قرآن در بينش امام رضا عليه السلام
قرآن کریم در اندیشه، گفتار و کردار اهل بیت علیهم السلام تجسّم و عینیت تمام یافته است و سیره ی کریمانه و سخن حکیمانه ی آنان، مستقیم یا غیر مستقیم، روشنگر کتاب الهی در ابعاد گوناگون است؛ از این رو یکی از رسالت های مهم امامان معصوم تبلیغ دین
امام رضا علیه السلام و رسالت تبیین قرآن
قرآن در اندیشه، گفتار و کردار اهل بیت علیهمالسلام تجسم و عینیت تمام یافته است و سیره کریمانه و سخن حکیمانه آنان، مستقیم یا غیر مستقیم، تبیینگر کتاب الهی در ابعاد گوناگون آن است. در این مقاله به بیاناتی که امام علی بن موسی الرضا علیهالسلام به طور مستقیم در باب قرآن کریم فرمودهاند، پرداخته شده است. با توجّه به سخنان آن حضرت درباره قرآن و تفسیر آن، سرفصلهای ذیل تبیین شده است: بیان فضیلت و جایگاه قرآن، معرفی گوشههایی از علوم قرآن، تنزیه خداوند و تبیین متشابهات اعتقادی قرآن، تنزیه پیامبران و تبیین متشابهات قصص انبیا، شرح و توضیح آیهها و پاسخگویی به ابهامات، تعیین مصداق و تطبیق آیه، استناد به قرآن و شاهد آوردن از آن، تفسیر قرآن به قرآن و تبیین احکام در پرتو قرآن.
بازتاب انوار وحى درگفتار پيشواى هشتم
رسول خدا صلىاللهعليهوآله در ضمن سفارشات خويش براى امت اسلام از دو امانت گرانسنگ و ارزشمند ياد كرده و فرمود: «اِنّى تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَيْن كِتابَ اللّهِ وَعِتْرَتى وَلَنْ يَفْتَرِقا حَتّى يَرِدا عَلَىَّ الْحَوْض؛(1) من در ميان شما دو امانت گرانسنگ مىگذارم، كتاب خدا و عترت من و آن دو هيچگاه از هم جدا نخواهند شد تا اينكه در حوض كوثر بر من وارد شوند».
طبق اين گفتار مهم رسول اللّه صلىاللهعليهوآله ، قرآن و عترت تا روز قيامت با هم بوده و تفكيك ناپذيرند. هر كس بخواهد به دامن قرآن پناه بَرَد، بدون در نظر گرفتن راهنمائيها و هدايتهاى اهل بيت عليهمالسلام راه به جايى نخواهد بُرد، چرا كه آنان چراغهاى هدايت به سوى انوار معنوى قرآن هستند و لطائف و ظرائف و نكتههاى ناب قرآن، در نزد آن بزرگان است. در زيارت جامعه مىخوانيم: «السَّلامُ عَلى مَحالِّ مَعْرِفَةِ اللّهِ وَمَساكِنِ بَرَكَةِ اللّهِ وَمَعادِنِ حِكْمَةِ اللّهِ وَحَفَظَةِ سِرِّ اللّهِ وحَمَلَةِ كِتابِ اللّهِ؛ سلام بر آنانكه [دلهايشان] محل معرفت خداست و مسكن بركات حق و معدن حكمت پروردگار، آنانكه پاسداران رازهاى الهى و حاملان كتاب خدا هستند». ابونواس شاعر در قصيدهاى كه براى امام رضا عليهالسلام قرائت كرد به اين حقيقت اشاره دارد:
مُطَهَّرُونَ نَقيّاتٌ ثيابُهُمُ ××× تَجْرى الصَّلوةُ عَلَيْهمْ اَيْنَما ذُكِرُوا
«آل پيامبر صلىاللهعليهوآله دامنشان از هر گناه و آلودگى پاك و مطهر است و هرگاه نامى از آنان به ميان آيد، درود و سلام بر آنان فرستاده مىشود.»
