گوشه‌ای از فعالیت‌های شیعیان امام رضا و امام جواد (ع) در قم
در زمان امام رضا علیه السلام شیعیان در ایران و مخصوصا در شهر قم از بیشترین فعالیت های خود را در امامت امام رضا و امام جواد علیهما السلام داشتند که در این مقاله تلاش بر آن است که گوشه هایی از این فعالیت ها را نشان دهد.
رفتارشناسی امام رضا علیه السلام در جریان غلو
پدیدة غلو آفتی است که به دلایل مختلف در میان شیعیان، مانند دیگر گروه‌های اسلامی و غیر اسلامی راه یافت و عده‌ای را به بیراهه کشاند. عقاید غالیان شیعی دارای نظم و انسجام خاصی نبود، ولی بنیان عقاید آنها بر درجة خدایی و الوهیت قائل شدن برای پیامبر اعظم (ص) و به مقام خدایی و نبوت رساندن ائمه معصوم: استوار بود. غالیان با افکار و گفتار خود، اصل توحید را هدف قرار می‌دادند. درنتیجه با توجه به اهمیت مسئله، ائمه شیعه از راه‌های مختلف و به‌شدت با غلو و غالی‌گری به مبارزه می‌پرداختند و افکار و گفتار غالیان را نفی می‌کردند. در این راستا امام رضا (ع) به‌شدت با غالیان برخورد کرد و آنها را طرد و لعن نمود. بررسی مواضع امام رضا (ع) پس از بیان پاره‌ای از افکار، گفتار و رفتار غالیان آن زمان، موضوع نوشتار حاضر است.
امام موسی کاظم علیه السلام و اخبار اهل تصوف
از نوع نگاه امام موسی کاظم علیه السلام به تصوف و برخورد های امام هفتم علیه السلام با ایشان و اهل تصوف با امام علیه السلام اخباری در تاریخ به دست آمده است که در این مقاله سعی بر آن شده تا اطلاعاتی در اختیار بگذارد.
بررسی سخن پیشوای حنفیان: لولا السنتان لهلک النعمان
ابوحنيفه، نعمان بن ثابت، نزد کساني از دانشمندان سال‌های زندگي خود، زانوي شاگردي بر زمين زده بود. از او – در اين مسير – سخني گزارش کرده‌اند که دربردارنده کارگشايي ويژه براي دو سال از سال‌های دانش‌اندوزی و نيز ستايش بلند و کارآمدي برجسته يکي از آموزگارانش است: «لو لا السنتان لهلک النعمان». گروهي از نويسندگان امامي مذهب، پس از رخ‌نمایی از اين گفته در نوشته‌ای سده سيزدهمي، اشاره‌ی آن را به سوي امام صادق علیه السلام و شاگردي دو ساله ابوحنيفه نزد آن بزرگوار دانسته‌اند. در اين نوشتار، با يادآوري بهانه‌های گريز ابوحنيفه از امام صادق علیه السلام و زمینه‌های گرايش او به زید بن علي علیه السلام نشان داده می‌شود که اين سخن به زيد اشاره دارد و هموست که در اين جمله بحث برانگيز مورد ستايش قرار گرفته است، زيرا – در يک کلام – ابوحنيفه خويشتن را در جهان دانشورزي، حبيبِ زيد و وامدارش و رقيب امام صادق علیه السلام و هم قطارش می‌دیده است.
جایگاه امام محمد باقر علیه السلام در تبیین نظریه امامت
در بیان نقش امام محمد باقر علیه السلامدر القاء تعالیم تشیع و ازجمله مسئله «امامت»، به «تأسیسی» یا «تبیینی» بودن این نقش اشاره شده است. از سویی دیگر، برخی شبهه «تکامل تدریجی مذهب تشیع» را طرح کرده‌اند. «تفکیک بین مفهوم و اندیشه» در تحلیل تاریخ تشیع، «توجه به حساسیت مسئله امامت» و «تکامل فهم مخاطبان»، ازجمله مواردی است که عدم توجه به آنها موجب این شبهه شده است. «مفهوم» را در قالبی بشری و اندیشه را در ساحتی قدسی معرفی می‌کنیم و بر آنیم تا نظریه تدریج را متوجه «مفهوم» و اصرار بر اصالت را متوجه «اندیشه» و درنهایت، آسیب را ناشی از خلط این دو بدانیم. اساساً نه مفهوم امامت و ولایت از آن مفاهیم چندان ساده‌ای است که توانسته باشد در قالب الفاظ و متون تاریخی، هویت یابد و نه هر تاریخ‌نگاری می‌توانسته حقایق مربوط به امامت را در تاریخ خود ثبت کند. نتیجه آنکه نقش امام باقر علیه السلام، در قالب کارکردی تبیینی قرار می‌گیرد؛ اگرچه نوع واکنش محافل مخالف امام، کارکردی تمایز ساز برای آن حضرت ایجاد کرده بود.
