نقش قبیله قریش در دور کردن حضرت علی علیه السلام از خلافت اسلامی
قبیله قریش در آستانه ظهور اسلام مهم‌ترین قبیله عرب بود و درمیان سایر قبایل نفوذ داشت. این نفوذ بعد از ظهور اسلام هم از بین نرفت و تأثیراتی بر جامعه اسلامی گذاشت. بااینکه رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) خود از بنی‌هاشم قریش بودند، از دست قریش متنفذ اذیت و آزار بسیاری دیدند. افراد متنفذ طوایف مختلف قریش به جهت غرور و جایگاه مهمی که در بین اعراب داشتند و به علت انتظارات بالا و اینکه امام علی (ع) در دوران رسول‌الله (ص) قهرمانانشان را کشته بود و هم به این دلیل که امام (ع) آنان را با دیگران برابر می‌دید و برای آنان اعتباری بالاتر از دیگران قائل نبود، مدام علیه حضرت علی (ع) کارشکنی می‌کردند تا آنجا که ابتدا از خلیفه شدن ایشان ممانعت کردند و پس از رسیدن آن بزرگوار به خلافت، به فکر تضعیف قدرتش بودند و بیشترین نقش را در این زمینه داشتند. در این مقاله، با روش تحلیلی ـ توصیفی، به این پرسش پاسخ‌داده‌شده است که قریشیان چه نقشی در دور کردن امام علی (ع) از خلافت اسلامی داشتند.
درآمدی بر اجرای عدالت در حکومت مهدوی
مفهوم لغوی عدالت و تعاریفی که برخی از بزرگان از آن ارائه داده‌اند بخش نخست مقاله را تشکیل داده است. بخش دوم تحت عنوان (فصل الخطاب عدالت) این پرسش را مورد کنکاش قرار داده که مفهوم واقعی عدالت را چه کسی می‌تواند درک کند تا در مرحله بعد بتواند آن را اجرا نماید؟ پاسخ خلاصه شده اینکه معصوم چون از علم و دانش الهی برخوردار است، مفهوم گسترده عدالت مطلق را درک می‌کند و نیز توانایی اجرای آن را دارد. قسمت سوم مقاله به برخی راهکارهای اجرای عدالت در حکومت نهایی تاریخ می‌پردازد و آن را در هفت عنوان حق مداری، گزینش مدیران عادل، ترسیم برنامه عدالت محور، قانون‌گرایی، ستیز بی‌امان با ستمگران وفاسدان، امنیت و رفاه عمومی و گسترش دانش و فرهنگ پرستش تبیین می‌کند. سپس به نتیجه‌گیری می‌پردازد.
گفتاری درباره تفسیر امام حسن عسکری (ع)
این گفتار توضیحی است درباره ی تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام و نکاتی در اعتبار آن است که از کتاب ارزشمند «کشف الاستار عن وجه الکتب و الاسفار» نقل و ترجمه شده است.
فعالیت‌های علمی و فکری امام هادی (ع)
امام هادی (ع) هرچند ازنظر سیاسی در محدودیتی بسیار شدید به سر می‌برد و فعالیت سیاسی برای وی مقدور نبود، اما از نظر علمی و پاسداری از مرزهای عقیده و ایمان امت اسلامی گام‌های بزرگی برداشت. مبارزه آن حضرت با فرقه‌های مختلف گمراه مانند گروه مجسمه، غالیان، صوفیان و … از نمونه‌های بارز جهاد علمی و عقیدتی آن حضرت بود. در این مقاله مروری بر فعالیت‌های امام هادی (ع) در این زمینه داریم.
سیره‌ی سیاسی – اجتماعی امام محمدتقی (ع) در هدایت شیعیان
امامان شیعه گرچه با سن و سال‌های متفاوت به مقام امامت نائل می‌گردیدند؛ ولی از آنجا که علم و دانش آنها خدادادی بود و از مقام عصمت برخوردار بودند با توجه به شرایط زمان خویش با بهترین شیوه شیعیان را هدایت می‌کردند. در این نوشتار برآنیم تا پس از تبیین نقش امامان (ع) در هدایت جامعه، به سیره سیاسی امام جواد(ع) ـ که در سن کودکی به مقام امامت رسید ـ در هدایت شیعیان و پیروان ولایت بپردازیم.
