شیوه‌های مبارزه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با فرهنگ زن‌ستیزی عصر جاهلی از دیدگاه قرآن کریم
یکی از مهم‌ترین مفاسد اجتماعی دوران بعثت، نگاه جامعه به زن و رفتار با او بوده است. این تحقیق با عنوان شیوه‌های مبارزه پیامبر (ص) بافرهنگ زن‌ستیزی عصر جاهلی درصدد است تا با جستجو در قرآن کریم و بررسی تفاسیر و کتب تاریخی، مهم‌ترین شیوه‌های مبارزه پیامبر (ص) بافرهنگ جاهلی را نشان دهد. در مقاله حاضر، ابتدا واژه جاهلیت و فرهنگ ازنظر لغوی و اصطلاحی و معانی آن در قرآن و نهج‌البلاغه بررسی شد و بعد از دسته‌بندی این آیات و تفاسیر مربوط به آن‌ها با کمک کتاب‌های تاریخی شیوه‌های مبارزه پیامبر (ص) با این فرهنگ بیان شد؛ و در پایان نتیجه گرفته شد که عزت و احترامی که زنان بعد از اسلام پیدا کردند، مرهون تلاش‌ها و زحمات رسول اکرم (ص) بوده است.
سیره اقتصادی و معیشتی پیامبر اعظم (ص)
نیاز انسان‌ها به مواهب طبیعی، اقتصاد و معیشت در زندگی مادی، امری ضروری است و در این اصل کلی تفاوتی میان انسان‌ها نیست. آنچه منشأ تفاوت در اخلاق اقتصادی انسان‌هاست نوع رفتار آنان در کسب روزی و معیشت و درآمد، و نیز چگونگی بهره‌گیری و مصرف است. پیامبر اعظم (ص) در این دو عرصه (درآمد و مصرف) ویژگی‌های درس‌آموزی دارد. ایشان در عرصه درآمد، همچون دیگران به فعالیت‌هایی مانند چوپانی، تجارت و زراعت اشتغال داشت، و ضمن این‌که از جلب روزی از راه‌های معنوی نیز غافل نبود، به‌وقت ضرورت، قرض هم می‌کرد. اهتمام آن جناب بر حلال بودن درآمد قابل‌توجه است. در عرصه مصرف نیز قناعت و ساده زیستی، عدالت و احتیاط در مصرف بیت‌المال، پرهیز از اسراف و تبذیر، و بالأخره انفاق درراه خدا از اصول قابل‌توجه در سیره اقتصادی پیامبر اعظم (ص) است.
چگونگی برخورد پیامبر (ص) با آثار تاریخی در شبه جزیره عربستان
آثار تاريخی فراوانی در شبه‌جزیره عربستان پیش از اسلام وجود داشت. برخی از اين آثار به اعتقادات اعراب مربوط می‌شد و بناها و نمادهايی مانند معابد، سمبل‌های مقدس، اصنام و آثار بت‌پرستی، کنیسه‌ها و ديرهای اديان ابراهیمی را دربر می‌گرفت و برخی ديگر به مظاهر تمدنی موجود در شبه‌جزیره مانند قصرها، قلعه‌ها و حصارها پیوند می‌خورد. اين مقاله پس از بررسی کوتاه اوضاع جغرافیایی، دينی و فرهنگی عربستان پیش از طلوع اسلام، آثار تاريخی اين سرزمین را به دودسته آثار دينی و غیردینی تقسیم می‌کند و بر اساس آن، نوع برخورد پیامبر (ص) را با هريك از اين آثار بررسی می‌نماید.
تشویق پیامبر به زیارت شهدا
در كتب شيعي روايات زيادي درباره تشويق به زيارت رفتن قبور وجود دارد. از اين روايات، استحباب زيارت قبور، برداشت مي‌شود. البته در کتب اهل سنّت هم روایاتی آمده است که در آن روایات، خود پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و صحابه ایشان به زیارت اهل قبور می رفتند و پیامبراکرم صلّی الله علیه و آله نیز به این امر تشویق می فرمودند که به نمونه هایی از این موارد اشاراتی می شود.
