توضيحاتی درباره روايت ملاقات شقيق بلخي با امام کاظم (ع)
نویسنده در این مقاله، روایت ملاقات شقیق بلخی با امام کاظم علیه السلام را مورد واکاوی قرار داده است.
نگاهی به فرمان منسوب به امام جعفر صادق (ع)
میان ائمه‌ی دوازده‌گانه‌ی تشیع اثنی عشری، بدون شک امام صادق (ع) دارای جایگاه خاصی هستند و مرتبه‌ی روحانی و علمی ایشان موردقبول علمای شیعه و سنی و مشایخ صوفیه است. در بین علویان و بکتاشیان آناتولی، گذشته از جایگاه روحانی و علمی آن امام همام، شهرت امام صادق (ع) بیشتر به خاطر متنی است که در میان علویان و بکتاشیان، بدیشان منسوب می‌شود. این متن که فرمان (در ترکی Buyruk) نامیده می‌شود، یکی از اصلی‌ترین متونی است که به شرح باورها و آیین‌های علویان و بکتاشیان می‌پردازد. انتساب این متن به امام جعفر صادق (ع) و جایگاه محوری آن در باورهای علویان می‌تواند دلیلی اساسی بر پیوستگی اعتقادی جامعه‌ی علویان آناتولی با تشیع اثنی عشری باشد. هدف از این مقاله بیان این جایگاه و معرفی کلیاتی از این «فرمان» است.
جایگاه قرآن در روایات امام سجاد (ع)
یوند و انس امام سجاد (ع) با قرآن کریم، از برجسته‌ترین جنبه‌های حیات عبادی حضرت به‌عنوان «زین‌العابدین» است. بررسی این پیوند به‌منظور الگوگیری از سیره و روایات تفسیری ایشان، به دلیل احاطه حضرت بر تفسیر و تأویل قرآن، اهمیت بسیار دارد. امام سجاد (ع) معلم تفسیر در عصر تابعان به شمار میرود و سیره حضرت تجلی آیات نورانی قرآن، معرفت عظمت این کتاب آسمانی و مبین اهمیت آن در زندگی انسان است. روایات تفسیری امام زین‌العابدین (ع) افزون بر دویست و نود روایت است که گاه به شرح و تبیین آیات و گاه به موضوعات دیگر، ازجمله بیان علوم قرآن و جری و تطبیق می‌پردازد.
تجلی قرآن در سیره امام حسن مجتبی (ع)
تجلی قرآن در سیره امام حسن مجتبی علیه السلام موضوعی است که این مقاله سعی در پرداختن به آن دارد.
سیمای حضرت زهرا (س) در روایات اهل تسنن
شخصیت فاطمه زهرا (س)، در روایات اهل تسنن به‌عنوان بانویی جامع فضائل انسانی ترسیم‌شده است. روایات اهل سنت در فضائل فاطمه زهرا (س) اعم از روایات تفسیری و غیر تفسیری است. روایات تفسیری جایگاه آن حضرت را از منظر قرآن نشان داده و بیانگر شخصیت فاطمه زهرا (س) در تعابیر الهی است. در روایات غیر تفسیری ابعاد دیگری از شخصیت حضرت فاطمه با نقل رسول خدا (ص)، آشکار می‌شود. جمع‌بندی هر دودسته از روایات آن‌که حضرت زهرا (س) در کانون اهل‌بیت پیامبر (ص) قرار داشته، معصوم از هر خطا، ضامن تداوم نسل پیامبر (ص)، آگاه به حقایق دینی، قاطع در دفاع از حق در دوران رسالت، مدافع حریم ولایت پس از رحلت پدر، محبوب‌ترین شخص نزد رسول خدا (ص)، سرور زنان دوعالم و … می‌باشند.
