نقدی بر تردیدهای سلفیان در باب شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام
امام حسن مجتبی (ع) یکی از مصادیق آیه تطهیر و اهلبیت پیامبر اکرم نزد تمام مسلمانان به شمار می‌آید. آن حضرت در طول زندگی با مشکلاتی روبرو شدند که یکی از آنها معاویه بود که در برابر حضرت قرار داشت. پس از شهادت حضرت علی (ع) معاویه که امام حسن (ع) را مانعی عمده بر سر راه نقشه‌های خود می‌دید، برای هموار کردن خلافت فرزندش، درصدد از بین بردن حضرت برآمد تا این‌که ایشان را به شهادت رساند. جریان شهادت امام مجتبی (ع) با سمی که معاویه آماده کرده بود، از قضایایی است که اندیشمندان اهل سنت به‌طور فراوان به آن پرداخته و این ماجرا را نقل کرده‌اند، اما برخی برای تبرئه معاویه از این جنایت، آن را انکار و شبهاتی دراین‌باره مطرح کرده‌اند که در این نوشتار به بررسی آنها پرداخته می‌شود.
نسبت اخلاق و سیاست از دیدگاه امام علی علیه السلام
یکی از پرسش‌های دیرینه و پایدار در حوزه اندیشه سیاسی، پرسش نسبت اخلاق و سیاست می‌باشد. نتیجه تأمل درباره چنین نسبتی منجر به شکل‌گیری نگرش‌های متفاوتی شده است. عده‌ای معتقدند که کاربرد مؤثر قدرت سیاسی با رعایت اصول و موازین اخلاقی سازگاری ندارد و درنتیجه هیچ آرمانی بدون اعمال قدرت حتی عدالت تحقق نخواهد داشت. در مقابل گروهی معتقدند که اصول اخلاقی به‌خودی‌خود آن‌قدر ارجمند است که باید به‌صورت دائم تمایلات گسیخته قدرت سیاسی را مهار کند وگرنه سیاست هیچ ارزشی ندارد. مقاله حاضر سعی خواهد کرد که پرسش این نسبت را در اندیشه و عمل حکومتی امام علی (ع) موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار داده و پاسخی درخور عرضه دارد.
سیری در صحیفه سجادیه 44
حضرت استاد فاطمی نیا روز سه شنبه قبل از نماز جماعت مغرب و عشاء در مسجد جامع ازگل، به ادامه بحث شیرین سیری در صحیفه سجادیه پرداختند که مشروح آن در ذیل آمده است.
بررسی روایاتی درباره قیام پیش از ظهور حضرت مهدی (ع)
از جمله موضوعات دینی که مورد اختلاف است و دستاویزی برای مخالفان حکومت اسلامی شده، روایاتی است که قیام و اقدام به تشکیل حکومت را در زمان غیبت حضرت حجت عجل الله تعال فرجه الشریف نهی می کند. امّا نویسنده تنها از منظر روایات به آن می پردازد و اخباری که در مجامع حدیثی آمده مطمح نظر قرار داده، به ارائه و نقد آنها اقدام می کند.
اسوه‌های بشریت (11) «امام حسن عسکری (ع)»
امام حسن عسکری علیه السلام در ماه رمضان یا ربیع 232 ق چشم به جهان گشود و 28 سال زندگی کردند. ابن خلّکان تولد ایشان را روز پنج شنبه یکی از ماه های 231 ق دانسته و قول دیگری نیز که ششم ربیع الآخر از سال 232 باشد، نقل کرده است.