راهبرد پیامبر اکرم صل الله علیه و آله در برابر فتنه‌های یهودیان مدینه
یهودیان از گروه‌هایی بودند که پس از هجرت پیامبر (ص) به مدینه، به‌عنوان دشمنی جدی در برابر پیامبر (ص) و مسلمانان قد برافراشتند. خطر یهودیان تهدیدی بزرگ برای دین نوپای اسلام بود که پیامبر عظیم الشان اسلام با تبیین گفتمان اسلامی، در پیش گرفتن راهبردی هدفمند، اعمال سیاست‌های سنجیده و رهبری خردمندانه توانست آن را خنثی کند و دین اسلام و کیان دولت اسلامی را از شر فتنه‌های این قوم مصون دارد.
راهبردهای پیامبر اکرم (ص) در برخورد با یهودیان موضوع بسیار مهمی است که این مقاله با روش تحلیل تاریخی و با استفاده از قرآن به‌عنوان منبع اصلی و همچنین مآخذ دست‌اول و برخی تحقیقات و مطالعات جدید در پی تحلیل و کاوش آن می‌باشد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و اله با درایت و خردورزی توانست ضمن خنثی نمودن نیرنگ‌های یهودیان، توطئه‌های آنان را سرکوب کرده و اسلام و مسلمانان را از فتنه‌های آنان در امان دارد. ایشان در این راه به انواع روش‌ها مانند انعقاد پیمان‌نامه، دعوت و هدایت آنان، صبر و شکیبایی و درنهایت، برخوردهای قهرآمیز علیه آنان متوسل شدند. بررسی تعامل پیامبر اکرم (ص) با یهودیان و درک اصول، چارچوب‌ها و منطق این تعامل، به مسلمانان امروز کمک می‌کند تا اصول و چارچوب‌های رفتار خود را با غیرمسلمانان پی ریزی کنند و عملکرد خود را با اعتقادات خود هماهنگ سازند و در این مسیر از سیره رسول خدا (ص) که اسوه حسنه است، بهره گیرند.
دیپلماسی صلح‌آمیز پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم
پیامبر گرامی اسلام (ص) به‌عنوان رئیس حکومت و همچنین نمایندگان و سفرای ایشان به‌عنوان کارگزاران حکومت درراه نیل به مقاصد و ادای وظایف سیاسی دولت اسلامی و تحقق بخشیدن به خط مشی‌های کلی اسلام درزمینهٔ سیاست خارجی با اتخاذ راهبرد «دعوت و صلح»، ثابت نمودند که اسلام، دین عقل و منطق بوده و «جهاد» درراه خدا، تنها در به بن‌بست رسیدن راه‌حل‌های دیپلماتیک، کاربرد داشته و اصالت در دیپلماسی اسلام با صلح و دعوت می‌باشد. در پژوهش حاضر که در آن تلاش شده تا اهمیت و جایگاه بالای دیپلماسی در دوران حکومت پیامبر اسلام (ص) و آثار صلح‌آمیز آن در پیشبرد مبانی قرآن کریم از منظری نوین، مورد ارزیابی قرار گیرد این نتیجه حاصل‌شده که در حکومت حضرت رسول (ص)، دیپلماسی مبتنی بر صلح در تسهیل توسعه دین مبین اسلام، مؤثر بوده است. این نوشتار، نخست بابیان مفهوم دیپلماسی و صلح، به اصول دیپلماسی پیامبر اکرم می‌پردازد، سپس بابیان اهداف و اهمیت مناسبات و مؤلفه‌های آن، دیپلماسی صلح‌آمیز پیامبر اسلام را مورد تحلیل و تبیین قرار می‌دهد.
حکومت و رهبری پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در قرآن کریم
اسلام برای تربیت و تکامل انسان، نظام‌های متعدد از قبیل نظام حقوقی و قضایی، نظام تربیتی، نظام اقتصادی و نظام سیاسی و… پیش‌بینی کرده است. در این میان، نظام سیاسی جایگاه ویژه‌ای دارد. نظام سیاسی اسلام بر مفهوم عمیق و دقیق ولایت مبتنی است. در عصر حاضر، عده‌ای تحت تأثیر اندیشه‌های سکولاریستی غربی به‌طورکلی منکر نظام ولایی گردیده و حتی ولایت و حکومت پیامبر (ص) را بشری و غیر مرتبط با رسالت الهی و دینی آن بزرگوار دانسته‌اند. با توجه به اهمیت بحث ولایت و حکومت در اسلام، این مقاله به بررسی و نقد این اندیشه پرداخته است و با استناد به آیات قرآن کریم، اثبات می‌کند که حکومت و رهبری اجتماعی از لوازم قطعی و جدایی‌ناپذیر ادیان آسمانی به‌ویژه دین اسلام است.
