نگاهی اجمالی برشبهات وهابیت
وهابیت با هم پیمان شدن محمد بن عبدالوهاب و محمد بن سعود شکل گرفت و ریشه های عقایدی آن را باید از زمان احمد بن حنبل و اوج ظاهرگرائی پی گرفت که بعد آن توسط ابن تیمیه حرانی این عقاید ساماندهی شد و در زمان محمد بن عبدالوهاب در عمل تجلی یافت، عقاید وهابیون که بر توحید و شرک و بدعت و سنت پایدار است و بر این اساس تمام مسلمین را متهم به شرک می کنند و اعمال آنهارا بدعت می خوانند از این رو در این مقاله با بررسی توحید و شرک و بدعت وسنت به شبهاتی که وهابیت از این طریق به مسلمانان القاء می کنند می پردازد.
نگاه شیعه و وهابیون به توسل!
به نظر محمد بن عبدالوهاب مسلمان واقعی کسی است که نه تنها خود به اولیای الهی توسّل نجوید، بلکه باید از چنین افرادی برائت جوید و آنان را کافر بداند. بر این اساس یکی از عقاید باطل وهابیون عدم جواز توسّل به رسول خدا(صلی الله علیه وآله)، اهل بیت آن حضرت و به طور کلّی اولیای الهی است. در این نوشتار توسل از دیدگاه شیعه و وهابی بررسی می شود.
نقدی بر عقائد وهابیت
موضوع این تحقیق نقدی بر عقاید وهابیت است که مسائل مورد بحث در آن عبارتند از عقاید وهابیت و اثبات نادرستی آنها از طریق قرآن و سنت پیامبر، نشان دادن این مطلب که وهابیت امروز متفاوت از وهابیت دیروز است. و اثبات این مطلب که وهابیت فرقه ای می باشد که با اهداف سیاسی تشکیل شده است. در این تحقیق بحثی کوتاه در مورد تاریخچه وهابیت و عقاید آنها شده و به بررسی عوامل اصلی رشد فرقه وهابیت پرداخته شده و در ادامه به شباهت وهابیت با برخی فرقه ها و همچنین روشهای تبلیغ وهابیت در مکه و دیگر مراکز پرداخته شده و عقاید آنها نقد شده است خشونت های وهابیان از جمله حمله به مکه، مدینه، سوریه، نجف، و حتی سرزمین خودشان، بحثی است که در ادامه بیان شده و در قسمت آخر به بررسی وهابیت امروز با وهابیت دیروز به عنوان وهابیت مدرن پرداخته شده است. نوع منابع مورد استفاده در این تحقیق دست اول و این تحقیق به اعتبار ماهیت و روش، تاریخی بوده و روش جمع آوری مطالب در آن کتابخانه ای می باشد. با توجه به مطالب ذکر شده می توان چنین نتیجه گرفت که وهابیان با درک نادرست از مفهوم بدعت و شرک، سایر فرقه های مسلمین را مطرود دانسته و اعمال آنها را تخطئه می کنند در حالی که خود به اعمالی روی آورده اند که هر مورد آن کاملاً بدعت محسوب شده، و همانطور که در طول تاریخ نیز نشان داده شده، اگر پشتوانه ای سیاسی برای این فرقه نبود، محال بود که این تفکرات در میان جوامع اسلامی جایگاهی داشته باشند به عبارت دیگر، همه ی گمراهی هایی که تردیدی در آن نیست، یا در نتیجه انکار حقیقت اسلام به عنوان حقیقت اسلام است یا در نتیجه غلوّی است که از تعصّب و خواسته های نفس ناشی شده و یا ثمره ی تأویل و تفسیر نادرستی است که هیچ دلیل عقلی و شرعی ندارد.