بررسی سندی زیارت جامعه کبیره
زیارت جامعه کبیره از امام هادی (ع) روایت شده است و در شناخت ویژگی‌های امامان معصوم (ع) مضامین بلندی را در بر دارد. درباره سند این زیارت، بحث‌هایی مطرح شده است. نگارنده در این گفتار، ابتدا از ضوابطی که در ارزیابی حدیث بر مبنای طریق روایتی آن آورده است، نتیجه می‌گیرد که کلام دانشمندان رجالی پیشین، آخرین کلام در باب وضع راویان نیست. آنگاه درباره موسی بن عمران نخعی بحث میکند و بر اساس مشایخ و راویان، وثاقت او را نشان میدهد. سپس درباره صحّت سند زیارت جامعه، از چند دیدگاه دیگر سخن میگوید.
جلوه‌هایی از شجاعت امام علی بن موسی الرضا (ع)
امام علی بن موسی‌الرضا با گفتار و کردار ارزنده خویش به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم، به یاران و شیعیان خود درس شجاعت، ایثارگری و ظلم‌ستیزی داده‌اند. واکاوی و معرفی این بعد از شخصیت آن امام همام که کمتر به آن توجه شده است می تواند در تقویت روحیه حق‌طلبی و ورود شیعیان و دوستداران عالم آل محمد (ع) به میدان امربه‌معروف و نهی از منکر مؤثر باشد.
گونه‌شناسی گفتارهای قرآنی امام موسی کاظم (ع)
نظر به پیوند ناگسستنی اهلبیت (ع) با قرآن و نقش ایشان برای دستیابی به فهم معارف قرآنی، شناخت گفتارهای قرآنی ائمه (ع) از اهمیت به سزایی برخوردار است. از امام موسی کاظم (ع) 275 روایت قرآنی به ما رسیده است. این پژوهش به گونه شناسی این روایات می‌پردازد. گفتارهای قرآنی امام کاظم (ع) قابل‌تقسیم به انواعی است: 1. روایات تفسیری 2. روایات تأویلی 3. روایات تطبیقی 4. روایات استشهادی 5. روایات مربوط به علوم قرآنی. بیشترین روایات قرانی امام (ع) با 112 عدد، روایات تفسیری است که به بیان معنای ظاهری آیات می‌پردازد. عصر امام کاظم (ع) هم‌زمان با حضور مذاهب فقهی و کلامی متعدداست؛ ازاین‌رو، استشهاد به نص و مضامین آیات قرآن، بخش عظیمی از گفتارهای قرآنی امام با 81 مورد است. روایات تأویلی با 39 عدد به بیان معنای باطنی و روایات تطبیقی با 26 عدد به بیان مصادیق اختصاص دارد. کوچک‌ترین بخش گفتارهای قرآنی امام، روایات علوم قرآنی است که هفده روایت است.
روش‌های امام صادق (ع) در تفسیر قرآن با نگاهی به روایات تفسیری اهل سنت
آگاهی از روش تفسیر معصومان – به‌ویژه امام صادق (ع) بنیانگذار مکتب جعفری – نه‌تنها ما را به سوی استفاده صحیح و روشمند از قرآن رهنمود ساخته، بلکه به ما می‌نمایاند که امام چه موقع از این روش‌ها بهره برده‌اند. ضرورت پرداختن به این موضوع وقتی دوچندان می‌نماید که بدانیم روایات فراوانی از این امام در مصادر تفسیری اهل سنت انعکاس یافته و مفسران عامی‌مذهب به نقل آنها همت گماشته‌اند. در این مقاله ابتدا روایات تفسیری امام صادق (ع) در منابع تفسیری اهل سنت را پی‌جویی و استخراج نموده، آنگاه با تتبع در آنها روش‌های به کار رفته از سوی امام را در تفسیر قرآن – نه تأویل آن – مشخص نموده و چنین نتیجه گرفته‌ایم که: صادق آل محمد (ص) در سخنان گوهربار خود، بسته به ظرفیت شنونده و فضای حاکم، با روش‌های گوناگونی قرآن را تفسیر و تبیین نموده‌اند. آن حضرت گاه معنای لغوی واژگان را بیان نموده و گاه با بیان مصداق یا جری و تطبیق، پرده از ابهام آن برداشته‌اند. ایشان در پاره‌ای از موارد با تمثیلی زیبا مشکل‌ترین مطالب را با زبانی ساده بیان می‌کنند. و این‌همه غیر از مصداق‌های باطنی است که امام در برخی موارد ارائه کرده، به تأویل آیه می‌پردازند.
