مردم‌سالاری دینی در سیره سیاسی و حکومت امام علی (ع)
ازنظر امام علی (ع) عرصه سیاسی حکومت حق محور، عرصه‌ای شایسته‌سالار است که در آن‌همه افراد جامعه باید موقعیت مشارکت در حکومت را داشته باشند؛ و حکومت بر اراده و حضور آنان متکی است. نگاه ایشان به حکومت به‌مثابه وسیله‌ای برای خدمت به مردم است. پرهیز از خودکامگی، تأکید بر مشاوره با مردم وجه بارز حکومت آن امام (ع) است. در این حکومت از عامه مردم به‌مثابه ستون دین و سپر محکم در برابر دشمنان یاد می‌شود. آن حضرت ارزش فوق‌العاده‌ای برای ضرورت جلب حسن ظن مردم قائل است و ازآنجایی‌که منبع قدرت سیاسی رأی و حمایت مردم است، بنابراین حکومت در برابر عامه مردم پاسخ‌گو، مسئول و همچنین از شفافیت سیاسی در برابر عامه مردم برخوردار است. همه در جریان اقدامات حکومت قرار می‌گیرند. هرگونه تبعیض و نابرابری در تمامی عرصه‌ها اعم از سیاسی و اقتصادی و اجتماعی مطرود است و درنتیجه، محیط مناسب و امن جهت شکوفایی و بالندگی هر چه بیشتر جامعه فراهم آید. تمامی این اصطلاحات اعم از حق اظهارنظر و مشارکت سیاسی، مدارا کردن با مردم، خدمت به عامه و تالش در جهت تأمین منافع عامه، پاسخ گوئی، شفافیت، برابری و عدالت و… اصطلاحاتی هستند که امروزه از شرایط یک حکومت مردمی است؛ و این نکته حائز اهمیت است که اجرای چنین اصطلاحاتی در دوران حکومت دینی و حق محور امام علی (ع) نمود پیداکرده‌اند.
تحلیل مقام خلیفه‌اللهی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
از احادیث متعدد فریقین درمی‌یابیم که آنان در برخی از اوصاف و مقامات حضرت مهدی (ع) (از جمله مقام خلیفةاللهی، امامت، از اهل‌بیت رسول‌الله (ص) بودن آن حضرت و …) اتفاق‌نظر دارند. بی‌تردید مقام خلیفةاللهی امام مهدی (ع) از میان سه نوع خلافتی که در قرآن کریم یاد شده، نوع خلافت ویژه‌ای است که از ناحیۀ حق‌تعالی برای انبیا و اوصیا رقم خورده است. خداوند آنان را به‌طور خاص خلیفۀ خود در زمین قرار داد که به نوبۀ خود، والاترین نوع خلافت است. حکمت این خلافت، ظهور و بروز احکام و تدابیر الهی به دست خلیفۀ خویش در جوامع انسانی است تا قسط را در همۀ ابعاد آن برپا کند و با سیاست‌گذاری و اجرای احکام و حدود دینی، زندگی موحدانه و حیات معنوی و هدایت افراد را تأمین نماید. درک ماهیت خلیفةاللهی امام مهدی (ع) با تبیین جایگاه نهضت امام در نظام تعالیم دین حق (احیای توحید‌گرایی) امکان‌پذیر خواهد بود. افزون بر آن، احیاگری دین حق با مقام عصمت پیوند می‌خورد و بلندای مقام خلیفةاللهی امام مهدی (ع) را نمایان می‌سازد.
نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام
این مقاله در تلاش است نگاهی متفاوت به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام داشته باشد.
سفرها و ارتباطات امام هادی علیه السلام
این مقاله تحقیقی هر چند کوتاه، ولی مفید در مورد سفر ها و ارتباطات امام هادی علیه السلام است. امید است که این مقاله شروعی باشد برای بررسی بیشتر و شایسته تر از نوع ارتباطات و علت و اهداف سفر های امام علی بن محمد علیه السلام .باشد که قدر منزلت آن امام همام بیشتر و بیشتر روشن گردد.
