برچسب: بنیانگذاران وهابیت

شفاعت در کتاب و سنت

اين تحقيق كه تحت عنوان شفاعت در قرآن و سنت انجام گرفته است اهداف زير دنبال گرديده است. در فصول ابتدايي با تتبع در كتب لغت و كتب ديگر، معاني شفاعت در حيطه لغوي و اصطلاحي و عرفي را بدست آورده و منعكس نموده‌ايم. بطور خلاصه مي‌توان گفت شفاعت، وساطت فردي آبرومند در نزد صاحب مقامي براي بخشيده شدن گناهكار است. سپس به بررسي انواع شفاعت پرداخته‌ايم كه نوعي از آن شفاعت در نظام آفرينش مي‌باشد و اين همان نظام اسباب و مسببات است. نوعي ديگر از شفاعت به معني پيشوائي است كه هر كس دنباله رو شخصي باشد مانند شفيع اوست. نوعي ديگر از شفاعت كه گواهي بر اعمال است در قيامت بروز مي‌كند اين همان شفاعت مغفرت است كه نوع چهارم شفاعت بوده كه در فصلي ديگر تحقيق ثبت گرديده است. اهداف ديگري كه در تحقيق دنبال شده بررسي و انعكاس نقطه نظرات دانشمندان شيعه و سني است كه با رجوع به كتب آنها جمع‌آوري و در فصل جداگانه‌اي ارائه شده است. آراء و نظرات مخالفين و دلائل آنها همراه با نقد و رد آنها در تحقيق مورد بررسي واقع گرديده. سپس به كمك آيات و روايات، شفاعت‌كنندگان و شفاعت‌شوندگان را برشمرده‌ايم و در نهايت با ارائه اشكالات و شبهات موجود در شفاعت به رد و ابطال آنها پرداخته و اشعاري كه از عرب و عجم بعنوان سند صحت در طول تاريخ سروده شده است اشاره‌اي كرده و نمونه‌هائي از آنها را آورده‌ايم.

شفاعت در قلمرو نفی و اثبات

این مقاله پژوهشی است تحت عنوان « شفاعت در قلمرو نقد و اثبات» شفاعت از ماده شفع و به معنای جفت است برای شفاعت معانی مختلفی بیان شده است که از جمله آنها پیوستن یک چیز به چیز دیگر است، یا کمک نمودن یک موجود قویتر به یک موجود ضعیف است تا در نهایت هدفی برسند. از آنجایی که آیات و روایات مختلفی درباره شفاعت وجود دارد و برخی از این آیات و روایات شفاعت را نفی میکنند و برخی اثبات. و برخی آنرا مخصوص عده ای خاص می دانند. لذا با بررسی در این آیات و روایات به این نتیجه رسیده ایم که شفاعت وجود دارد و مشروط به شرایط و ضوابط خاصی است و هر شخصی در صورت دارا بودن شرایطش از آن بهره مند می شود. و با توجه به اختلاف نظری که بین دانشمندان وجود دارد مبنی بر اینکه برخی می گویند شفاعت ترفیع درجه است و شامل گنهکاران نمی شود و برخی می گویند شفاعت فقط شامل گنهکاران می شود، با بررسی این مطلب به این نتیجه رسیده ایم که شفاعت مورد نظر قرآن شامل هر دو نظریه می شود یعنی شفاعت هم موجب ترفیع درجه و هم موجب از بین رفتن عذاب و بخشیدن گناهان می شود. همچنین در این مقاله به شبهات مختلفی که پیرامون این مساله وجود دارد پاسخ داده شد و شریط و ضوابط و فلسفه شفاعت مطرح شده است.

شفاعت در قرآن (4)

