که آنان باید رجوع کنند به آیات و احادیث فراوانی که بیانگر فضیلت زیارت قبور ائمه اطهار علیهم السلام و صحت آن است. شفاعت نیز با توسل رابطه دارد،شفاعت به معنای واسطه شدن شخصی در قیامت سراغ گنه کار می روند و در توسل گنهکاران در پی اولیاء الهی می روند.بنابر این نسبت میان شفاع و توسل عموم خصوص من وجه است. توسل آثار فاوانی در سعادت دنیوی و اخروی انسانها دارد از جمله شکوفایی استعدادها،دوری از گناه،دارا شدن روحی خاضع،معرفت به معالم و حقایق دین،قبولی اعمال ،کسب برکات زمین و آسمان و... متن مذکور برگزیده مهمی از مطالب رساله مورد نظر است و به سوال اصلی رساله که عبارت است از ضرورت و حکمت توسل و عدم منافات توسل با توحید،پاسخی اجمالی داده و همچنین فرضیه های از قبیل حقیقت توسل،دیدگاه علماء،اقسام توسل،و به چه کسانی باید متوسل شویم را مورد بحث قرار داده است.

توسل از نگاه فریقین

واژه «توسل» دوبار در قرآن آمده است. این واژه به معنای تقرب جستن، منزلت جستن و نزدیک شدن به غیر توسط چیزی، به کار رفته است. با ژرف نگری در منابع اسلامی به این نتیجه می رسیم که توسل انواع فراوانی دارد. بعضی از انواع توسل مورد اتفاق همه دانشمندان اسلام جایز، بعضی از آن ممنوع و حرام و بعضی دیگر مورد اختلاف است. توسل به حق نبی، توسل به آثار نبی و توسل به دعای نبی و اولیای الهی بعد از حیات، از انواع اختلافی توسل است.

توسل از دیدگاه قرآن و روایات

باید توجه نمود که توسل ،یعنی وسیله قرار دادن چیزی یا عواملی که باعث تقرب به حضرت حق می شود.عواملی که آدمی با انجام آنها می تواند به قرب الهی و سر منزل مقصود نائل شود.و وسیله به معنای چیزی و یا عاملی که مایه تقرب به خدا می گردد و عواملی از قبیل جهاد،نماز،روزه، و … و سائر کارهای نیک و اعمال عبادی داخل در معنای توسل می باشد و شکی نیست که انجام واجبات و مستحبات همگی وسائل معنوی هستند که انسان را به کمال می رسانند.انسان در پرتو این اعمال،حقیقت بندگی را می یابد و در نتیجه به خداوند نزدیک می شود. آنچه که در باب توسل در این پروژه مورد بررسی قرار می گیرد:شامل 3 فصل است: فصل اول شامل :مقدمه و اهمیت و ضرورت موضوع مورد بحث و روش تحقیق و محدودیت های تحقیق و همچنین معنای لغوی و اصطلاحی توسل که نظرات متفاوتی در این زمینه ارائه گردیده است. فصل دوم :مهمترین قسمت پروژه را تشکیل می دهد و خود به پنچ بخش تقسیم شده است: بخش اول:در این بخش،حقیقت توسل و وسیله بیان شده است. بخش دوم :به بررسی مشروعیت توسل و جائز بودن آن پرداخته شده است. بخش سوم :انواع توسل که شامل هفت مورد می باشد. توسل به پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) و انسانهای صالح 2-توسل به اسماء حسنی الهی و توضیحاتی که در این زمینه ارائه گردیده است و بیان اینکه منظور از اسماء حسنی الهی همان ائمه می باشند.3- توسل و تمسک به قرآن 4-نماز به عنوان عاملی که انسان را از زشتی ها باز میدارد 5- روزه و فایده روحی و معنوی روزه 6-جهاد که کار آمدترین وسیله برای تقرب به خداوند می باشد.7- شفاعت که خود نوعی وسیله است. دربخش چهارم:شرایط توسل و آنچه لازمه توسل جستن است بیان شده است این بخش شامل پنج مورد است:1- توکل و اعتماد و اطمینان به خدا 2-اخلاص 3-خضوع 4- تقوی 5-دوری از غفلت که این عوامل به عنوان شرایط و لازمه توسل مورد بررسی قرار گرفته اند.و آخرین بخش این فصل بررسی شبهات توسل که با توجه به منابع که در این زمینه موجود بوده پاسخ گفته شده است.که در قسمت اول :اشاره ای کوتاه به پیدایش وهابیت و نام موسس این مسلک شده است.و در قسمت بعد توحید و شرک از نظر وهابی ها بیان شده است.که در قسمت اول:اشاره ای کوتاه به پیدایش وهابیت و نام موسس این مسلک شده است.بیان شبهه شرک و پاسخ به آن .شبهه دیگر اینکه چرا مستقلا از خدا طلب حاجت نمی نمایند و به دنبال وسیله می گردند؟شبهه بدعت و پاسخی که در این زمینه ارائه گردیده است و آخرین شبهه ای که وارد کرده اند شبهه استعانت از(میت و غائب) و پاسخ به آن می باشد.و فصل آخر شامل جمع بندی و نتیجه گیری می باشد.

