نقد دیدگاه علامه شوشتری در جعلی بودن برخی روایات تفسیر…
عمل تفسير با استناد به «منابع تفسير» انجام می‌پذیرد. مراد از منابع تفسير، امورى است كه شناخت‌های لازم درباره معنا و مراد آيات را در اختيار مفسّر قرار میدهد. يكى از مهم‌ترین منابع تفسيرى، روايات منقول از اهل‌بیت (ع)، و يكى از منابع در اين باب، تفسير منسوب به امام حسن عسكرى (ع) می‌باشد. اين مقاله به بررسى و نقد آراى علّامه شوشترى درباره نمونه‌هایی از روايات منقول در تفسير مذكور می‌پردازد و نشان میدهد ادلّه مورد استناد ايشان براى اثبات مجعول بودن اين روايات ـ از قبيل انفراد نقل روايت در منبع شيعى تفسير منسوب به امام حسن عسكرى (ع) و عدم نقل آن در منابع عامه، ظهور بدوى روايت، مفاد صدر روايت بدون توجه به آنچه در ذيل آن آمده و استبعاد محتواى روايت ـ گرچه ظن به صدور اين روايات را كاهش میدهد، اما نمی‌تواند مجعول بودن آنها را به اثبات رساند و دستمايه اين مدعا قرار گيرد كه تفسير منسوب به امام حسن عسكرى (ع) سرتاسر مجعول است.
مبارزه امام هادی علیه السلام با غالیان
در این مقاله به بررسی مبارزه امام علیه السلام با غالیان پرداخته شده است
سیمای امام کاظم علیه السلام در منابع صوفیه
جریان تصوف، در ابتدا با زهدگرایی، توجه به آخرت و جدایی از زندگی دنیایی شکل گرفت و به‌مرور و در اواخر قرن سوم هجری، افکار و عقاید خویش را به‌صورت مدون عرضه نمود و به‌عنوان جریانی اجتماعی وارد عرصه شد. این جریان در دوران حیات اجتماعی خود، در دوره‌هایی به مذهب تشیع نزدیک گردید و نماد این نزدیکی، مطرح‌شدن ائمه به‌عنوان اولیا و اقطاب صوفیان بود. این حرکت با استقبال دانشمندان شیعی مواجه شد؛ زیرا زمینه جذب آنان به مذهب تشیع از این دریچه فراهم می‌گشت و می‌توانست مبنا و محور مهمی برای وحدت به شمار آید. در این عرصه، متصوفه به امامان شیعه و ازجمله امام کاظم (ع)، به‌عنوان نماد زهدگرایی توجه کردند و سخنان آنان در کتب صوفیه بازتاب یافت. در این پژوهش، به این سؤال كه امام كاظم (ع) در چه زمانی وارد منابع صوفیه شد و تا پایان قرن نهم این حضور چه تطور و تغییراتی یافت؟ بررسی این حضور و تغییرات آن، در 62 منبع متصوفه در دوره زمانی یادشده پی گیری شد و یاد از آن حضرت در این منابع، سه دوره را پشت سر نهاد: دوره اول، نامی از امام در منابع نبود؛ دوره دوم از نیمه قرن هفتم به بعد از امام در برخی منابع در حد ذکر نام یاد می‌شود و دوره سوم که از قرن هشتم آغاز می‌گردد که حضور و حیات امام در این دوره به‌صورت روشن و با عنوان‌های مستقل مشاهده می‌شود. تحولات در حوزه نوشتار، همه از تحولات اجتماعی و مذهبی جامعه متأثر بود که بر دیگر عرصه‌ها اثر می‌گذاشت. در پایان این نوشتار، برای نشان دادن جریان‌ها و دیدگاه‌های صوفیان درباره امام کاظم (ع) به مقایسه تطبیقی دو کتاب صوفیانه قرن نهم، یعنی «شواهد‌النبوه» اثر خواجه محمد پارسا (م 822 ق) سنی غیرمتعصب و دوستدار اهل‌بیت (ع) و از بزرگان طایفه نقشبندیه و کتاب «فصل‌الخطاب» عبدالرحمان جامی (م 898 ق) از سرشناسان نقشبندیه، پرداخته‌ایم که هر دو کتاب زندگانی امام کاظم (ع) را گزارش کرده‌اند.