واکاوی متون زهد و بررسی ارتباط مشایخ صوفیه با امام کاظم علیه السلام
هرچند زمینه شکل‌گیری طریقت‌های عرفانی در جهان اسلام، از حدود سده‌های چهارم و پنجم آغاز شده بود، صورت نهایی این طریقت‌ها به سدة هفتم و پس‌ازآن برمی‌گردد. بیشتر این طریقت‌ها، سلسله خود را از طریق امامان شیعه و به‌ویژه امام رضا (ع) تا امیرالمؤمنین علی (ع) به رسول خدا (ص) می‌رسانند. حال، این پرسش مطرح می‌شود که چه تصویری از امامان و به‌ویژه امام کاظم (ع) در زهد و عرفان اسلامی وجود داشته که به پذیرش ایشان به‌عنوان یکی از اقطاب سلسله‌های عرفانی انجامیده است؟ در برخی از منابع، ادعا شده است که برخی از مشایخ متقدم صوفیه با امام کاظم (ع) ارتباط داشته‌اند. مقاله حاضر، نخست کتاب‌های زهد را معرفی و آنگاه میزان صحت‌وسقم روایات حاکی از ارتباط مشایخ صوفیه با آن حضرت را بر رسیده و به این نتیجه رسیده است که اولاً در کتاب‌های زهد و عرفان فقط به‌اختصار از امیرالمؤمنین علی (ع) تا امام صادق (ع) یاد شده است و از دیگر ائمه و به‌ویژه امام کاظم (ع) مطلقاً ذکری در میان نیست؛ ثانیاً هرچند دیدار یکی از مشایخ صوفیه، یعنی شقیق بلخی، با امام کاظم (ع) کم‌وبیش قابل‌اثبات است، ولی همین دیدار هم در هیچ‌یک از متون عرفانی ذکر نشده است و لذا در تاریخ عرفان و شکل‌گیری طریقت‌های عرفانی تأثیری نداشته است؛ بنابراین، برای فهم چگونگی و چراییِ ورود اسامی ائمه (ع) به سلسله‌های عرفانی، مراجعه به متون زهد و تصوف کارگشا نیست و باید به دنبال دلایل دیگری برای آن بود.
امام صادق علیه السلام و تأویل و تفسیر عرفانی قرآن
گفتارِ زير پژوهشی است درباره‌ی تفسير و تأویل‌های بازخوانده به امام صادق (ع) از پاره‌ای آيات قرآن. اين تفسيرها بخشی از گفتارهای تفسيری امام است که عبدالرحمن سلمی به‌گونه‌ای پراکنده همراه با گفتارهای تفسيری ديگران در حقايق التفسير خويش آورده و پل نويا آنها را بيرون آورده و جداگانه چاپ کرده است. در اين پژوهش، نخست درباره‌ی پيوند امام با تصوف و عرفان به کوتاهی سخن گفته‌ایم، و سپس، گفتارهای تفسيری آن بزرگ را هم از ديدگاه سندی و هم از ديدگاه معنايی بررسيده‌ايم و به اينجا رسیده‌ایم که هرچند اين گفتارها از نگاه سندی استوار نيستند، و هرچند پاره‌ای از آنها از نگاه معنايی نيز نمی‌توانند پذيرفته آيند، با اين همه بسياری از آنها پذيرفتنی می‌نمایند.
بررسی شیوه قرآنی مناظره‌های امام محمد باقر علیه السلام
مقاله حاضر با عـنـوان «شيوه قـرآنى حضرت امام باقـرالعلـوم (ع) در مناظرات» ابتدا بـه توضيح و تبيين شخصيت امام محـمـد بـاقـر (ع) و جايگاه آن حـضـرت در آيات قرآن می‌پردازد. سپس با رويكرد تاريخـى، اوضاع سياسى ـ اجتماعى و فرهنگى عصر آن حضرت را بيان می‌دارد. آنگاه پس از ذكر چند نمـونه از مناظرات آن حضرت از لابه‌لای آنها اصولـى را بيان می‌دارد كه برخاسته از خصيصه حكمت اسـت و آن اصـول الگوى مناسبى در جهت كسب مهارت‌های ارتباطى در تعاملات اجتماعى هستند. نتيجه مقاله اين است كه پايه استدلالات امام باقر (ع) در مناظرات بر پايه علم امامت و با استدلال به آيات قرآن صورت گرفته است و ازآنجایی‌که آن حضرت شبیه‌ترین مردم بـه رسول خـدا (ص) بود اخلاق آن حـضـرت اخلاق قرآنى بـود كه در منـاسـبـات اجتماعى با توجه به شرايط و مقتضاى حال به اصولى چند مبتنى بود.
سرفصل‌هایی از حرکت سیاسی امام سجاد علیه السلام در نهضت کربلا
در اين مقاله، مرحله دوم از نهضت كربلا كه دوره پيامرسانى و تثبيت ارزشهاى نهضت، به رهبرى امام سجاد (ع) می‌باشد، موردبررسی قرارگرفته است. نويسنده، انتقاد شديد از موضع فريبكاران كوفى، مبارزه با حاكمان اموى، افشاگرى چهره بنیاميه، بيدارى افكار عمومى و معرفى اهلبيت عصمت و طهارت را ازجمله سرفصلهاى تلاش سياسى امام سجاد (ع) در نهضت عاشورا میداند؛ و با اشاره به راهبرد سياسى امام (ع) در زنده نگه‌داشتن ياد و خاطره شهيدان كربلا، برانگيختن نهضتهاى خونخواهى حسينى پس از قيام را يكى از دستآوردهاى تلاش آن حضرت میشمارد.