شفاعت در اصطلاح عامه به معناي استفاده شفيع از موقعيت خود براي عوض کردن نظر صاحب قدرت درباره مجازات زيردستان است، که اين معنا درباره خداوند درست نيست، زيرا خدا اشتباه نمي‌کند تا کسي بخواهد نظر او را عوض کند. اما نزد شيعه شفاعت به اين معناست که شخص گناه‌کار موجباتي را فراهم مي‌سازد تا به¬وسيله ارتباط با شفيع، وضعيت خود را ارتقا دهد. حقيقت شفاعت رسيدن رحمت و مغفرت الهي به گناه‌کاراني است که لياقت بخشش را داشته باشند. ديدگاه علماي اهل‌سنت درباره مسأله شفاعت بسيار پراکنده و مختلف است، و نظر واحدي قابل استنباط نيست. شفاعت در معاني و انواع گوناگوني استعمال شده، که از جمله مي¬توان به شفاعت در نظام آفرينش، به¬معناي رهبري، شهادت گواهان بر اعمال، و شفاعت در آمرزش اشاره نمود. براي تحقق شفاعت بايد شرايطي مانند فراهم‌کردن زمينه اذن الهي براي شفاعت، انجام وظايف عبوديت و اظهار آن با تواضع، جلب رضايت الهي، حفظ حدود، و بقاي ارتباط با شفيعان ضروري است. اعتقاد به شفاعت، پيامدهاي مثبت و آثار تربيتي مانند ايجاد اميد در دل گناه‌کاران، بازداري از گناه، و ايجاد ارتباط معنوي با شفيعان را به همراه دارد. در قرآن کريم آيات متعددي به مسأله شفاعت پرداخته است؛ برخي از اين آيات، شفاعت را نفي مي‌کند، برخي آن را مخصوص خدا مي‌داند، و بعضي آيات نيز شفاعت را منوط به اذن الهي و وجود شرايط دانسته است. در مجموع مي‌توان گفت شفاعتي که در قرآن نفي شده آن است که مستقل از اراده خدا، و بر اساس اراده و رحمت شفيع باشد. همچنين براي شفاعت مورد نظر قرآن بايد شرايط لازم فراهم گردد. بدين ترتيب، با توجه به مستقل‌ نبودن شفيعان، تفضلي بودن شفاعت و انجام آن بر اساس ضوابط الهي، ديگر جايي براي شبهاتي از قبيل شرک بودن درخواست از غيرخدا، ناسازگاري با عدل الهي، تضاد با خواست خدا و لغو بودن آن باقي نمي‌ماند.

شفاعت در قرآن و سنت

با توجه به اهمیت مسئله شفاعت در بحث عدل الهی و همچنین سوالاتی که در ذهن و فکر برخی افراد،در رابطه با این موضوع وجود دارد،به تحقیق در این رابطه با این موضوع وجود ،به تحقیق در این رابطه پرداختیم. که در این جا به جهت آشنایی با موضوع چکیده ای از آن بیان می شود. این تحقیق در مجموع از 7 بخش و چندین فصل هر فصل از چند موضوع فرعی تشکیل شده است.در بخش اول به بررسی معنای لغوی شفاعت پرداختیم. و اینکه شفاعت از «شفع» به معنای زوج و ضد«وتر» می باشد. و همچنین معنای اصطلاحی آن،که در معانی مختلفی چون همراهی ،همکاری فردی با فرد دیگر و یا چیزی با چیز دیگر آمده است.لازم است این مسئله نیز یاد آوری شود که در معنای اصطلاحی و یا چیزی با چیز دیگر آمده است.لازم است این مسئله نیز یادآوری شود که در معنای اصطلاحی آن،معنای مورد نظر فلاسفه و متکلمین نیز بیان شده است و نیز در مقامی تحقیق – از آنجا که موضوع آن شفاعت در قرآن و سنت می باشد – نظر مفسرین به طور کامل بیان گردیده. به جهت آشنایی بیشتر با این موضوع در بخش دوم از همین تحقیق به برخی کلیات اینها بحث اشاره شده است.مانند حدود و قلمرو شفاعت،موانع شفاعت و مفهوم آن و … که تفصیل آن در متن اصلی خواهد آمد. نکته جالب توجه که در این بخش به آن اشاره شده این است که :شفافت فقط شامل آخرت نیست.بلکه در دنیا و حتی برزخ نیز امکان وقوع دارد.که با توجه به برخی آیات و روایات اثبات و تبیین می شود. در حالی که آنچه ما از این مساله در ذهن داریم این است که شفاعت در آخرت واقع می شود. همچنین با توجه به منابع مراجعه شده و آیات و روایات بدست آمده ،می توان چنین نتیجه گرفت که شفاعت دارای اقسامی می باشد.لذا در بخش سوم این تحقیق به طور مفصل به این بحث پرداخته شده است. و اینکه شفاعت در یک تقسیم بندی ابتدائی و کلی به دو قسمت شفاعت حسنه و سیئه تقسیم می شود که قسم اول آن خود به نوع تکوینی و تشریعی ، و نوع دوم آن نیز به دو قسمت مغفرت و رهبری تقسیم می شود.شفاعت تکوینی که در این جهان میان تمام موجودات و علت ها و معلول ها وجود دارد.اما شفاعت تشریعی مختص انسان است که نوع رهبری آن ،شامل نجات انسان از عذاب و رسیدن به حسنات ،از طریق رابطه معنوی میان افراد می شود.شفاعت مغفرت هم ،همان وساطت در مغفرت و عفو و بخشش گناهان است که سرچشمه اصلی آن نیز ،رحمت و مغفرت خداوند است. از مطالب دیگری که در این بخش به آن اشاره شده است،ارتباط میان شفاعت حسنه و خودسازی و خودشناسی و سلامت روانی است. و همچنین اشاره بسیار کوتاهی به آثار تربیتی اعتقاد به شفاعت حسنه. از آنجا که موضوع اصلی این تحقیق،شفاعت در قرآن و سنت است،لذا در بخش چهارم و پنجم،به ترتیب ابتدا به بررسی آیات و روایات موجود در این زمینه پرداخته شده است. در بخش چهارم با بررسی به عمل آمده، آیات به چهار دسته تقسیم میشوند که عبارتند از:1 – آیات نفی کلی شفاعت 2-آیاتی که شفاعت را مختص خداوند می کند. 3-آیات نفی شفاعت از گروهی 4- آیات مربوط به شفیعان که از این آیات،شفاعت به اثبات می رسد، هم در خصوص خداوند و هم پیامبر و امامان،فرشتگان،قرآن و اولیاء و شهداء در بخش پنجم نیز،به جهت تکمیل بحث قرآنی موضوع،به روایاتی در این زمینه اشاره شده است که گاهی به تفکیک ،احادیث بدست آمده در منابع شیعه و اهل سنت و گاهی بدون تفکیک از یکدیگر بیان شده اند. در این بخش نیز شفاعت خداوند،امامان،پیامبر و سایر شفیعان اثبات می شود. از روایات چنین به دست می آید که روایات مربوط به امامان به دو دسته کلی تقسیم می شوند: 1- روایاتی که به شفاعت امامان به صورت عام اشاره کرده اند و از آغاز تحت عناوینی چون :علماء و دانشمندان و … یاد شده است.2 – روایاتی که به صورت خاص به آنها اشاره شده است . که این دسته نیز مانند دسته اول به حد تواتر رسیده اند. با وجود چنین آیات و روایاتی محکم و یقین آوری که ،مسئله شفاعت را از امور قطعی و حتمی قرار می دهد، با این حال هستند افرادی که شبهات و اشکالاتی را به این موضوع وارد کرده اند. لذا در بخش ششم به بررسی این شبهات پرداختیم و تا حد امکان پاسخ آن ،تا از این طریق هم مسئله شفاعت به اثبات برسد و هم یکی از شبهات مهم مربوط به عدل الهی برطرف گردد.از جمله اشکالاتی که در این زمینه وجود دارد عبارتند از: شفاعت و تجری بر گناه شفاعت و محدود بودن لطف خدا شفاعت و تغییر سنت الهی شفاعت و عدل الهی در این بخش پایانی این تحقیق نیز،به بررسی آراء و نظرات دانشمندان در این زمینه و همچنین اشکالات و نظریه های دو فرقه معتزله و وهابیت اشاره شده است.تا از این طریق هم تفاوت آراء و هم نظریه صحیح به دست آید.