نیم نگاهی به پایان نامه ها با محوریت قرآن و امام محمد باقر (ع)
از آنجا که در بسیاری از روایات، مباحث تفسیری و علوم قرآنی به صورت استشهاد، استناد، تلمیح، اقتباس و بیان مصداق از زبان امام باقر علیه السلام تجلی پیدا کرده، تحقیق لازم و کافی در این باره کاملا احساس میگردد. لذا برخی برخی از تحقیقات ارائه شده در این باره که به صورت پایان نامه های علمی تحقیقی مراکز دانشگاهی و علوم اسلامی با کسب رتبه های کارشناسی ارشد و دکترا و مزیّن به نام مبارک امام محمد باقر علیه السلام در جایگاه فابل فبولی قرار دارند را یادآور می شویم.
مواضع سیاسی امام سجاد (ع) پس از واقعه کربلا
يكى از مباحثى كه در عصر امامت امام سجاد (ع) مطرح است، موضع‌گیری‌های سياسى حضرت در برابر حوادث و اعمال حاكمان اموى است. اين نوشتار در دو بخش به بررسى اين مواضع می‌پردازد: بخش نخست، به مواضع سياسى حضرت در برابر حوادثى چون: واقعه حرّه، قيام توّابين، قيام مختار و … و بخش دوّم، به مواضع سياسى حضرت، در قبال اعمال خلفا و حكام اموى. هدف از نگارش اين مقال، بيان اين نكته است كه امام سجاد (ع) در عصر امامت خويش، هيچ وقت موضع ناصواب يا منفعلانه اى (چنان كه بعضى از مورخين نوشته اند) در برابر حوادث يا حكّام جور نداشته اند و اگر در گزارش هاى تاريخى مواردى از برخوردهاى مثبت امام (ع) ديده مى شود (به فرض صحت سند)، دليل خاصى براى آن وجود داشته كه در جاى مناسب به آن ها اشارت رفته است.
شخصیت سیاسی اجتماعی و اخلاقی رهبری نهضت عاشورا
شخصيت سياسى اجتماعى و اخلاقى رهبرى نهضت عاشورا يكى از راه‌هاى شناخت و تحليل حادثه عاشورا، شناخت ابعاد شخصيت فردى و اجتماعى رهبرى قيام است. شناخت اين خصوصيات، اين حقيقت را اثبات مى‌كند كه كسانى مى‌توانند مربى انسان‌ها در طول تاريخ باشند كه به دردها، درمان‌ها و روحيه‌ها آگاهى داشته باشند. امام حسين (ع) با توجه به ویژگی‌های خود همچون اصلاح‌طلبى، عدالت‌خواهى و ظلم‌ستيزى، آنها را در صحنه عاشورا به‌خوبی متجلى ساخت. در اين مقاله، نويسنده ضمن پرداختن به ويژگى‌هاى یادشده، كلمات و فضائل معنوى و اخلاقى امام حسين (ع) را موردبررسی قرار داده و با ذكر سخنان امام و شواهد تاريخى نقش خصوصياتى همچون استقامت در برابر مصائب، زهد و رضا و شجاعت را در حادثه كربلا تبيين مى‌كند. وى در پايان يادآور مى‌شود آنچه بر زيبايى‌هاى كربلا و قيام عاشورا افزوده و آن را الگويى براى تاريخ قرار داده است، روحيه استقبال از مرگ و شهادت بود كه اين روحيه نزد تمام ملت‌هاى غیرمسلمان ارزشمند و پسنديده و عامل موفقيت درراه نيل به هدف مى‌باشد.