نقد عقائد و آراء وهابیت در مساله توسل با استناد به قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص)
موضوع پژوهش حاضر «نقد عقائد و آراء وهابیت در مساله ی توسل با استناد به قرآن و سنت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)» می باشد. جهت گیری کلی این پژوهش ،تحلیل و بررسی دقیق مهم ترین مباحث مرتبط با «توسل به پیامبر اکرم (ص) و اولیاء دین» با نگاهی قرآنی و روایی و از زاویه ی عقل،به گونه ای تطبیقی میان آراء و نظریات وهابیت و اندیشمندان اهل سنت و شیعه می باشد.نخستین بخش رساله،به طراحی مساله و بیان ساختار اساسی پژوهش اختصاص یافته است. لفظ«الوسیله» دو بار در قرآن مجید آمده است:یک بار در آیه ی شریفه ی 35 از سوره ی مائده که میفرماید:«وابتغوا الیه الوسیله»؛و بار دیگر در آیه ی کریمه 57 از سوره ی اسراء که فرموده است:«اولئک الذین یدعون یبتغون الی ربهم الوسیله». با مداقه ی در منابع اسلامی به این نتیجه می رسیم که توسل ،مشتمل بر سه قسم کلی است: الف)توسل های مشروع. شامل توسل به ذات خدا،اوصاف او،ایمان و اعمال صالحه،قرآن،توسل به نبی اکرم(ص) در روز قیامت و آثار و دعا و محبت آن حضرت در زمان حیات ایشان . ب) توسل های غیر مشروع.شامل توسل به طاغوت و بت ها و توسل انبیاء و اولیاء الهی،با این اعتقاد که آنها مستقل می باشند. ج)توسل های مورد اختلاف مشتمل بر توسل به حق نبی در حیات برزخی ،توسل به دعای نبی و آثار وی و هم چنین توسل به اولیاء الهی در حیات برزخی آنان. اصل توسل مورد اتفاق همه ی مسلمانان ،اعم از اهل سنت ،شیعه و حتی وهابیان است و همگان معتقدند که باید بین بندگان و خالق وسیله ای باشد تا آنان به خدا تقرب جویند و مورد عنایت حضرتش قرار گیرند؛ولی در تعیین مصداق یا مصادیق توسل بین دانشمندان مسلمان اختلاف نظر وجود دارد. از روایات اهل بیت(علیهم السلام) چنین استفاده می شود که بهترین وسیله برای نزدیکی بندگان به خدا ،پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت ایشان هستند.
معرفی کتاب: «حزب الاستغاثات بسید السادات صلی الله علیه و آله و سلم»
کتاب حزب الاستغاثات بسید السادات صلی الله علیه و آله و سلم توسط یوسف بن اسماعیل النبهانی به رشته تحریر در آمده است. این کتاب توسط محمد خالد ثابت تهیه و تنظیم شده است. همانگونه که از عنوان این کتاب مشخص است، موضوع اصلی کتاب توسل واستغاثه به نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است و شاید مطالعه این کتاب بتواند بخشی از اختلافات میان مسلمانان را در این زمینه از میان بردارد.
مبانی فقهی توسل و زیارت
زیارت و توسل که از شعائر الهی به شمار می رود یکی از افعال رایج و متداول جامعه دینی بوده و در منابع اسلامی بر آن تاکید شده است.اصل مساله توسل مورد قبول فرق اسلامی است لکن علماء اسلامی در توسل به انبیاء و اولیاء الهی پس از مماتشان اختلاف کرده اند.برخی از علماء حکم به جواز و یا استحباب و وهابیان قائل به حرمت آن هستند.سلفیان به علت ناآشنایی با آیات قرآن کریم و عدم تعمیق درآن به آیاتی تمسک کرده و دیگر مسلمانان را متهم به شرک و کفر می نمایند لکن اولا مقصود قرآن از آن آیه ها،نهی عبادت مشرکین در برابر معبودهای خیالی است.دوما مسلمانان اعتقاد به الوهیت و ربوبیت پیامبر و اولیاء الله نداشته و این بزرگواران را در تاثیر گذاری مستقل نمی دانند بلکه فاعل حقیقی را خداوند می دانند؛توسل عین توحید است،آنها معنی عبادت و شرک را به خوبی نفهمیده اند. زیارت آن گونه که وهابیان پنداشته اند بدعتی نو در شیعه نیست مسلمانان از صدر اسلام تا کنون به استحباب زیارت قبر پیامبر اکرم(ص) اتفاق نظر دارند امامیه زیارت قبور ائمه اطهار (ع) را مستحب می دانند،در قرآن آیات مختلفی وجود دارد که می توان حکم جواز و یا استحباب زیارت قبور را بدست آورد ضمن آنکه احادیث وارده و سیره بزرگان دینی نیز بر این امر تاکید دارد؛زیارت از احکام ضروری نیست که هر کس بر خلاف آن اجتهاد کند بتوان او را تکفیر نمود زیرا (للمخطئی اجرٌ للمصیب اجران)