توسل از دیدگاه قرآن و حدیث (2)

موضوع این تحقیق توسل از دیدگاه قرآن و حدیث است که در پنج فصل تدوین یافته است. فصل اول مشتمل بر کلیات و تعاریف است،در این قسمت به تعاریف لغوی و اصطلاحی توسل می پردازیم. در فصل دوم به انواع توسل پرداخته ایم و انواع را سه بخش می کنیم،توسل های مشروع بالاتفاق،توسل های غیر مشروع بالاتفاق بین المسلمین و توسل های مورد اختلاف بین مسلمین و وهابیون. فصل سوم اختصاص به ادله مشروعیت توسل می باشد که با ادله قرآنی و روایی و سیره اصحاب مشروعیت توسل را اثبات خواهم کرد. در فصل چهارم آثار توسل را مورد بررسی قرار داده و آن را به سه دسته قسمت می کنیم،آثار عقیدتی ،رفتاری ،اخلاقی و تربیتی. و در فصل پنجم پاسخ به شبهات توسل پرداخته ایم،در این فصل فقط مهمترین شبهاتی که از سوی وهابیها مطرح شده را ارائه نموده که به چهار قسمت عقیدتی ،فقهی ،قرآنی و روایی تقسیم نموده و به پاسخ آنها خواهیم پرداخت.

توسل از دیدگاه قرآن و حدیث (1)

مباحث این پایان نامه در هشت فصل با این عنوان ها به نگارش درآمده است: فصل اول، توسّل: مفهوم توسّل، مصادیق توسل، ضرورت توسل؛ فصل دوم، توسل از دیدگاه قرآن و روایات، سابقه ی توسل؛ فصل سوم، نقش و آثار توسّل: نقش و آثار توسل در حیات فردی و اجتماعی، نقش سازندگی توسل؛ فصل چهارم، رابطه ی توسل با توحید و شرک: توحید و شرک در توسل، شبهات وهّابیت درباره ی توسل، توسل و اعتقاد به توحید؛ فصل پنجم، توسل به چه کسانی؟ توسل به قرآن، توسل به عترت، نحوه ی توسل؛ فصل ششم، ابزار توسل: دعا، عبادت؛ فصل هفتم، زمان و مکان توسل؛ فصل هشتم، جمع بندی و پیشنهادها.