جریان شناسی کلامی- سیاسی عصر امام رضا (ع) (183 – 203 ق)
در پژوهشي با عنوان «جريان‌شناسي کلامي- سياسي» بايد جريان‌هايي شناسايي شوند که هم، پشتوانه کلامي و هم کنش سياسي داشته و چشم به قدرت دوخته باشند. هر دوره‌اي را که براي تاريخ اسلام فرض بگيريم، مي‌توان جريان‌هاي کلامي- سياسي را در آن دوره رصد نمود. شناخت اين جريان‌ها از آن رو که فضايي از شرايط سياسي آن دوره را ترسيم مي‌کنند، بسيار موجه است. تمرکز اين نوشتار، بر مقطعي از تاريخ اسلام است که در آن به مدت بيست سال، امام رضا (ع) هدايت معنوي و سياسي جريان موسوم به شيعيان اثنا‌عشري را بر عهده داشتند. در حقيقت، بررسي کنش‌هاي سياسي اين جريان در کنار ساير جريان‌هاي آن روزگار که مهم‌ترين آنها عبارت‌اند از: «جريان عباسي»، «جريان‌هاي علوي»، «جريان‌هاي نژادپرستانه» و «جريان خوارج»، فضاي بازتري را در شناخت خاستگاه، بسترها، رويکردها و کنش‌هاي سياسي هر يک از جريان‌هاي موجود مي‌گشايد. اين نوشتار خاستگاه، مباني کلامي و عملکرد سياسي جريان‌هاي کلامي- سياسي دوران امامت امام رضا (ع) (183-203 ق) را بررسي و تحليل مي‌نمايد.
روش‌های علم الحدیثی امام موسی بن جعفر (ع)
به پیشنهاد استاد درس راویان ضعیف بر آن شدم تا قواعد علم‌الحدیثی را از دیدگاه امام موسی کاظم (ع) یافته و آنها را تا حد امکان، دسته‌بندی نمایم تا این قواعد در کنار سایر قواعد معتبر و معتمد، وسیله‌ی سنجش در این زمینه باشد. لازم به ذکر است که این کار، قبلاً توسط استاد روحانی در مورد قرآن، احادیث پیامبر (ص)، امیرالمؤمنین (ع)، امام حسین (ع)، امام محمدباقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) انجام‌شده بود؛ لذا باراهنمایی‌هایی که صورت گرفت، درصدد یافتن احادیث و روایات امام کاظم (ع) درزمینه‌ی مذکور برآمدم و پس‌ازاین کار، قواعد و گزاره‌های علم‌الحدیثی قابل‌استخراج از این احادیث را یکجا جمع‌آوری نمودم، ولیکن نتوانستم از بعضی احادیث، قاعده‌ای به دست آورم؛ بنابراین در پایان مقاله، این دسته از احادیث را در یک‌فصل قراردادم. همچنین متأسفانه نتوانستم آن‌طور که بایسته است به بررسی اسناد احادیث اقدام نمایم؛ لذا وجود این نقص را در کنار سایر نواقص احتمالی می‌پذیرم. ضمناً، از تمام تلاش‌ها و صبوری‌های بی‌شائبه‌ی استاد گرامی، جناب آقای روحانی، سپاسگزارم.