بنیادهای حکومت دینی در عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
در تبیین این‌که آیا پیامبر (ص) قصد تأسیس حکومت داشته است یا نه از دیرباز اختلاف‌نظر وجود داشته است. از دیدگاه بیشتر صاحب‌نظران پیامبر اکرم (ص) رژیم سیاسی به وجود آورده و حکومت او دارای ارگان‌های سیاسی بوده است. در مقاله بنیادهای حکومت دینی در عصر پیامبر اکرم (ص)، ضمن نقل نظریه‌ی علی عبدالرزاق که مدعی است پیامبر (ص) حکومت نداشت و تنها زعامت دینی جامعه را به عهده گرفته بوده است، سه دیدگاه متفاوت ارائه شده و روشن گردیده است که بر اساس سومین دیدگاه، پیامبر اکرم (ص) در مدینه پیوندهای قبیله‌ای موجود را درهم شکست و نظام نوینی برقرار کرد. تدوین پیمان‌نامه‌های عمومی، نصب کارگزاران، برنامه‌ریزی اقتصادی، تأکید بر آموزش‌های عمومی و تخصصی، اعزام مأموران اطلاعات و تحقیقات، قانون‌گذاری، داوری، تبیین روابط بین‌المللی سرکوبی فتنه‌گران، تأکید بر ولایت و انتخاب جانشین همه از عناصر مهم زمامداری پیامبر (ص) بوده است. چون این حکومت از ابتدا ازنظر مسلمانان یک امر ضروری و بدیهی تلقی شد و به‌ندرت سیاست در اندیشه‌ی سیاسی اسلامی، از علوم دیگر جدا گردیده است. هرچند بر اساس این نظریه، هدف اصلی پیامبر (ص) تأسیس حکومت به هر نحو و شکل نبود، بلکه هدف اصلی پیامبر (ص) حفظ نظام توحید و معارف اخلاقی در جامعه و اجرای عدالت اجتماعی و تثبیت عواطف انسانی بود و تأسیس دولت فرع بر این رسالت‌ها بوده است.
گزارش کتاب شفاء السقام فی زيارة خير الأنام تألیف قاضی سبکی
در طول تاریخ اسلام همه مسلمانان به پیروی از پیامبرشان به زیارت قبور رفته و سفر برای زیارت قبر رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم را از مستحبات مؤکد دانستهاند. صحابه دیده بودند که پیامبر ختمی مرتبت به زیارت قبور شهدای اُحُد میرود و قبر والدین خویش را زیارت می‌کند. این سنّت پیامبر با سخنان ایشان که میفرمود: «من زار قبری وجبت له شفاعتی»، تأکید دو چندان یافت و موجب گردید تا همه فقهای اسلام زیارت قبر ایشان را مستحب بدانند و برخی مثل قاضی عیاض در الشفاء در قرن ششم از اجماعی بودن آن سخن گفتند، اما در قرن هشتم، فردی از حنبلیان بهنام ابن تیمیه (م 728ق) با تفسیر به رأی و استناد به حدیثی که هیچ ربطی به زیارت قبور نداشت، این عمل را بدعت و آن را از مصادیق شرک دانست. مخالفت علما و دلایل قوی آنان باعث شد تا او با یک گام عقب‌نشینی، سفر برای زیارت قبور نه زیارت خود قبور، را حرام و از مصادیق شرک بداند. علمای اهل سنّت این فتوا را رد کردند و در طول شش قرن گذشته آثار فراوانی در نقد آن نوشتند. در همان زمان قاضی مالکیان یعنی اخنائی ردی بر ابن تیمیه نگاشت و ابن تیمیه به آن پاسخ داد. آنگاه قاضی شافعیان، تقیالدین سبکی وارد میدان شد و در نقد آراء ابن تیمیه آثار متعددی تألیف کرد که بهدلیل اتقان کار او، ابن تیمیه نتوانست به آن پاسخ دهد. کتاب شفاء السقام ایشان یکی از بهترین نقدهایی است که در طول تاریخ نوشته شده و بههمین علت ماندگار گردیده است. اکثر آثار نوشته شده در این زمینه، به آن ارجاع دادهاند که در این سلسله گزارشها به آنها اشاره خواهیم کرد.
مهدی موعود (ع) فرزند امام حسن عسکری (ع)
نوشتار حاضر با سه رویکرد روایی، تاریخی و عقلی، به اثبات فرضیه خود «مهدی موعود (ع) فرزند امام حسن عسکری (ع)» پرداخته و در ختام مقاله، شبهات برخی معاصران در انکار مهدویت و نیز اتهام بابیه و بهائیه بر شیخ احمد احسائی و سید رشتی مبنی بر وعده ظهور و تطبیق مهدی موعود بر باب و بهاء نقل و نقد خواهد شد.