شفاعت در قرآن و سنت (روایات)

شفاعت همان مدد کردن اولیاء خداست با اذن خدا به افرادی که در عین گناهکار بودن،پیوند ایمانی خود را با خدا و پیوند معنوی خویش را با اولیاء خدا قطع نکرده اند. به یک معنی شفاعت این است که : یک موجود مادون که استعداد جهش و پیشرفت دارد ، از موجود بالا به صورت یک امر قانونی استمداد و مدد طلبد.البته مدد خواه از نظر کمال روحی باید به حدی سقوط نکند که نیروی جهش و تکامل را از دست بدهد و امکان تبدیل او به یک انسان پاک از میان برود. عقیده ی به شفاعت به اندازه ای در میان مسلمانان رسوخ دارد، که هر کجا برویم و از هر که بپرسیم ، این اعتقاد را از عقائد اسلامی خویش می شمارد و در اصالت آن از نظر اسلام هیچگونه تردیدی نشان نمی دهد. همه می بینیم که مسلمانان هنگام راز و نیاز با خدا، و نیز در کنار مقبره ی پیشوایان بزرگ اسلام، دلها و اندیشه های افراد گنهکار به سوی شفیعان درگاه الهی کشیده می شود و از آنان تقاضا دارند که از پیشگاه خدای بزرگ خواهند تا مورد عفو و رحمت الهی قرار گیرند. بحث های آینده به روشنی ثابت خواهند نمود که شفاعت چگونه می تواند یک فرد را در عین گنهکار بودن، پاک و منزه نماید. نگارنده به کمک خدا در این تحقیق،«شفاعت» را از جهات گوناگون مورد بحث و بررسی قرار داده و پیرایه های نامطلوبی را که(مانند علف هرزه هایی در کنار گل های زیبا سبز می شوند) به آن بسته شده بریده و قیچی کرده است. مجموعه ای که پیش رو دارید، مشتمل بر شش بخش می باشد که عبارتند از بخش اول :کلیات تحقیق بخش دوم: مفهوم شناسی بخش سوم: شفاعت از نظر قرآن کریم. بخش چهارم: شفاعت از دیدگاه روایات. بخش پنجم: ایرادها و تفاوت ها. بخش ششم: بحث و نتیجه گیری.