فَاَنْتُمُ الْمَلاَءُ الاَْعْلى وَعِنْدَكُمُ ××× عِلْمُ الْكِتابِ وَماجاءَتْ بِهِ السُّوَرُ(2)
«شمائيد آن ملأ اعلى و نزد شماست علم كتاب و آنچه از سورهها آمده است.»
بر اين اساس فهميدن كلام خدا و راز و رمز آيههاى قرآن، بدون رهنمودهاى ائمه اطهار عليهمالسلام كارى دشوار، بلكه ناممكن است. در اين راستا به سراغ رهنمودهاى حضرت رضا عليهالسلام در زمينه آيات وحيانى كلام خدا رفته، بازتاب انوار درخشان وحى را در سيره و سخن آن حضرت به نظاره مىنشينيم.
سيره قرآني امام رضا علیه السلام
نويسنده تفسير عياشي در تفسير خود از صفوان نقل مي‌كند: از امام رضا (عليه السلام) اجازه گرفتم تا محمد بن خالد به محضر او شرفياب شود. ضمناً به آن حضرت گفتم كه او دست از گفته‌هاي قبلي خود برداشته و اظهار مي‌دارد كه منظورم از اين ملاقات پيروي از امام است.
امام رضا (عليه السلام) فرمود: او را بياور. وقتي كه فرزند خالد بر امام وارد شد، اظهار داشت: فدايت شوم! بر گذشته پشيمانم و بر نفس خود ظلم كردم.
او به امام عرض كرد: من از گذشته خود استغفار مي‌كنم و دوست دارم عذر مرا بپذيري و گذشته مرا عفو كني .امام فرمود: آري، مي‌پذيرم؛ زيرا اگر نپذيرم، اين كار به معناي از بين بردن زحمات اين و يارانش است (و سپس به صفوان اشاره كرد) و همچنين اين كار مصداق گفته مخالفين است و خداوند به پيامبرش فرمود:
)فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي اْلأَمْر(؛[1] «به بركت رحمت الهي نرم و و مهربان شدي و اگر خشن و سنگدل بودي، از اطراف تو پراكنده مي‌شدند».
سپس از حال پدرش پرسيد. پاسخ داد كه پدرم از دنيا رفته است. حضرت براي او نيز استغفار كرد.
منظور حضرت امام رضا (عليه السلام) اين بود كه اگر عذر تو را نپذيرم، گفته‌هاي صفوان دربارة ما از بين خواهد رفت و اين دستاويزي براي مخالفين ما نيز خواهد بود و خواهند گفت كه چرا امام شما عذر يك نفر را نپذيرفت.
امامت در نگره قرآنی امام کاظم علیه السلام
در این مقاله، زوایایی از امامت، در نگاه امام موسی بن جعفر (ع) و با توجه به تفسیر آیاتی از قرآن کریم، تبیین می‌گردد و تفسیر قرآن کریم توسط ائمه اطهار (ع) سلاحی برنده در تبلیغ امامت معرفی می‌شود. برخی از مباحث این نوشتار، چنین است: تفسیر قرآن، سلاحی برنده در تبلیغ امامت، جایگاه امامت، امامت در عینیت جامعه، رحمت الهی بر مردم، امانت الهی، نعمت الهی، لزوم پیوند با امام، تحقق عینی رسالت در آینه ولایت، محوری استوار، مرجعیت دینی و علمی، مشعل‌های جاوید، امام و مسائل اقتصادی و …
روش‌های امام صادق علیه السلام در تفسیر قرآن
امام صادق (ع) بنیانگذار مکتب جعفری از سلسله تبار محمدی مهبط وحی قرآنی، روایات تفسیری قابل توجهی را از خود به یادگار گذاشته اند – که در صورت صحیح بودن اسناد – تأثیر شایسته و بایسته‌ای در فهم مراد خداوند باری‌تعالی دارد. صادق آل محمد (ع) در سخنان گوهربار خود بسته به ظرفیت شنونده و فضای حاکم، با روش‌های گوناگونی قرآن را تفسیر و تبیین نموده‌اند، این امام همام گاه معنای لغوی واژگان را بیان نموده و گاه با بیان مصداق یا جری و تطبیق، پرده از ابهام آن برداشته‌اند. ایشان آن جا که لازم است، استدلال عقلی را به کار می‌گیرند و در پاره‌ای موارد با تمثیلی زیبا مشکل‌ترین مطالب را با زبانی ساده بیان می‌کنند. مقاله حاضر بر آن است تا با نگاهی گذرا به روایات تفسیری امام صادق (ع) گوشه‌ای از این روش‌ها را به تصویر بکشد.