صور صحیح توسل در قرآن و سنت
(توسل) از ریشه (و – س – ل) به معنای تقرب و وسیله نزدیکی بوده و یکی از مفاهیم کاربردی در فرهنگ دینی است که بررسی جایگاه آن ضروری می نماید.تبیین مفهوم، مصادیق و اقسام توسل و نیز بیان شرایط و صور صحیح آن بویژه از دیدگاه دین مبین اسلام در پرتو قرآن و سنت- موضوع این تحقیق را به خود اختصاص داده است. در جهانی که درآن زندگی می کنیم عالم اسباب و بر نظام علی(علت و معلول) استوار است و توسل یکی از اسباب هدایت و معرفت محسوب می شود که در رفع نیازهای بشری موثر است.بحث توسل از نظر مفهوم و مصداق با سبب و شفاعت نیز ارتباط دارد و بررسی این واژه ها در کنار هم در پرتو قرآن و سنت در راستای تبیین مفهوم نوسل از مناسب ترین شیوه ها محسوب می شود.از آنجا که مساله توسل با باورهای دینی و اعتقاد توحیدی ارتباط تنگاتنگی دارد در مواردی شبهه شرک آمیز بودن آن مطرح می شود و حتی فرقه های مختلف اسلامی برداشتی متفاوت از این مساله دارند و گاهی موجب نفی و تکفیر همدیگر شده و زمینه کینه و دشمنی را فراهم آورده است،از ابن رو بررسی این موضوع از جوانب مختلف حائز اهمیت می باشد.در ادعیه وارده در قرآن و سنت ،دعا غلبا بصورت مستقیم و بلاواسطه با خدا مطرح شده و توسل به غیر و استشفاع از دیگران به حاشیه رانده شده است که تحلیل این واقعیت می تواند بسیاری از شبهات و اختلافات را برطرف سازد.از این رو باید صور صحیح توسل را از قرآن و سنت اخذ نمود تا بدور از هرگونه تعصب و افراط و تفریط ،از شائبه شرک نیز مصون ماند.
راهبرد تکفیری و ضد وحدت عربستان سعودی در عرصه آموزش و رسانه
برای حضور مؤثر در جهان اسلام، لازم است در کنار مطالعات بنیادین، پژوهش هایی به رصد خاستگاه ها، فعالیت ها، دسته بندی ها و سیر تحول موافقان تکفیر مسلمانان، خصوصاً شیعیان، اختصاص یابد. رصد منظم آن می تواند هشدارهایی به موقع به مسئولان نظام و علاقه مندان به وحدت اسلامی بدهد. به روزبودن حوزه اطلاعات و عملیات، نشانه مهمی از توانمندی کشور در عرصه روابط بین الملل است. بر این اساس، با بررسی موردی راهبرد عربستان سعودی در حوزه آموزش (از حدود 1970م.) و در حوزه رسانه های جدید اینترنتی (دهه 2000م.) مشخص می شود که بالغ بر دوسوم مهم ترین فعالان ضد شیعه در جهان اسلام یا ملیت سعودی دارند یا آنکه بی واسطه یا باواسطه، عقاید خود را از شیوخ سلفی سعودی گرفته اند. این بسامد را نمی توان اتفاق دانست، بلکه برنامه ای هدفمند برای ایجاد تغییرات دلخواه عربستان در جهان اسلام است که در سیاست های آموزشی آن کشور و در ضمن رصد جابه جایی بی سابقه جمعیتی استاد – دانشجو در عربستان سعودی مشهود است.
بررسی و نقد دیدگاه سلفیان در خصوص مجاز
از مهم ترین مبانی سلفیه، اعتقاد به فقدان مجاز در لغت و در قرآن است. آنها برای اثبات مدعای خود به ادله ای استناد می کنند و معتقدند تمامی الفاظ، چه در قرآن و چه در لغت، همه حمل بر معنای ظاهری خود می شود و سلف امت نیز همین کار را انجام می دادند و ما سراغ نداریم که سلف حتی از لفظ «مجاز» در گفتار و نوشتار خود استفاده کرده باشند. اما با بررسی آیات قرآن و ادله عقلی و لغوی به دست می آید که اعتقاد به نفی مجاز در لغت و قرآن اعتقاد باطلی است. زیرا ادلهٔ اثبات مجاز به گونه ای است که حتی سلفیه نیز نمی توانند منکر آن شوند. به همین دلیل، ایشان برای توجیه نظریه خود راه حل هایی را به کار بسته اند. ابن تیمیه قائل به «مشترک معنوی» شده، محمدامین شنقیطی قائل به «اسلوب» در زبان عربی شده و دیگران نیز قائل به «توسعه در لغت عرب» شده اند. البته این راه حل ها در عمل با اعتقاد به وجود مجاز در قرآن یکی است. به همین دلیل، محققان معاصر سلفیه به این نتیجه رسیده اند که دعوای بین منکران مجاز و قائلان به مجاز، نزاعی لفظی بیش نیست.