جایگاه تأویل در روایات تفسیری امام سجاد علیه السلام
بخش قابل‌توجهی از روايات تفسيرى را كه از امام سجاد علیه السلام برجای‌مانده، تأويل آيات و ارائه مصاديق آنها تشكيل مى‌دهد. اين روايات نقش تعيين‌كننده‌اى در بازسازى عقايد جامعه پس از شهادت سيد الشهداء علیه السلام دارد. در اين گفتار، فزونىِ روايات تأويلى و تعيين مصاديق آيات، بر پايه مخاطب و فضاى صدور روايات تحليل شده است. نگارنده، نمونه‌هايى از موضوع‌هاى اين روايات را بدين‌سان برمى‌شمارد: بازسازى بنيان تفكّر ولایتمدار، ترسيم محورهاى تفكّر مهدوى، تعيين مصاديق آيات.
سیربرخی روایات تفسیری امام حسن علیه السلام
پس از شهادت امام علی علیه السلام، امامت و ولایت به امام حسن علیه السلام انتقال یافت. در این زمانه معاویه که حکومت شام را در دست داشت، توانسته بود با دروغ و فریب به نام دین بر مردم حکومت کند. مردم هر آنچه را که او می گفت جزء دین می شمردند، و تبعیت می کردند. تا آنجا که او نماز جمعه را در روز چهارشنبه خواند و احدی به او اعتراض نکرد. به واسطه سیاست های معاویه در ادامه سیاست های خلفای ثلاث، انحرافات فراوانی در دین به وجود آمد، که امام حسن علیه السلام عمر شریف خود را صرف مبارزه با این انحرافات کرد. برخی از این اقدامات که در تفسیر نقش مهمی داشته، در این مقاله بررسی می گردد.
سیره حضرت زهرا (س) در گفتار اهل سنت
این مقاله می‌کوشد به بررسى رفتار فردى حضرت زهرا (ع) و نیز ارزش‌های اجتماعى حضرت با تأکید بر منابع اهل سنت بپردازد. در این زمینه، ارزش‌های اخلاقى همچون عبادت، عفت، زهد، حیا و برخوردهاى اجتماعى حضرت با اطرافیان ازجمله با پدر، همسر، فرزندان، مظلومان، یتیمان، فقرا و … و نیز فعالیت‌های اجتماعى ایشان قبل و بعد از وفات پیامبر (ص) موردبررسی قرار می‌گیرد و براى هرکدام از این موارد از کتاب‌های معتبر اهل سنت نمونه و شاهدى بیان می‌گردد.
نام‌گذاری «عبد» و «غلام»
آیا نام‌گذاری «غلام حسین» یا «عبد الرسول» یا «عبد الزهرا» صحیح است؟ مگر نباید همه بنده خدا باشیم؟
بررسی و تحلیل نقش و عملکرد خواص در عصر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله
این نوشتار، ضمن تحلیل نقش‌های مثبت و منفی خواص در عصر رسول اکرم صل الله علیه و آله سعی شده است به چند نکته دیگر مرتبط با بحث به‌طور اجمال اشاره شود: نخست ارائه‌ی طرح کلی جایگاه و عملکرد خواص در این دوره تا بتواند زمینه پژوهش‌های بیشتر را فراهم سازد. دوم توجه به نقش خواص دشمن «مشرکان در عهد پیامبر صل الله علیه و آله» که به نظر می‌رسد برای دریافت راهکارهای مناسب برای حل مشکلات جامعه اسلامی بدان نیازمندیم. سوم اشاره‌ی به‌ناچار به نقش عوام – مثبت و منفی – برای فهم ارتباط عوام و خواص و تعامل این دو و چهارم بررسی زمینه‌های انحراف در خواص در این دوره.
پایداران و فراریان احد – 2
مسأله فرار تعدادی از مسلمانان، یکی از نقاط مهمّ و حساس و از عوامل شکست مسلمانان در جنگ احد به شمار می‌آید؛ زیرا اگر آنان هم مانند مجروحان و شهیدان، مقاومت می‌کردند و همانند تیراندازان، میدان را در اختیار دشمن قرار نمی‌دادند، شکست مسلمانان جبران و سرنوشت جنگ عوض می‌شد و پیروزی را به دست می‌آوردند. و لذا می‌توان گفت ضربه‌ای که از ناحیه آنها بر سپاه اسلام وارد آمد، کمتر از ضربه تیراندازان نبود که در اثر تخلّف از دستور پیامبرخدا صلی الله علیه و آله و سرپیچی از فرمان عبداللَّه بن جبیر به مسلمانان وارد گردید. در این نوشتار به فراریان مشهور احد که برخی تلاش دارند بر ثبات آنان تأکید کنند، امّا روایات و متون تاریخی بر فرار آنان به صراحت یا اشاره دلالت دارد می پردازیم.
جهاد امام کاظم علیه السلام
حجت الاسلام کاشانی مورخ 13 / 02 / 1395 در هیئت میثاق با شهدا به سخنرانی پیرامون «جهاد امام کاظم علیه السلام» پرداختند که مشروح آن تقدیم حضور می گردد.