شفاعت در قرآن و روایات

تحقیقی که پیش رو داریم برآن است تا مفهوم شفاعت در قرآن را از دیدگاه قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام) مورد بررسی قرار دهد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب ،نظرات و آرای مختلف نیز مطرح و دیدگاه صحیح بیان شده و نظریات نادرست مورد نقد و بررسی قرار گیرد. شفاعت یکی از مباحث اساسی در موضوع معاد و عدل الهی است در حقیقت شفاعت روزنه امیدی برای انسان است تا از درگاه الهی نا امید نباشد و زمینه ارتکاب به گناه بیشتر را در او به وجود نیاورد و او را از فرو رفتن در گمراهی باز دارد. در قرآن کریم نیز به کامل ترین برنامه برای سعادت و هدایت بشر می باشد خداوند متعال در آیات بسیاری به این مهم پرداخته و ویژگی های آن را بیان نموده است. در کلام وحی ،مقام شفاعت مختص ذات حق تعالی شمرده شده: (قل لله الشفاعه جمیعا) که انبیاء و اولیای الهی،ائمه اطهار علیهم السلام،ملائکه و … به عنوان شفیع از این مقام برخوردارند و با شفاعت آن هاست که گنهکاران از عذاب رهایی یافته و نیکوکاری به مقامی بالاتر نائل می گردد.قرآن برای شفاعت شونده شرایطی برشمرده است که از آن جمله می توان:اذن حضرت حق،ایمان و عمل صالح،پیوند و ارتباط معنوی با شفیع اشاره نمود تا آدمی مشمول الطاف الهی قرار گیرد. و عواملی مانند شرک،فسق،کفر، ظلم و ستم، تکذیب معاد و … سبب می شوند که فرد بهره ای از شفاعت نبرد.بر حسب روایات فراوان (مقام محمود) که در قرآن کریم به رسول اکرم(ص) وعده داده شده،همین مقام شفاعت است و نیز آیه شریفه«و لسوف یعطیک ربک فترضی» و همانا پروردگارت(آن قدر) به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی. بنابراین با توجه به بررسی هایی که انجام شد شفاعت بزگترین و نهایی ترین روزنه امید مومنان گنهکاران است.

شفاعت در قرآن و حدیث (2)

شفاعت کلمه ی قریب به ذهن است که همه انسانها چون در اجتماعی زندگی می کنند که اساسش تعاون است معنای اجمالی آن را می دانند اما تکرار ماده ی شفاعت و مشتقاتش در سوره های مختلف قرآن و روایات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) حکایت از اهمیت شفاعت در اسلام می نماید. شفاعت دو قسم است،تکوینی و تشریعی. اما شفاعت تکوینی که از تمامی اسباب کَونی سر می زند و همه اسباب نزد خدا شفیع هستند، چون میانه ی خدا و مسبب خود واسطه اند. اما شفاعت تشریعی که دائره تکلیف و مجازات واقع می شود خود دو قسم است.اول شفاعتی که در دنیا اثر می گذارد و باعث آمرزش خداوند تعالی و یا قرب به درگاه او می گردد. دوم شفاعتی که در روز قیامت اثرش هویدا می گردد که شامل شفاعت انبیاء ،فرشتگان، علما،دانشمندان، شهداء و خود خداوند می گردد البته با شرایط و وسایل خاصی که ذکر گردیده است. تمام علماء و دانشمندان اسلام شفاعت را از اصول مسلم اسلام می دانند و انکار نکرده اند؛اگر اختلافی دیده می شود یا ایرادی گرفته می شود در مفاد و معنی شفاعت می باشد که بصورت نظرات گوناگون دانشمندان اهل تسنن و شیعه منعکس شده است. ما با استناد به آیات و روایات سعی می کنیم پاسخگوی ایرادهای وارد بر شفاعت باشیم و حقیقت این اصل مهم را بیان کنیم که «شفاعت طلبی» جز «دعا خواهی» نیست و طلب دعا از پیامبر(ص) و دیگر صالحان که همان طلب شفاعت است از نظر موازین اسلام کوچکترین ایرادی ندارد.