آیه تطهیر و دیدگاه سلفیه
آیه تطهیر از برترین آیاتی است که زمینه معرفت برتر درباره اهل بیت (ع) را فراهم می سازد. آیه با آمدن ادات حصر و تأکید فراوان، حامل پیام مهم و اختصاصی است. در این آیه و آیات و روایات فراوان دیگر بر ضرورت مودت و پذیرش ولایت و مرجعیت علمی اهل بیت اشاره شده است. مناقشات فراوان، عمیق و گسترده جریانهای مذهبی در این آیات و روایات شگفت انگیز است. در این مقاله به تفصیل به دیدگاه های ابن تیمیه و به طور اجمال به دیدگاه های برخی از سلفیه و دیگر عالمان مذاهب دیگر در آیه تطهیر پرداخته خواهد شد.
تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) در بررسی علامه شوشتری
سير منسوب به امام حسن عسکري (ع) از جمله تفاسير اوليه شيعه است که بسيار زود هنگام اعتبار آن مورد بحث بوده است. مخالفان اين تفسير به لحاظ سندي و متني به بحث از آن پرداخته اند. علامه شوشتري نيز از جمله اين مخالفان است که در الاخبار الدخيله به اجمال به بحث از سند آن مي پردازد، هم چنان که متن آن را نيز به نقد مي کشد. نقد محتوايي او از اين تفسير، مفصل ترين نقد از آن محسوب مي شود. او در نقد خود از جمله به قرآن، عقل، روايات و اطلاعات تاريخي استناد مي کند اگر چه مورد اخير بيش ترين سهم را به خود اختصاص داده است.
اسوه‌های بشریت: امام هادی (ع)
امام هادی علیه السلام اسوه بشریت، این مقاله بر آن است که مثالهایی بسیار کم و کوچک و البته به اندازه بضاعت از خیل دلایل اسوه بودن حضرت امام هادی علیه السلام، نشان دهد.
اسلام و چگونگیِ تعامل و همزیستیِ پیروان مذاهب اسلامی
این نوشتار پژوهشی است دربارۀ تبیین راه و روش ها، اصول و پایه های تعامل و هم زیستی میان پیروان مذاهب اسلام که با هم ارتباط دارند. این نوشتار با بهرهگیری از منابع مورد قبول مذاهب اسلام یعنی قرآن، سنت و سیرۀ بزرگان، افزون بر محورها، اصول و اسباب تعامل مثبت، به تبیین آفت و آسیب های تعامل پرداخته، تا عوامل ضعف و سستیِ مسلمانان و راه حل آن روشن شود. از آنجا که مسلمانان از مذاهب و فرقه های گوناگون شکل یافتهاند و زمینه های اختلاف و نزاع فراوانی دارند، شایسته است که نگاه اسلام در مورد چگونگی ارتباط و تعامل مسلمانان با هم را تبیین کنیم. برای رسیدن به این اهداف، نخست، به تبیین واژه های تعامل، گفت وگو، جدل، مناظره می پردازیم. سپس، دربارۀ حفظ اصول و پایه هایی بحث میکنیم که در منابع اسلامی، به آن توصیه و تأکید شده است. در قسمت سوم، شیوه های تعامل از نگاه قرآن و روایات، نظیر: استفاده از راه های مسالمت آمیز، روش های عاطفی، روش های خیرخواهانه، مجادلۀ احسن، عفو و اغماض، تلاش فرهنگی برای رفع شبهات عقاید و تبیین دیدگاه های مشترک بین مذاهب اسلامی و استفاده از وسیلۀ مقدس برای معاشرت با یکدیگر و غیر آن توضیح داده شده است. قسمت چهارم، به آسیب ها، آفت ها و موانع تعامل، نظیر: خشونت، تهدید، تطمیع، تکفیر، دشنام، استهزا، تحقیر و غیرآن پرداخته شده است.