امام صادق علیه السلام و تأویل و تفسیر عرفانی قرآن
گفتارِ زير پژوهشی است درباره‌ی تفسير و تأویل‌های بازخوانده به امام صادق (ع) از پاره‌ای آيات قرآن. اين تفسيرها بخشی از گفتارهای تفسيری امام است که عبدالرحمن سلمی به‌گونه‌ای پراکنده همراه با گفتارهای تفسيری ديگران در حقايق التفسير خويش آورده و پل نويا آنها را بيرون آورده و جداگانه چاپ کرده است. در اين پژوهش، نخست درباره‌ی پيوند امام با تصوف و عرفان به کوتاهی سخن گفته‌ایم، و سپس، گفتارهای تفسيری آن بزرگ را هم از ديدگاه سندی و هم از ديدگاه معنايی بررسيده‌ايم و به اينجا رسیده‌ایم که هرچند اين گفتارها از نگاه سندی استوار نيستند، و هرچند پاره‌ای از آنها از نگاه معنايی نيز نمی‌توانند پذيرفته آيند، با اين همه بسياری از آنها پذيرفتنی می‌نمایند.
امام باقر علیه السلام و حفظ و صیانت حدیث
اهل‌بیت رسول اکرم (ص) طبق سفارش آن حضرت که در آخرين لحظات حيات فرمودند: «اني تارک فيکم خليفتين، کتاب الله حبل ممدود و ما بين السماء و الارض، او ما بين السماء الي الارض و عترتي اهل بيتي و انهما لن يفترقا حتي يراد علي الحوض» (ابن حنبل {بی‌تا}: ج 5، 182 و 189؛ سيوطي 1421: ج 2، 60)، بالاترين مرجع علمي در کنار قرآن کريم هستند که خداوند متعال براي هدايت و رهبري مسلمانان پس از رسول اکرم (ص) آنها را برگزيد. امام باقر (ع) پنجمين امام و پس از پيامبر (ص) درزمانی سکان کشتي هدايت را به دست گرفتند که شرايط اجتماعي، سياسي نسبتاً متفاوت با دوران ائمه پيشين بر جامعه حکم‌فرما بود به‌گونه‌ای که آن حضرت تا حدي توانستند به آموزش علمي مسلمانان بپردازند و درهاي علوم مختلف را به روي آنان بگشايند. در اين جستار به گوشه‌هایی از حرکت‌های علمي و توصيه و تأیید ثبت و حفظ حديث، آن بزرگوار اشاره می‌کنیم.
روش‌های تربیتی در سیره امام سجاد (ع)
انسان، مستعد اتصاف به همه كمالات است. وصول به آنها درگرو تربيت صحيح مى‌باشد و براى رسيدن به هدف والاى قرب الى‌اللّه، بايد بهترين شيوه‌ها را انتخاب نمود. به‌یقین، برترين روش‌ها كه مبتنى بر شناخت حقيقت انسان و همه ابعاد وجودى اوست، تنها در كلام و سيره انسان‌هاى كامل در هر عصر و زمان جست‌وجو مى‌شود و چنين انسان‌هايى براى همه عصرها و زمان‌ها جز معصومان (ع) كسى نيست. اين مقاله با رويكرد نظرى و تحليلى و باهدف آشنايى با روش‌هاى تربيتى «عفو» و «تغافل» امام سجاد (ع) بر اساس صحيفه سجاديه، دعاى ابوحمزه ثمالى و سيره رفتارى آن حضرت است.
شخصیت قرآنی امام حسن مجتبی (ع)
نگارنده در این مقاله به دنبال نشان دادن شخصیت قرآنی امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد.