شفاعت در قرآن و حدیث (1)

مساله شفاعت یکی از مسائل مهم دینی و اعتقادی است و به موجب آیات قرآنی و روایات فراوانی که از اولیای اسلام نقل کرده اند:شفاعت پیامبران خدا و ائمه معصومین(ع) و دیگر پاکان و نیکان که از طرف خداوند متعال مجاز در شفاعتند ،یکی از مسائل حتمی و قطعی روز قیامت است.بنابراین تحقیقی که هم اکنون ملاحظه می فرمایید اطلاعات و مطالب مورد نیاز در زمینه شفاعت در قرآن و حدیث است و در هشت فصل تنظیم و گردآوری شده که ترتیب فصلها بدین منوال می باشد. در فصل اول به معنی لغوی شفاعت،حقیقت شفاعت،و مفهوم قرآنی شفاعت پرداخته شده است. در فصل دوم، شفاعت در اجتماع بشری ،شفاعت عندالله،شفاعت از دیدگاه قرآن و احادیث مورد بحث قرار گرفته است. و در فصل چهارم به بررسی شفاعت تکوینی و تشریعی پرداخته است که شفاعت تکوینی از تمامی اسباب کَونی سر می زند و شفاعت عبارت است از اینکه رحمت و مغفرت خدا از طریق اولیای الهی به افراد گنهکار لیاقت بخشایشگری خدا را دارند برسد، فصل پنجم به اقسام شفاعت تشریعی اختصاص یافته که به شفیعان دنیا و آخرت تقسیم می شود.فصل ششم شامل شرایط شفاعت کننده می شود، زمان و افراد مورد شفاعت می گردد که ایمان به خدا و دشمنی نداشتن با پیامبر(ص) و اهل بیت او از ویژگی های آنها می باشد. در فصل هفتم به توضیح آثار تربیتی اعتقاد به شفاعت پرداخته شده که شامل مواردی چون ایجاد امید و مبارزه با روح یاس، تحصیل شرایط شفاعت و غیره می باشد. و در فصل هشتم که آخرین فصل است اشکالات و شبهات شفاعت و جواب آنها بیان شده است. و در آخر تحقیق نتیجه گیری به عمل آمده و پیشنهاداتی در مورد تحقیق بیان شده است.

شفاعت در قرآن (3)

ماده شفاعت در قرآن با تمام مشتقات خود سی بار در حوزه های مختلف و گوناگون به طور نفی و اثبات وارد شده است، این مطلب حاکی از اهمیت موضوع می باشد. شفاعت دو قسم است یکی تکوینی و دیگری تشریعی و قانونی. اما شفاعت تکوینی که از تمامی اسباب کَونی سر میزند و همه اسباب نزد خدا شفیع هستند، چون میانه خدا و سبب، خود واسطه اند. و اما شفاعت تشریعی و مربوط به احکام که معلوم است در دائره تکلیف و مجاز است واقع می شود هر دو قسم است اول شفاعتی که در دنیا اثر می گذارد و باعث آمرزش خداوند تعالی و یا قرب به درگاه او می گردد. دوم شفیعی است که در روز قیامت شفاعت می کند که شامل انبیاء ، رسولان خدا و فرشتگان و علماء و دانشمندان و شهداء و خود خداوند که البته با شرایطی و وسایل خاص. در فصل اول دیدگاهها می بینیم که تمام علماء و دانشمندان اسلام شفاعت را از اصول مسلم اسلام می دانند و هیچ تیره ای از مسلمانان آن را انکار نکرده است و اگر اختلافی هست در مفاد و معنی شفاعت می باشد و تعدادی از نظرات دانشمندان سنی و شیعه منعکس شده است. در قسمتی دیگر آیاتی آورده ایم پیرامون دعا و شفاعت و اینکه حقیقت شفاعت طلبی جز دعا خواهی نیست و اینکه طلب دعا از پیامبر(ص) و دیگر صالحان که همان طلب شفاعت است از نظر موازین اسلامی کوچکترین ایرادی ندارد. و در پایان هم بررسی کردیم دلائل وهابی ها را پیرامون شفاعت و پاسخ دادیم به این نظرات آنان.