بررسی جایگاه عدالت اجتماعی در سیره پیامبر اعظم (ص)
عدالت اجتماعی از بزرگ‌ترین آرمان‌های بشر بوده و در جوامع مختلف، اعتبار و ارزش بالایی دارد. اسلام نیز به‌عنوان کامل‌ترین دین، خود را مدافع عدالت معرفی نموده است، به‌گونه‌ای که این موضوع، در سیره رهبران این دین، برجستگی و موقعیت کم‌نظیری دارد. ازآنجاکه پیامبر اعظم (ص) پس از هجرت، فرصت رهبری اجرایی جامعه را نیز پیدا کرد، مقوله عدالت اجتماعی در سیره ایشان، سخت موردتوجه بود. در این نوشتار، جایگاه عدالت اجتماعی را در سیره پیامبر اکرم (ص) بررسی می‌نماییم.
اصول برجسته در سیره اجتماعی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله
در این مقاله اصول برجسته‌ای که پیامبر اکرم (ص) در تعامل با مردم، اعم از مسلمان و کافر، به آن‌ها پایبند بوده، موردبررسی قرارگرفته است. در یک دسته‌بندی، اصول حاکم بر سیره اجتماعی پیامبر (ص) به سه دسته تقسیم شده است: 1. اصولی که نسبت به همه انسان‌ها، اعم از مسلمان و کافر رعایت شده است. 2. اصولی که در تعامل با مؤمنان موردتوجه قرارگرفته است. 3. اصولی که در تعامل با کفار محارب و مسلمانان فاسق رعایت شده است.
تحریف ویژگی های سلمان فارسی
سلمان فارسی از شخصیت های برجسته ی تاریخ اسلام و ایران است. قاطبه ی مسلمانان، از شیعه و سنی، او را به عنوان یکی از اصحاب بلند مرتبه پیامبر صلّی الله علیه و آله و علی علیه السلام می شناسند. در مورد جایگاه و منزلت سلمان فارسی در میان اصحاب پیامبر صلّی الله علیه و آله و یاوران حضرت علی علیه السلام بحث های مفصلی شده، و روایات فراوانی به دست ما رسیده است که به جرأت می توان گفت کسی را در طول تاریخ نداریم که به اندازه سلمان از زبان معصومین علیهم السلام تعریف و تمجید شده باشد. در این میان عده ای تلاش می کنند برخی از ویزگی ها و صفات سلمان را تعریف نمایند و یا از موضع خود خارج نمایند که در این نوشتار به یک نمونه اشاره می کنیم.
حقوق مخالفان در زمان حکومت پیامبر اسلام (ص)
نوشتار پيش رو كه در قالب يك مقاله تدوین‌شده است به دنبال پاسخي روشن براي اين سؤال است كه آيا در نظام اسلامي مخالفان داراي حقوقي هستند يا خير؟ اگر حقوقي براي آن‌ها مفروض است، حقوق قابل‌پذیرش براي آن‌ها به چه ميزان است؟ ازجمله گروه‌های مخالفي كه به مخالفت با دولت نوپاي مدينه اقدام كردند، سران مشرك قريش، يهوديان، منافقان و افراد ناآگاه بودند. مخالفان در حكومت پيامبر داراي حقوقي مانند امنيت، آزادي بيان، حق آزادي عقيده، توبه و بازگشت، مصالحه، برخورداري از عدالت و قضاوت عادلانه، هدايت، كرامت انساني و حق تحزب می‌باشند. البته براي تحقق اين حقوق شرايط و حدودي وجود دارد كه عمده‌ترین آن‌ها: عدم توطئه، عدم برهم زدن وحدت سياسي، عدم ترغيب مسلمانان براي شركت نكردن در جهاد و مقابله با دشمن می‌باشد.