عدالت علوی در گردآوری و هزینه سازی بیت‌المال
این مقاله به تبیین سیاست‌های کلی حکومت علی علیه‌السلام درزمینهٔ منابع تأمین و نیز نحوه صرف بیت المال می‌پردازد، دراین‌بین آنچه در جمع‌آوری اموال عمومی مورد تأکید هست اثبات ممنوعیت اعطای معافیت مالیاتی به اشخاص (حقیقی یا حقوقی) است و این هدف با بررسی مورد به مورد مالیات‌های شرعی و اثبات عدم مالکیت دولت بر این اموال (که مجاز نبودن این نهاد به اعطای بخشودگی از پرداخت مالیات را نتیجه میدهد) تعقیب شده است، در بخش دوم نیز خطوط اصلی موردتوجه حضرت علی (ع) در نحوه صرف و هزینه سازی بیت‌المال موردتوجه قرار می‌گیرد؛ و در خاتمه نیز مسئله ممنوعیت تحمیل هزینه‌های شخصی حاکم بر بیت‌المال از نگاه امیرالمؤمنین (ع) مورداشاره قرارگرفته است.
شباهت‌های امام مهدی (ع) و پیامبران الهی در قرآن
امام مهدی (عج) تمام کنندۀ هدف انبیا، و دوران ظهور آن حضرت، دوران تحقق غایت خلقت است؛ ازاین‌رو در قرآن از ایشان به صورت‌های گوناگون یاد شده است. خداوند متعال در قرآن گاه به شکل مستقیم از آیندۀ حیات بشر بر زمین که مقارن با دوران ظهور امام مهدی (عج) است، سخن می‌گوید؛ گاه با تمثیل به پدیده‌هایی در طبیعت، جایگاه امام مهدی (عج) را تبیین می‌نماید و گاه ضمن بیان سرگذشت پیامبران الهی و اقوام پیشین، دربارۀ امام مهدی (عج) و دوران ایشان پیام‌هایی به انسان گوشزد می‌کند. به دلایل فراوان قرآنی و روایی، بسیاری از حقایق مهدوی در آیات قصص قرآن طرح شده و شباهت‌های بسیاری میان امام مهدی (عج) و پیامبران الهی وجود دارد که در این پژوهش به هشت مورد از این دلایل اشاره شده است. آنگاه با تدبّر در آیات قصص، شباهت‌هایی میان امام مهدی (عج) و پیامبران الهی استنباط شده که پنهانی بودن ولادت، طول عمر، غیبت، فتنه‌ها و ابتلائات در آستانۀ ظهور، جدا شدن بدان از نیکان دوران، عذاب بدان دوران، نجات نیکان دوران و تشکیل جامعۀ صالحان از این دست است.
سند تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)
تساب تفسیر امام حسن عسکری (ع) در بین علما، همواره محل بحث و اختلاف‌نظر بوده است. یکی از دلایل مهم مخالفان این تفسیر، ضعف سند آن است. مقاله حاضر با تحلیل سند این تفسیر و بررسی دیدگاه‌های مختلف در این زمینه، در صدد بررسی انتساب این تفسیر است. تحلیل سند تفسیر نشان میدهد که برخی از افراد سلسله سند که شامل استرآبادی و راویان این تفسیر می‌شود، مجهول‌الحال‌اند؛ از این‌رو، سند تفسیر ضعیف است و انتساب این تفسیر به امام حسن عسکری (ع) ممکن نیست. در این بین، تنها راه ممکن در اعتبار بخشیدن به آن، استناد به اعتماد شیخ صدوق به این تفسیر و راویان آن است
امام هادی (ع) در مصاف با انحراف عقیدتی
این مقاله بر آن است گوشه ای کوچک از مصاف برزگ حضرت امام هادی علیه السلام را با انحرافات عقیدتی عصر حضور خویش را توضیح دهد.
توضيحاتی درباره روايت ملاقات شقيق بلخي با امام کاظم (ع)
نویسنده در این مقاله، روایت ملاقات شقیق بلخی با امام کاظم علیه السلام را مورد واکاوی قرار داده است.