جایگاه امام صادق (ع) در تفسیر قرآن با توجه به روایات تفسیری ایشان
یکی از مهم‌ترین راه‌های نشان دادن جایگاه انحصاری اهل‌بیت (ع)، بررسی و تبیین دانش‌هایی است که از آنان به ما رسیده و در ابعاد مختلفی در تفاسیر منقول از ایشان نمایان است. اهمیت این بررسی آنگاه روشن می‌گردد که به‌صورت تطبیقی انجام گیرد و با معاصران آن حضرات مقایسه شود. در میان ائمه (ع)، روایات منقول از امام صادق (ع) از کمّیت و تنوع بیشتری برخوردار است. با تأمل دربیان متنوع امام صادق (ع) در ذکر معارف قرآنی با توجه به عصر طفولیت تفسیر، این نکته آشکار می‌گردد که ایشان با ذکر معانی ویژه از واژگان قرآنی، نقل سبب نزول آیات، اخبار اقوام و وقایع گذشته، بیان مصداق خاص، تأویل وبیان معنای باطنی و یا اخبار از آینده، روشی جامع برای تفسیر را به پیروان خود تعلیم داده‌اند. در مقابل روایات تابعان بیشتر در بیان معانی واژگان، تفسیر ظاهر، سبب نزول و اخبار از گذشتگان است که دارای ماهیت نقلی و گزارشی است بدین‌جهت، پژوهش در گونه‌های تفسیری روایات امام برای نشان دادن جایگاه انحصاری و علم ویژه امام است.
بررسی مبانی تفسیر قرآن کریم از دیدگاه امام محمد باقر (ع)
یکی از مباحث مهم در حوزه علوم قرآنی و تفسیر، مسئله «مبانی یا اصول تفسیر» است. مبانی تفسیر که همان باورها و اصول پذیرفته‌شده و مسلّم نزد مفسّر است، در فرایند تفسیر وی، ایفای نقش می‌کند و پذیرش یا عدم پذیرش آنها، سبب رویکرد خاص در تفسیر می‌گردد. ازآنجاکه مبانی مفسران متفاوت است، لذا اختلاف در تفسیر پدید می‌آید. از امام محمد باقر (ع) روایات فراوانی در حوزه تفسیر آیات قرآن و علوم قرآنی باقی مانده است که با توجه به آنها برخی از مبانی تفسیری از دیدگاه امام محمد باقر (ع) عبارت‌اند از: قدسی بودن قرآن کریم، سلامت آن از خطر تحریف، قرائت واحد قرآن، امکان و جواز تفسیر آن، ساختار چندمعنایی قرآن، حجیّت سنت رسول اکرم (ص) و اوصیای ایشان در تفسیر و … .
سیره امام سجاد (ع) از نگاه رهبری
آنچه در پی می آید خلاصه ای است از اثری با ارزش که با مشخصات ذیل منتشر شده است: « پژوهشی در زندگی امام سجاد علیه السلام، نوشته آیت الله سید علی خامنه ای مقام معظم رهبری »
بررسی تحلیلی انگیزه‌های قیام امام حسین (ع) از بعد کلامی شیعه
در اين اثر، به‌طور خلاصه چهار نظريه تحليلي (تعبد، انقلاب، دفاع، اصلاح) درباره قيام عاشورا ارائه می‌شود و از پرداختن به جزييات واقع پرهيز می‌شود. در تحليل كليت حركت آن امام، موضوعاتي چون امكان پيدايي، زمینه‌های اجتماعي و فرهنگي و به‌طور عام، عقلانيت پنهان در واقعه كربلا موردبررسی قرار می‌گیرد. اهميت بحث حاضر در اين است كه از یک جهت با توجه به گستردگی‌ای كه در مباحث كلامي و اعتقادي حال حاضر پديد آمده، به واقعه عاشورا نيز از جنبه استدلالي توجه نموده است و از سوي ديگر، از ميان انگیزه‌های مختلفي كه در آثار پيشروان و متأخرین وجود داشته، مهم‌ترین آنها استخراج شده، طبق شيوه كلامي، موردبررسی قرار می‌گیرد.
معیت قرآن و امام حسن (ع)
قرآن و عترت دو اصل جدایی ناپذیر هستند که هر یک نیمه کامل کننده دیگری است. این دو یادگار و میراث عزیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حقیقت پایه های اصلی دین مبین اسلام می باشند که از آغاز تولد این دین آسمانی با هم بوده و معرفت هریک منوط به دیگری و بقای هریک شرط بقای دیگری است. در این مقاله اهمیت این دو در کنار یکدیگر را می خوانید.
