مروری بر درونمایة خطبه فدکیه و کاربرد فنون خطابه، احتجاج و استدلال در آن
نگارنده ابتدا مروری بر درونمایة خطبه فدکیه در 34 عنوان آورده و سپس تحت چند عنوان به توضیح پرداخته، از جمله: معرفی گویندة خطبه، بحث فدک، معرفی بعضی از شنوندگان و احتجاج بر آنها. آنگاه این خطبه را با فن خطابه، احتجاج و استدلال در منطق تطبیق کرده است.
گونه شناسی و روش شناسی روایات تفسیری حضرت زهرا سلام الله علیها
به استناد بسياري از آيات و روايات، اهل‌بیت: تنها كساني هستند كه پس از خدا و پيامبر‌اکرم6 آگاهي كامل به معارف قرآن، و مراد و مقصود آيات آن دارند، و سیره تفسیری آنان راهگشاي مفسّران مي‌باشد.
در اين نوشتار، روش‌هاي تفسيري حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با نگاهي كاربردي بررسي شده است. بر اساس اين پژوهش، مهم‌ترين روش‌های تفسیری حضرت زهرا سلام الله علیها عبارت است از: قرآن به قرآن، قرآن به سنّت، قرآن به تاریخ و تفسیر کلامی. و گونه‌های تفسیری ایشان شامل تأویل، جری و تطبیق، تمثیل، تفسیر بر اساس دلالت التزامی آیه می‌باشد.
جلوه‌های قرآنی خطبه فدکیه
حدیث مشهور ثقلین می‌رساند که کلام معصوم مکمل و مفسر است. سخنان حضرت فاطمه در خطبه فدکیه مشمول همین حکم کلی است. توحید، نبوت، اوصاف و ویژگی‌های خود قرآن ودفاع از ولایت علی علیه السلام هر کدام به گونه‌ای در کلام حضرت بازتاب یافته و هماهنگ و همسو با کلام وحی و در حکم تفسیر آن است. این مقاله آیات ناظر بر گفتار حضرت فاطمه را در ابعاد فوق الذکر مطرح کرده است. از رهگذر کار بست آیات شریفه قرآنی، از انحراف دینی، سیاسی و فرهنگی جامعه اسلامی پس از رحلت جانسوز پیامبر پرده‌برداری شده و در کلام ایشان با استفاده از وحی الهی تنبه و هشدار نسبت به مسئولیت‌های دینی، و ترغیب در شناخت آن و سرزنش در خصوص قصورهای این مسئولیت مورد تأکید قرار گرفته است.
فقه در مذهب شیعه: ترجمه‌ای نویافته از شرایع الدین، منسوب به امام رضا علیه السلام
این گفتار، ترجمه‌ای است کهن، متعلّق به دوره تیموریان، سدة علیه السلام یا 8 هجری، از رسالة شرایع الدین که امام رضا علیه السلام در پاسخ به مأمون بیان فرمود. اصل رساله در منابع حدیثی شیعی آمده و ترجمه به صورت نسخه خطی در کتابخانه ملی انگلستان بوده که برای نخستین بار منتشر می‌شود.
کتابشناسی تحلیلی پایان‌نامه های رضوی حوزوی
پایان نامه‌ها، از منابع مهم اطلاعاتی و پژوهشی به شمار می‌روند که در نسخه‌های محدود تولید می‌شوند و باید در پژوهشهای بعدی از آنها استفاده شود. نویسندگان در این گفتار، 9 علیه السلام پایان نامه را شناسانده‌اند که در حوزه‌های علمیه ایران در مورد امام رضا علیه السلام نوشته شده است. بیشتر اینان همراه با چکیده عرضه شده‌اند. براساس این گفتار، بیشترین موضوعی که در پایان‌نامه‌ها بررسی شده، سیره اخلافی – سیاسی امام رضا علیه السلام است، که 39 عنوان (نزدیک به چهل درصد) را به خود اختصاص داده، و کمترین عدد، از آنِ موضوعهای حدیث و جلوه‌های تربیتی است که هر کدام 2 پایان‌نامه بدان پرداخته‌اند.
معرفی سه کتاب مشتمل بر مجموعة مقاله‌ها، در موضوع امام رضا علیه السلام
جنبه‌‌های برجسته و آموزه‌‌های نورافشان در متون و اخبار رسیده از امام رضا علیه السلام ، با وجود پژوهشهای پرشمار، همواره نکاویده‌‌های فراوان دارد. در این مقاله، سه مجموعه معرفی می‌شود که هر کدام دربرگیرندة ده‌‌ها نوشتار و مقالة با ارزش علمی بوده و به صورت کتاب، چاپ شده است. اول و دوم دو جلد مجموعه با نام «ابعاد و شخصیت و زندگی حضرت رضا علیه السلام » که در کلّ مشتمل بر 25 نوشته است. سومین مجموعه مقاله کتابی‌ست با عنوان «جستاری در ادعیه رضویه» که در یک جلد چاپ شده و شامل 25 مقاله می‌باشد. معرفی مختصری از هر پژوهش در ادامه خواهد آمد. غالباً مقالات و تحقیق‌‌هائی که در قالب همایش‌‌ها ارائه می‌شوند، کمتر مورد توجه قرار گرفته و اطلاع‌رسانی درستی در مورد آنها صورت نمی‌گیرد، و سایت‌‌های معروفی که مقالات را نمایه می‌کنند نیز به اینگونه مجموعه‌‌ها توجه ندارند، لذا هدف از این گزارش، اطلاع رسانی به جامعة علمی کشور است تا از وجود چنین پژوهش‌‌هایی بی‌خبر نمانند. اگر چه گاه نکات مثبت و یا منفیِ تحقیق‌‌ها مطرح شده، ولی نگارنده به هیچ روی، رویکرد تحلیل، تمجید، و یا نقد نداشته است.