توسل از دیدگاه شیعه و وهابیت

موضوع این پژوهش توسل از دیدگاه شیعه و وهابیت می باشد. توسل به معنای این است که بنده چیزی یا شخصی را نزد خداوند واسطه قرار دهد تا او وسیله قربش به خدای متعال شود. مسلمانان قائل به این نکته هستند که می توان با انگیزه دینی به اسباب غیر طبیعی تمسک جست: 1-از طریق کتاب و سنت 2 – برای اسباب و وسائل ،هیچ گونه اصالت و استقلالی قائل نشده و تاثیر آنها را منوط به اذن و مشیت الهی دانست. در کتاب و سنت مجموعه ای از وسایل معرفی شده که توسل به آنها استجابت دعا را به دنبال دارد که یکی از آنها توسل به اسماء و صفات حسنای الهی می باشد و دیگری توسل به صالحان که برترین نوع آن توسل به ساحت پیامبران و اولیای الهی می باشد. ولی وهابیان توسل را شرک و شیعیان را مشرک می خوانند:اما آنها که شرک را به معنی (تعلق و توسل به غیر خدا) تفسیر می کنند،تعبیرشان تنها در صورتی صحیح است که برای ابراز و وسائط موجود (اصالت و استقلال) قائل بوده و گرنه چنانچه آنها را وسایلی دانست که به مشیت و اذن الهی ما را به نتیجه می رسانند از مسیر توحید خارج نشده ایم و اصولا زندگی بشر از روز نخست بر این اساس ،یعنی استفاده از وسائل و وسائط موجود،استوار بوده است.بنا بر این شیعه از هیچ طرفی مشرک نمی باشد.

توسل (3)

یا ایّها الذین آمنوا اتقو اللّه و ابتغو الیه الوسیلة[1]

«ای کسانی که ایمان آورده اید!تقوای الهی پیشه کنید و به خدا توسل جویید»

توسل (2)

توسل یعنی دست آویختن به واسطه ای برای نزدیک شدن به خداوند که در قرآن به آن ترغیب شده و در سیره عملی صحابه و تابعین بوده است. صحابه در زمان حیات رسول خدا(ص) نزد ایشان می‌آمدند و از ایشان طلب دعا می‌کردند و بعد از رحلت ایشان به زیارت قبر ایشان می‌رفتند و از ایشان طلب دعا و استغفار می‌نمودند. نمونه های زیادی از توسل صحابه به پیامبر خدا بعد از رحلت ایشان در کتابها و منابع روایی معتبر وارد شده که نشان از جواز آن دارد. اما همین امر توسط ابن تیمیه به عنوان شرک و بدعت و نامشروع شناخته شده است و وهابیت به جای تبعیت از روایات به تبعیت انظر ابن تیمیه پرداختند و این تفکر را رواج دادند. در این مقاله به نقد و بررسی نظر وهابیت در این رابطه پرداخته شده است.

توسل (1)

یکی از عقایدی که نزد همه مسلمانان مسلم و رایج است مسئله توسل است. توسل یعنی نزدیکی به خدا با وسیله ای ارزشمند نزد وی. در مورد جواز توسل ایات و روایاتی وارد شده است. در این میان تنها وهابیان هستند که توسل را قبول نداشته و به بقیه مسلمانان به خاطر مسئله توسل نسبت شرک می دهند. در ادامه مطالبی در مورد توسل بیان خواهد شد.

تضاد عقاید حنفیت با وهابیت1 دعا

از مسایلی که مورد انکار وهابیان قرار گرفته، جواز دعا همراه با بالابردن دست هاست؛ خواه این دعا پس از نماز باشد، یا بعد از خوردن غذا و یا در مقابل قبرها؛ به صورت منفرد و یا جمعی و در کل هر کجا که هوای نفس و خیال آنان حکم کند این چنین دعایی را بدون هیچ دلیلی و تنها به پیروی از گمان و خیال خود بدعت و حرام می دانند. برای بررسی این بدعت و ناهماهنگی آن با احکام و روایات وارده باید فلسفه دعا و نحوه ادای آن، از دیدگاه قرآن و سیره و سنت مورد بررسی قرار گیرد.