شفاعت در قرآن (2)

موضوع مورد بحث در این رساله شفاعت به معنای واسطه شدن ، کمک خواستن از فرد دیگر و ضمیمه شدن می باشد. چرا که فرد مشفوع له به تنهایی توانایی و استحقاق دست یافتن به مطلوب را ندارد. از نیروی شفیع مدد می جوید تا به همراهی او بتواند از عقاب الهی رهایی یافته و یا مقام و پاداشی کسب نماید و این نیاز به شفیع امری عقلانی بوده و هر فردی در هنگام مواجهه با مساله ای در مسیر هدفش به همراهی شفیعی چشم امید دارد و شفیع به این خواهش پاسخ مثبت می دهد و به سبب این پاسخ، مشفوع له را از قرار گرفتن در ورطه ناامیدی می رهاند و او را در رسیدن به سعادت همراهی می کند. و مانع ایجاد تحلیلها و برداشت های نادرست در مورد شفاعت می گردد. البته این امید به شفیع نباید فرد را آن قدر گستاخ نماید که حرمت الهی را بشکند و چنان در گمراهی پیش رود که در وادی شرک پانهاده و سپس از شفیع کمک به ناحق بخواهد. پس یاری رساندن شفیع، به شرایطی بستگی دارد که مهمترین این شرایط با در نظر گرفتن آیات شفاعت عبارتند از: ایمان و اعتقاد داشتن به خداوند و عمل به اوامر الهی ، معتقد بودن به ولایت و دوستی با آنها و ایجاد رابطه معنوی بین شفیع و مشفوع له و دوری گزیدن از عواملی چون شرک ، نفاق ، کفر، تکذیب شفاعت و … که انسان را از شفاعت محروم می گرداند. قرآن سی و یک مرتبه از واژه شفاعت و مشتقات آن نام برده و به انواع مختلف شفاعت مانند تکوینی و تشریعی ، حسنه و سیئه اشاره نموده است و شفاعت را مختص به حق تعالی دانسته که این مقام اولیاء الهی به شرط اذن و خشنودی خداوند تفویض شده است. و این لطف الهی در تربیت انسان نقش موثری داشته و به فرد امید داده که در همه حال رو به سوی خدا نماید و از شفیعان با حصول شرایطی کمک بخواهد تا به هدف خود برسد.

شفاعت در قرآن (1)

تحقیقی که پیش رو داریم بر آن است تا مفهوم شفاعت در قرآن را از دیدگاه قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام) مورد بررسی قرار دهد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب ، نظرات و آرای مختلف نیز مطرح و دیدگاه صحیح بیان شده و نظریات نادرست مورد نقد و بررسی قرار گیرد. شفاعت یکی از مباحث اساسی در موضوع معاد و عدل الهی است در حقیقت شفاعت روزنه امیدی برای انسان است تا از درگاه الهی ناامید نباشد و زمینه ارتکاب به گناه بیشتر را در او به وجود نیاورد و او را از فرو رفتن در گمراهی باز دارد. در قرآن کریم نیز به کامل ترین برنامه برای سعادت و هدایت بشر می باشد خداوند متعال در آیات بسیاری به این مهم پرداخته و ویژگی های آن را بیان نموده است. در کلام وحی، مقام شفاعت مختص ذات حق تعالی شمرده شده:( قل لله الشفاعه جمیعا) که انبیاء و اولیای الهی، ائمه اطهار علیهم السلام،ملائکه و … به عنوان شفیع از این مقام برخوردارند و با شفاعت آن هاست که گنهکار از عذاب رهایی یافته و نیکوکار به مقامی بالاتر نائل می گردد. قرآن برای شفاعت شونده شرایطی برشمرده است که از آن جمله می توان: اذن حضرت حق، ایمان و عمل صالح، پیوند و ارتباط معنوی با شفیع اشاره نمود تا آدمی مشمول الطاف الهی قرار گیرد. و عواملی مانند شرک، فسق، کفر، ظلم و ستم، تکذیب معاد و … سبب می شوند که فرد بهره ای از شفاعت نبرد. برحسب روایات فراوان (مقام محمود) که در قرآن کریم به رسول اکرم صلی الله علیه و آله وعده داده شده، همین مقام شفاعت است و نیز آیه شریفه:«و لسوف یعطیک ربک فترضی» «و همانا پروردگارت(آن قدر) به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی.» بنابراین با توجه به بررسی هایی که انجام شد شفاعت بزرگترین و نهایی ترین روزنه امید مومنان گنهکار است.