اخلاق در قرآن 23
حضرت استاد صدیقی روز شنبه از ساعت 16:30 الی 17:30 به تفسیر قرآن با موضوع «اخلاق در قرآن» در مدرس 2 حوزه علمیه امام خمینی (ره) پرداختند که مشروح آن در ذیل آمده است.
تفسیر سوره لقمان 14
چهاردهمین جلسه درس تفسیر آیت الله اخوان با موضوع «تفسیر سوره لقمان» روز چهارشنبه از ساعت 11 لغایت 12 در حسینیه امام رضا علیه السلام برگزار گردید که مشروح آن تقدیم حضور می گردد.
نقد دیدگاه علامه شوشتری در جعلی بودن برخی روایات تفسیر…
عمل تفسير با استناد به «منابع تفسير» انجام می‌پذیرد. مراد از منابع تفسير، امورى است كه شناخت‌های لازم درباره معنا و مراد آيات را در اختيار مفسّر قرار میدهد. يكى از مهم‌ترین منابع تفسيرى، روايات منقول از اهل‌بیت (ع)، و يكى از منابع در اين باب، تفسير منسوب به امام حسن عسكرى (ع) می‌باشد. اين مقاله به بررسى و نقد آراى علّامه شوشترى درباره نمونه‌هایی از روايات منقول در تفسير مذكور می‌پردازد و نشان میدهد ادلّه مورد استناد ايشان براى اثبات مجعول بودن اين روايات ـ از قبيل انفراد نقل روايت در منبع شيعى تفسير منسوب به امام حسن عسكرى (ع) و عدم نقل آن در منابع عامه، ظهور بدوى روايت، مفاد صدر روايت بدون توجه به آنچه در ذيل آن آمده و استبعاد محتواى روايت ـ گرچه ظن به صدور اين روايات را كاهش میدهد، اما نمی‌تواند مجعول بودن آنها را به اثبات رساند و دستمايه اين مدعا قرار گيرد كه تفسير منسوب به امام حسن عسكرى (ع) سرتاسر مجعول است.
اعراب القرآن 18
درس «اعراب القرآن» استاد خانی روز سه شنبه از ساعت 15 الی 16 در مدرس 2 حوزه علمیه امام خمینی (ره) برگزار شد که مشروح آن تقدیم حضور می گردد.
سند تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)
تساب تفسیر امام حسن عسکری (ع) در بین علما، همواره محل بحث و اختلاف‌نظر بوده است. یکی از دلایل مهم مخالفان این تفسیر، ضعف سند آن است. مقاله حاضر با تحلیل سند این تفسیر و بررسی دیدگاه‌های مختلف در این زمینه، در صدد بررسی انتساب این تفسیر است. تحلیل سند تفسیر نشان میدهد که برخی از افراد سلسله سند که شامل استرآبادی و راویان این تفسیر می‌شود، مجهول‌الحال‌اند؛ از این‌رو، سند تفسیر ضعیف است و انتساب این تفسیر به امام حسن عسکری (ع) ممکن نیست. در این بین، تنها راه ممکن در اعتبار بخشیدن به آن، استناد به اعتماد شیخ صدوق به این تفسیر و راویان آن است
اخلاق در قرآن 22
«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ» «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ وَ الصَّلَاةُ عَلَى سَيِّدِ النَّبِيِّينَ أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّةُ مَولَانَا بَقِیَّةِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ أَرْوَاحُنَا فِدَاهُ وَ عَجَّلَ اللَّهُ تَعالی فَرَجَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَى أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِينَ إلی یَومِ الدّینِ». به فضل حضرت حق (جلّ و علا) و عنایات […]