تبیین توحید، توسل و شفاعت از نظر وهابیت و نقد و بررسی آن از دیدگاه اهل تشیع

ابن تیمیه کسی که افکار وهابیت از او سرچشمه می گیرد. در حقیقت موسس مذهب وهابیت می باشد.هر چند وهابیان در ظاهر آن را بیان نکرده اند که سرانجام در قلعه ای در شام زندانی شد و در همانجا از بین رفت. و طرح مجدد افکار ابن تیمیه توسط محمد بن عبدالوهاب صورت گرفت. که سرانجام او هم در سال 1206 رخت از جهان بر بست. شواهد نشان می دهد که عمر«وهابی گری افراطی» به سر آمده و طرفداران خود را به سرعت از دست می دهد زیرا در بطن وهابیت تندرو اصولی نهفته است که قابل بقا و دوام نمی باشد. وهابیان در باره ی مفهوم توحید می گویند: هدف از توحید انحصار عبادت به خدا می باشد. از این رو زیارت قبور و غیر خدا را ندا کردن و اموری از این قبیل را شرک می دانند. وهابیان معتقدند که خداوند مانند انسان است و در این رابطه به حدیثی جعلی از پیامبر استناد می کنند. موحد از نظر وهابیان به کسی می گویند که به هیچ یک از انبیاء و اولیاء خدا توسل نکند، به قصد زیارت پیامبر سفر نکند و از او طلب شفاعت نکند و همچنین به او سوگند یاد نکند.محمدبن عبدالوهاب تعدادی از روایات جسم بودن خدا را آورده و آن ها را صحیح شمرده و ایمان به آنها را واجب و رد و انکار آنها را کفر دانسته است.وهابیان اشکالاتی از قبیل بر توسل گرفته اند: چنین توسلی در میان صحابه نبوده است. مخلوقین حقی بر خدا ندارند. این نوع توسل متضمن دعوت غیر خداست. توسل ،استعانت از غیر خداست. در پاسخ باید گفت که توسل به غیر خدای سبحان،به معنای شریک قرار دادن در افعال خدای متعال نیست بلکه مقصود این است که خدا کارش را انجام دهد و حاجت او را به برکت آنان برآورده سازد. وهابیان به شفاعت معتقدند اما به این معنی که بنده از خدا درخواست کند که پیامبر (ص) را شفیع او قرار دهد.محمد بن عبدالوهاب همچنین می گوید: « شرک کسانی که از قبور طلب شفاعت می کنند از شرک بت پرستان زمان جاهلیت بدتر است. حضرت آیت الله مکارم شیرازی در توصیه ای دو شانه به علمای حجاز می فرمایند: به همه ی علمی وهابی که خواستار راه اعتدال هستند توصیه می شود که فرصت خوبی را که در این شرایط تاریخی برای بازنگری در اصول وهابیت فراهم شده است،از دست ندهند و شکاف عظیمی را که میان آنها و سائر مسلمین جهان پیدا شده است و دشمن از آن بهره گیری می کند با هوشیاری پر کنند.

پاسـخ به شبهات وهابیــان بر روایت عایشـه در توسـل به پیامبر صلی الله علیه وآله پس از وفات

عایشه یکی از همسران رسول خدا و از جمله اصحاب ایشان است که از او در باب توسل به پیامبر روایت رسیده است. براساس این روایت مردم در خشکسالی طبق سفارش عایشه از سقف واقع بر قبر روزنه ای بر قبر گشودند و باران رحمت نازل شد. این روایت از جهت سند ثابت بوده و از جهت متن بر وقوع توسل به پیامبر پس از حیات ایشان دلالت می کند. وهابیان این نوع از توسل را نامشروع و بدعت می دانند. لذا آنها همواره به طرح شبهاتی در خصوص سند و دلالت روایت پرداخته­اند تا راه را بر هرگونه استفاده مخالفان عقیده خود ببندند. نویسنده در این مقاله تمامی شبهات مطرح شده از سوی وهابیان بر روایت مذکور را بیان نموده و به آنها پاسخ خواهد داد.

پاسخ به شبهات توسل

این مقاله درصدد پاسخ دادن به شبهاتی است که از سوی وهابیت در مورد توسل وارد شده است.