شخصیت قرآنی و کریمانه امام حسن مجتبی علیه السلام
مقاله حاضر با عنوان شخصيت قرآني و كريمانه امام حسن (ع)، به توضيح و تبيين شخصيت و فضايل امام حسن (ع) در آيات و روايات فرقاني و توصيف شخصيت کریمانه آن حضرت می‌پردازد. امام حسن (ع) از شخصیت‌ها، اسوه‌اي مشهور اخلاقي است كه شخصيت انسان كريم و رفتار كريمانه را بر اساس سيره رفتاري آن حضرت می‌توان ترسيم كرد. شخصيت كريمانه تجلي خلق عظيم قرآني در سیره اجتماعي نسبت به دوست و دشمن نمايان می‌گردد كه مبتني بر حلم و عقل سليم است و مفهوم حلم حسني از شيوه رفتاري امام مجتبي (ع) با دوستان و دشمنان اهل‌بیت (ع) به دست می‌آید. عقل سليم و طهارت تكويني و نفساني و شرافت نسب و نفاست ذاتي از عوامل مؤثر برگزيدگي امام مجتبي (ع) در بين برگزيدگان الهي است. زيرا وي شبیه‌ترین مردم در خلق‌وخوی و خلقت، به پيامبر اعظم (ص) و نخستين ثمره شجره بوستان نبوي است.
علی علیه السلام و چالش‌های عصر خلافت
پس از رحلت پیامبر (ص) نظام سیاسی تاره تأسیس اسلام با چالش اندشه‌ای-سیاسی مواجه شد و مبانی نظری سیره نبوی در تبیین حکومت اسلامی را به مسیری دیگر کشاند و سرآغاز تحول فکری جدیدی در مفهوم اسلامی گردید. سرانجام این چالش‌ها، شرایط و اوضاع جوامع اسلامی را به‌گونه‌ای ترسیم کرد که جهان اسلام با دو شکل از حکومت، یکی بر پایه سیره نبوی و ادله قرآنی و دیگری باملاحظه عرف و مقتضیات زمانه، به دو نظریه امامت و خلافت انجامید؛ به‌گونه‌ای که می‌توان دوران خلافت را اساسی‌ترین چالش نظریه‌سازی در جهان اسلام نامیده که به ارائه دو دیدگاه اهل سنت و تشیع انجامید. هر دو دیدگاه معتقد بودند رهبری پس از پیامبر از آن‌کسی است که زمام امور را به دست گیرد و به تنظیم امور بپردازد. بااین‌حال، در مورد حیطه صلاحیت و قلمرو اختیارات وی کاملاً دو نظر مختلف مطرح گشت. همین امر سبب شد ماهیت خلافت و شرایط امام به دو گونه جلوه کند و چالش نظری امامت را شدت بخشد. این مقاله در پی تبیین چالش‌های فکری-سیاسی عصر امام علی (ع) و بازتاب سیاسی-اجتماعی این چالش‌ها در بروز تحولات سیاسی-پیشین است، ضرورت تبیین استراتژی فراگیر جهت پویایی وحدت اسلامی را فراهم می‌سازد. در این راستا، رفتار فکری-سیاسی امام علی (ع) در جایگاه الگویی برای وحدت امت اسلامی، می‌تواند به پویایی استراتژی وحدت در جهان اسلام کمک کند.
سیری در صحیفه سجادیه 43
حضرت استاد فاطمی نیا روز سه شنبه قبل از نماز جماعت مغرب و عشاء در مسجد جامع ازگل، به ادامه بحث شیرین سیری در صحیفه سجادیه پرداختند که مشروح آن در ذیل آمده است.
مهدویت در قرآن: آیات مشترک
نویسنده در این گفتار ـ که هدف آن، نشان دادن ریشه‌های استوار عقیده‌ی مهدویّت در قرآن است ـ ابتدا ضرورت رجوع به تفسیر اثری مأثور برای موضوع خود را ثابت می‌کند، سپس آیات مربوط به امام مهدی (ع) را که در قرآن آمده، به چند گروه تقسیم می‌کند: آیات مشترک، آیات متبع و آیات مختص. در هر کدام از این گروه‌ها، آیات قرآنی بر اساس تقسیم چهار بخشی دیگر، مرتب شده است. در این گفتار، فقط آیات مشترک مطرح شده؛ یعنی آیاتی که به اتفاق کتاب‌های تفسیری شیعی و سنی، درباره‌ی امام مهدی (ع) است. در این گفتار مقدمه‌ای در مورد تفسیر اثری آمده و پس از آن 9 آیه، حدود 50 حدیث و سه پیوست توضیحی در مورد آیات و روایات یاد شده است.