ترجمه و نقد مقالة مادلونگ با عنوان “علی الرضا”
نوشتار حاضر به ترجمه و نقد مقالۀ (علی الرضا) به قلم ویلفرد فردیناند مادلونگ خاورشناس مشهور اختصاص دارد. نگارندۀ مقالۀ نقد، پس از معرفی نویسنده و آثار ترجمه شده از او به معرفی دانشنامۀ ایرانیکا پرداخته شده است. سپس به ترجمه مقاله اقدام نموده و به نقد و ارزیابی مقاله در دو بعد کلی و جزئی سامان یافته است.
مجلس امام رضا علیه السلام : مناظره‌ای دینی در بارگاه خلیفه مأمون
نویسنده، مجالس مناظرة امام‌رضا علیه السلام را بر اساس شخصیت حاکم (مأمون)، ویژگی‌های مجالس و موضوعهای مورد بحث تحلیل می‌کند و گزارشی مختصر از چند مجلس می‌آورد. نگاه تطبیقی نویسنده به نتایجی مبتکرانه رسیده است.
مکتب تفسيری امام علی بن موسی الرضا علیه السلام
روايات تفسيري امام رضا علیه السلام به دليل شرایط خاصّ سياسي و علمي زمان خود، از اهميت خاصي برخوردار است، به گونه‌ای که مي‌توانيم بر آن به مكتب تفسيري امام رضا علیه السلام اطلاق نماييم؛ زیرا ايشان در دوران سکونت در مرو تا حدودی آزادانه و تقریباً بدون تقیه به نشر معارف اسلامی می‌پرداخت؛ نویسندگان به بررسي روش تفسير امام رضا علیه السلام در مکتب تفسیری ایشان پرداخته و روش‌هاي گوناگون امام را در تفسير قرآن بيان كرده‌اند. امام علیه السلام در همه روش‌هاي تفسيري قرآن، از روش تفسير قرآن به قرآن استفاده كرده است. در پايان به مباحث علوم قرآن از نگاه امام رضا علیه السلام نيز اشاره شده است.
مروری بر معنای عبارت «ادنی المعرفة» در حدیث امام رضا علیه السلام
معنای عبارت «ادنی المعرفة» که در حدیث امام رضا علیه السلام در باب توحید به کار رفته، موضوع اصلی این مقاله است. نویسنده، معنای «کمترین حدّ معرفت» را در برابر این عبارت نمی‌پذیرد و به جای آن، «حقّ المعرفة» و «حدّ المعرفة» را پیشنهاد می‌کند. به نظر وی ترجمۀ مورد نقد، به دلیل کلام محمد غزالی در کتاب احیاء العلوم مطرح شده است. لذا در بررسی خود، ابتدا اصل کلام غزالی را طرح می‌کند، و نقد آن را از کلام میرزا حبیب الله خویی می‌آورد. آنگاه معنای «ادنی» را در لغت، قرآن، حدیث و کلام محدثان از جمله میرزا مهدی اصفهانی پی می‌گیرد؛ سپس با طرح نکاتی در باب فطری و موهبتی بودن توحید، به مدعای خود می‌پردازد.
بررسی ادلة قرآنی وجوب انتصاب الهی امام از منظر امام رضا علیه السلام
یکی از موضوعاتی که شیعه و اهل سنت در مورد آن با هم اختلاف دارند، انتصابی بودن امام است. اهل سنت امامت و خلافت را انتخابي می‌دانند، ولي شيعيان بر اين باورند كه امام و خليفه را خداوند بايد نصب و پيامبر بايد اعلام كند.
شیعه ـ براساس تعالیم معصومینedfr ـ امام را صاحب ویژگی‌های خاصی می‌داند که اندیشة انسانی از درک و شناخت آن عاجز است و تشخیص فردی با چنین ویژگی‌های خاص، تنها در حیطة قدرت خداوند است.
امام رضا علیه السلام در خطبه خود در مرو به عصمت، علم، افضلیت و افتراض طاعت اشاره دارد، و به برخی از آیات قرآن استناد می‌فرماید، که نگارنده در اینجا تنها به بررسی سه آیه پرداخته است: 124 بقره، علیه السلام 3 انبیاء و 68 قصص.
در این مقاله همچنین روشن می‌شود که چنین جایگاهی نمی‌تواند حاصل سیر طبیعی پیشرفت معنوی بشر باشد که در نظریة علمای ابرار مطرح می شود.
راهنمای پژوهش درباره دعبل خزاعی
دِعبِل خُزاعی شاعری نامدار از سدة سوم و در شمار یاران امام رضا علیه السلام است. و قصیدة تائیة او که در حضور حضرت رضا علیه السلام خوانده، در میان اشعار او شهرت خاصّی دارد. این مقاله، گزارشی است از حدود 150 منبع در مورد دعبل، که در چهارده بخش سامان یافته است، از جمله: کتابهای چاپی و خطی، مقالات نشریات و کتابهای مرجع، پایان‌نامه‌ها، آثار مربوط به قصیدة تائیه، آثاری به زبانهای غیر از فارسی و عربی.