پیامبر و زبان انسان، حیوان، جماد و حکمت آن
روایات بسیاری دلالت دارد که رسول خدا صلّی الله علیه و آله زبان همه حیوانات را می‌فهمید. سلام کردن سنگ و درخت به حضرت و تسبیح سنگ‌ریزه‌ها در کف دست او و… از سوی دیگر، متون فراوانی دلالت دارد که رسول اکرم صلّی الله علیه و آله زبان‌های مختلف مردم را نیز می‌دانست و در مناسبت‌های چندی بدان سخن هم گفته است. شناخت زبان حیوانات و آگاهی از بسیاری از اسرار خلقت و نوامیس طبیعت، ضرورت گریزناپذیر رهبری الهی است که می‌بایست همه چیز را در رعایت، تربیت، حمایت و حفاظت خویش گیرد و حق، موجودیت و نقش هر چیزی را در زندگی حفظ کند؛ زیرا باید که در موارد بسیاری به صورت مستقیم دخالت کند. زمام امور و کنترل اوضاع را در اختیار گیرد و سلامت مسیر را هر چه بیشتر حفظ کند.
بنیادهای حکومت دینی در عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
در تبیین این‌که آیا پیامبر (ص) قصد تأسیس حکومت داشته است یا نه از دیرباز اختلاف‌نظر وجود داشته است. از دیدگاه بیشتر صاحب‌نظران پیامبر اکرم (ص) رژیم سیاسی به وجود آورده و حکومت او دارای ارگان‌های سیاسی بوده است. در مقاله بنیادهای حکومت دینی در عصر پیامبر اکرم (ص)، ضمن نقل نظریه‌ی علی عبدالرزاق که مدعی است پیامبر (ص) حکومت نداشت و تنها زعامت دینی جامعه را به عهده گرفته بوده است، سه دیدگاه متفاوت ارائه شده و روشن گردیده است که بر اساس سومین دیدگاه، پیامبر اکرم (ص) در مدینه پیوندهای قبیله‌ای موجود را درهم شکست و نظام نوینی برقرار کرد. تدوین پیمان‌نامه‌های عمومی، نصب کارگزاران، برنامه‌ریزی اقتصادی، تأکید بر آموزش‌های عمومی و تخصصی، اعزام مأموران اطلاعات و تحقیقات، قانون‌گذاری، داوری، تبیین روابط بین‌المللی سرکوبی فتنه‌گران، تأکید بر ولایت و انتخاب جانشین همه از عناصر مهم زمامداری پیامبر (ص) بوده است. چون این حکومت از ابتدا ازنظر مسلمانان یک امر ضروری و بدیهی تلقی شد و به‌ندرت سیاست در اندیشه‌ی سیاسی اسلامی، از علوم دیگر جدا گردیده است. هرچند بر اساس این نظریه، هدف اصلی پیامبر (ص) تأسیس حکومت به هر نحو و شکل نبود، بلکه هدف اصلی پیامبر (ص) حفظ نظام توحید و معارف اخلاقی در جامعه و اجرای عدالت اجتماعی و تثبیت عواطف انسانی بود و تأسیس دولت فرع بر این رسالت‌ها بوده است.
بررسی و تحلیل نقش و عملکرد خواص در عصر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله
این نوشتار، ضمن تحلیل نقش‌های مثبت و منفی خواص در عصر رسول اکرم صل الله علیه و آله سعی شده است به چند نکته دیگر مرتبط با بحث به‌طور اجمال اشاره شود: نخست ارائه‌ی طرح کلی جایگاه و عملکرد خواص در این دوره تا بتواند زمینه پژوهش‌های بیشتر را فراهم سازد. دوم توجه به نقش خواص دشمن «مشرکان در عهد پیامبر صل الله علیه و آله» که به نظر می‌رسد برای دریافت راهکارهای مناسب برای حل مشکلات جامعه اسلامی بدان نیازمندیم. سوم اشاره‌ی به‌ناچار به نقش عوام – مثبت و منفی – برای فهم ارتباط عوام و خواص و تعامل این دو و چهارم بررسی زمینه‌های انحراف در خواص در این دوره.