ردی بر کتاب متی یشرق نورک ایها المنتظر
این مقاله نقدی است مستند بر کتاب متی یشرق نورک ایها المنتظر، اثر عثمان خمیس، که حاوی شبهاتی چند درباره امام مهدی (عجّل الله تعالی فرجه) است. وی در کتاب خود کوشیده است اعتقاد به امام مهدی (عجّل الله تعالی فرجه) را که اصلی مشترک بین دو مکتب اهل سنت و شیعه محسوب می شود نقطه اختلاف تلقی کند. لذا واقعیاتی را که در منابع اهل سنت وجود دارد نادیده می گیرد و آنها را به روایات شیعه نسبت می دهد. ما به برخی از نمونه های آن در این مقاله اشاره می کنیم. همچنین، می کوشیم با ذکر نمونه ها نگاهی به برخی شیوه های ناصواب عثمان خمیس در کتابش داشته باشیم، از جمله: تحریف حقایق، مطرح کردن مفاد اخبار ضعیف به عنوان معتقد شیعه، سرپوش گذاشتن بر اشکالات روایات اهل سنت.
بررسی و نقد منهج قفاری در کتاب اصول مذهب الشیعة
از آثاری که در سال های اخیر بر ضد شیعه به نگارش در آمده و تبلیغات زیادی برای آن شده کتاب اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة، نوشته دکتر ناصر عبدالله بن علی قفاری است. او در این کتاب اصول عقاید شیعه را بررسی می کند و طبق آنچه خود مدّعی است عقاید شیعه را با رجوع به کتب شیعه بررسی و نقد می کند. در این نوشته به روش های نادرستی که در رد عقاید شیعه استفاده شده، می پردازیم و نقدی کلی بر روش کتاب او خواهیم داشت. از جمله این نقدها می توان به تحریف و تقطیع و افتراء، استفاده از احادیث ضعیف، و اعتماد به منابع مخالفان شیعه اشاره کرد.
نقد دیدگاه وهابیت درباره عبادت، با نظر به آیه «وَرَفَعَ أَبَوَیهِ عَلَی الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا …»
یکی از اقسام توحید، توحید عبادی است. به این معنا که هیچ کس جز خداوند متعال سزاوار عبادت نیست. وهابیت با توجه نکردن به مقومات لازم در معنا و حقیقت عبادت، معنای لغوی عبادت را به عنوان معنای اصطلاحی عبادت مطرح کرده اند و در نهایت ملاک عبادت را تذلل توأم با حب می دانند. مدلول آیه شریفه «وَرَفَعَ أَبَوَیهِ عَلَی الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا…» آن است که حضرت یعقوب (علیه السلام) و برادران حضرت یوسف (علیه السلام) بر حضرت یوسف (علیه السلام) سجده کردند. با توجه به ظهور این آیه و نقد توجیهاتی که درباره آن شده (مانند اینکه سجده حضرت یعقوب (علیه السلام) سجده معهوده نبوده، یا سجده معهوده بوده ولی عبادی نبوده، یا اینکه سجده بر غیرخداوند در شرایع گذشته جایز بوده است) اثبات می شود که سجده حضرت یعقوب (علیه السلام) و برادران حضرت یوسف (علیه السلام) دارای معیار عبادت از نظر وهابیت است. پس، طبق تعریف وهابیت از عبادت، باید حضرت یعقوب (علیه السلام) دچار شرک در عبادت شده باشد. از آنجا که وقوع در محذور مشرک بودن حضرت یعقوب (علیه السلام) نتیجه ملاکی است که وهابیت برای عبادت بیان کرده اند به برهان خُلف اثبات می شود که معیار و ملاک وهابیت در عبادت نادرست است.