شفاعت در قرآن کریم

جهان آفرینش توده بی شماری از علتها و معلول هایی است ،که پدیده های جهان را مانند حلقه های زنجیر ، به هم پیوند داده است؛ یعنی ، خداوند اراده فرمود که در جهان آفرینش ،نظام خاصی برقرار باشد و هر چیزی از طریق علت خاص خود، پا به عرصه وجود گذارد؛ اگر در این جهان فیض مادی به دنبال نظام خاصی است، فیض معنوی خداوند، مانند هدایت و راهنمایی و مغفرت و آمرزش او نیز ،دارای نظام است. از این رو اراده حکیمانه خداوند، بر این تعلق گرفته که مغفرت و رحمت او در جهان دیگر نیز ،دارای نظام باشد؛ یعنی ، بخشایش او از طریق ارواح و نفوس پاک ، به افراد گنهکاری که لیاقت و شایستگی مغفرت را دارند،برسد. از آنجایی که این موضوع در قرآن و روایات ، صریحا آمده و مورد اعتقاد تمام مسلمانان نیز هست و علاقه ای که نسبت به روشن شدن حقیقت این اصل اسلامی داشتم؛ این موضوع را انتخاب نمودم. اهمیت پرداختن به این اصل اسلامی از آن جهت است که ، پیرایه هایی در طول زمان چهره منور آن را فرا گرفته است، لذا لازم است که مسلمانان و مخصوصا قشر جوان تحصیل کرده ، به حقیقت آن آگاهی یابند؛ و در نتیجه در اعتقادات خود راسخ تر و ثابت قدم تر باشند؛ و اهمیت دیگر این موضوع ،از لحاظ بعد تربیتی آن است؛ چون خوف و رجاء دو رکن اساسی تربیت هستند؛ از این جهت همانطور که قرآن انسانها را از عذاب اخروی ترسانده ، آنها را به مغفرت خداوند نیز امید وار کرده است، تا روزنه امیدی برای بازگشت انسان ، به سوی پاکیها باشد و وعده شفاعت تا حدی این هدف را تامین می کند. اما وعده شفاعتی که قرآن به انسانها داده شده است،بدون حد و مرز نمی باشد؛بلکه حدود و شرایط آن را از نظر شافع و افرادی که مورد شفاعت قرار می گیرند، در قرآن مشخص شده است، تا باعث جرات افراد بر گناه نیز نگردد. مطالب موجود در این پژوهش ، برگرفته از قرآن و کتابهای تفسیری قرآن و احادیث ائمه اطهار(ع) و دیگر کتابهایی است که در طول زمان، در مورد این اعتماد ،نگاشته شده است. موضوعات این پژوهش در هشت عنوان کلی و تعدادی عنوانهای جزئی تنظیم شده است و در انجام تحقیق، به هدفهای مورد نظری که به آن اشاره شد، دست یافتم و تا حدی حقیقت مساله را دریافتم که شفاعت، غیر از واسطه تراشی هایی است که در نظام بشری وجود دارد؛ بلکه دری از درهای رحمت الهی است که ، در جهان آخرت، به روی بندگانی که پیوند خود را با خدا و پیامبر و ائمه معصومین، قطع نکرده اند، باز می شود وآنها را از گرو گناهانی که انجام داده اند، نجات می بخشد؛ و حقیقت شفاعت جز این نیست که رحمت گسترده خداوند و مغفرت و آمرزش او از طریق اولیاء الهی، که حاملان فیض و وسائط رحمتند، به افراد گنهکاری که لیاقت آمرزش را دارند، برسد؛ هر چند این فیض می توانست بدون واسطه نیز به آنها برسد.

شفاعت در قرآن از دیدگاه فریقین

عقیده به شفاعت تا اندازه ای در میان مسلمانان رسوخ دارد که هر کجا برویم و از هر که بپرسیم این اعتقاد را از عقاید اسلامی خویش می شمارد و در اصالت آن از نظر اسلام هیچ گونه تردیدی نشان نمی دهد همه می بینیم که در مواقع راز و نیاز مسلمانها با خدا و نیز در کنار قبر پیشوایان بزرگ اسلام دلها و اندیشه های افراد گنهکار به سوی شفیعان درگاه الهی کشیده می شود و از آنان می خواهند که از پیشگاه بزرگ بخواهند تا مورد عفو رحمت الهی قرار گیرند یک چنین عقیده راسخ و پابرجا نمی تواند ساختگی و غیراصیل باشد قطعا توجه جامعه اسلامی به سوی این عقیده معلول ورود آن در قرآن مجید و احادیث اسلامی است زیرا معنی ندارد یک جمعیت بیش از یک میلیارد نفری و بخصوص دانشمندان آنها به دنبال عقیده ای بروند که هرگز در کتاب آسمانی مدارک دینی آنها وارد نشده باشد ولی گروهی از معتزله در فهم آیات مربوط به شفاعت دچار اشکلا شده اند یا این تأسف گروه وهابیت گرچه در کتاب های خود این عقیده را قبول کرده اند ولی در این عصر جدید گروه وهابیت در راس آن عبدالوهاب و پیروان آن اهل تشیع را به خاطر این عقیده کافر و مشرک می داند این گروه کج فهم و دانشمندان ساده لوح هرجا شیعه را می بیند صدای کفر و بدعت را بلند می کند باطر همین سبب برخود لازم می دانم در این مورد تحقیقی بکنم و از درگاه الی توفیق مستدعی هستم.