بررسی و نقد دلیل وهابیت بر انقطاع عمل بعد از موت
موت در نگاه وهابیت به عنوان پایان عمل ذکر شده است. لذا درخواست هر گونه عمل، اعم از دعاکردن یا اجابت حوائج از میت منتفی دانسته شده، حتی اگر میت، برترین مخلوقات عالم، پیامبر اعظم (صلّی الله علیه و آله) باشد. آنان برای مستندکردن مدعای خود ادله ای آورده اند که از جمله پرتکرارترین آنها، روایت نبوی مبنی بر انقطاع عمل بعد از موت است. اما این تفسیر از روایت، که بیانگر قطع هر گونه عمل بعد از موت است با ادله پذیرفته شده نزد وهابیت، از قبیل روایات صلاة انبیا در قبور، روایات رد سلام و صلاة، و روایات عرض اعمال نقض می شود. حل روایت به این است که آنچه بعد از موت از انسان قطع می شود اجر بر عمل است نه اینکه بعد از موت هیچ عملی از شخص صادر نمی شود؛ چراکه میت بعد از موت نیز حی است و حی به اقتضای حیات، قطعاً عمل نیز خواهد داشت، اما بر این اعمال اجری نخواهد بود.
شفاعت و توسل در تعالیم اسلامی
در فصل اول: این تحقیق مقدمه،هدف و انگیزه،ادبیات تحقیق،پیشینه تحقیق،روش تحقیق آمده است. در فصل دوم : معنی لغوی شفاعت و توسل بیان شده است.شفاعت یعنی خواهش کردن ،توسل یعنی چیزی به کسی نزدیکی جستن و از نظر اصطلاحی همان وساطت قوی از ضعیف می باشد. در فصل سوم: شفاعت با توجه به آیات و روایات بر چهار دسته تقسیم می شوند: 1-شفاعت به معنای رهبری 2-شفاعت و مغفرت 3-شفاعت تکوینی 4- شفاعت تشریعی در فصل چهارم:ده مورد از آیاتی که شفاعت را اثبات می کند شرح و توضیح داده شده است.لازم به ذکر است ماده شفاعت در قرآن با تمام مشتقات خود سی بار در سوره های مختلف و گوناگون به طور نفی و اثبات وارد شده است. توضیح آنکه در همه آیات به یک مسئله مهم اشاره شده است و آن این است که شفاعت باید با اذن خدای منان باشد و بدون اذن پروردگار تحقق پیدا نمی کند.روایات متعدد از شیعه و سنی برای اثبات شفاعت ذکر شده است.همچنین برای اثبات شفاعت از اقوال و عقائد علماء و عقل هم استفاده شده است. در فصل پنجم:شرایط اصلی شفاعت این است که باید به اذن الهی باشد. 2-شفاعت کننده باید به یگانگی خدا و بندگی خویش گواهی و شفاعت دهد.شفاعت کنندگان روز قیامت شامل:قرآن،پیامبر اکرم (ص) ،پیشوایان دین،پیامبران،ملائکه،علما،شهدا،مومنان،شیعیان …. خداوند متعال می باشند. در فصل ششم :حدود شفاعت بر دو دسته تقسیم می شود: الف)کسانی که مورد شفاعت واقع نمی شوند،که با توجه به آیات و روایات به شرح و توضیح آن می پردازد. ب)شفاعت در دنیا،برزخ،قیامت در فصل هفتم: از اثرات بسیار مهم توسل به ائمه(علیهم السلام)،اجتناب از گناه و دارا شدن روحی خاضع در برابر پروردگار است.برای توجه بیشتر جوانان به ائمه و متوسل شدن به این عزیزان چند نمونه از کرامات ائمه معصومین را از داستانهای شگفت آیت الله دستغیب آورده ایم. در فصل هشتم: پاسخ به اشکالاتی که در مورد شفاعت و توسل مطرح شده است.اشکال اینان این است که هرگونه درخواست،حاجت و سوگند خوردن از غیر خدا را حرام و شرک تلقی می کنند در حالی که خود خداوند از ما خواسته است که هر گونه در خواست و حاجتی که داریم از این عزیزان درگاه الهی بخواهیم. در فصل نهم:خلاصه تحقیق آمده است.