شفاعت در آیات و روایات (2)

شفاعت در لغت به معنای وساطت در رسانیدن نفع یا دفع ضرر به کسی یا نوعی سببیت و تاثیر است و از مباحث کلامی است.شفاعت از اموری است که برای نیل به مقاصد و احتیاجات زندگی از آن استفاده می شود. شفاعت در اصطلاح آن است که شخص آبرومندی از بزرگی بخواهد که از کیفر مجرمی بگذرد یا بر پاداش خدمتگذاری بیفزاید،(بنابراین شفیع از مولی درخواست نمی کند که از مقام عبودیت صرف نظر کند بلکه از یکی از راهها مانند متوسل شدن به صفات مولی استفاده می کند). فلسفه وجودی شفاعت همانند توبه است،یعنی تنها روزنه ی امیدی است برای گنهکاران که بدانند راه بازگشت به سوی خداوند هنوز باز است و یاس و ناامیدی بر آنان غلبه نکند، نه اینکه باعث جری شدن افراد برای انجام گناه باشد. شفاعت در میان امم پیشین و حتی در میان مشرکان وجود داشته زیرا شفاعت ریشه در عقائد دینی دارد و ماخوذ به اعتقاد داشتن به جهان دیگر است. در قرآن آیاتی به این مسئله اشاره کرده است. آنچه از تحلیل معنای شفاعت بدست می آید این است که شفاعت موجب لغو اصل علیت نخواهد شد بلکه آن را تاکید می کند و خدای سبحان مبدا نخستین هر سبب و تاثیر است و سببیت به او منتهی می شود و این شفاعت تکوینی است. و اما شفاعت تشریعی شفاعت در دنیا و شفاعت در آخرت که در عالم تکلیف و مجازات است، که بخشی آمرزش خداوند یا تقرب در دنیا را می طلبد و بخشی به پاداش و بخشی به عذاب تعلق دارد.این شفاعت بر دو قسم است،شفاعت در دنیا که شفاعت کنندگان در این قسمت کنندگان در این قسمت چند گونه اند:توبه ،ایمان ،عمل صالح ،قرآن ،ملائکه،مومنان، و قسم دیگر: شفاعت در قیامت است که شفاعت کنندگان در این قسمت عبارتند از: پیامبران،ملائکه ،شهداء،مومنین،فاطمه زهرا(سلام الله علیها) ،دانشمندان،حافظان قرآن،خویشاوندان،همسایگان،امین بودن فرد،توسل ،روزه،صلوات. و اما شفاعت مثبت که همان وساطت نیکو است که شر را از مومنی دفع یا خیری را به سوی او جلب می کند.آیات قرآن در این زمینه به چند قسم تقسیم می شوند:شفاعت برای خداست و حق مختص او می باشد و شفاعت برای فرشتگان در روز رستاخیز است. اما شفاعت منفی که بر سه قسم است، که شامل خیال های بیهوده یهود که باطل و بی اساس است و گروهی که پیوند ایمانی خود را با شفیعان روز قیامت قطع کرده اند و بنابر این از شفاعت آنان محروم هستند و بالاخره بت های مصنوعی عرب جاهلی که پست تر از آنند که درباره پرستندگان خود شفاعت کنند.آیات بسیاری در این زمینه وجود دارد.از شرایط شفاعت می توان از: اذن الهی،رضایت خدا نسبت به فرد مورد شفاعت و رضایت خدا نسبت به شفیع نام برد. شفاعت شنوندگان عبارتند از :اصحاب یمین که تعریف دقیق از آنان ارائه نشده بلکه خصوصیات جهنمیان بیان شده تا بوسیله آن تا حدودی به صفات اصحاب یمین برسیم،در مورد جهنمیان بیان شده :نماز نمی خواندند، به مسکینان طعام نمی دادند، روز قیامت را تکذیب می کردند. دیگر شفاعت شوندگان ،کسانی هستند که از خداوند عهد گرفته اند،اینان کسانی هستند که ایمان دارند ولی عمل صالح ندارند،آنان بخاطر اعمال بدشان داخل جهنم می شوند ولی طبق آیات قرآن بخاطر داشتن عهد،شفاعت می شوند و از آتش نجات می یابند. عده ای از شفاعت محروم هستند مانند: کافران ،ستمگران ،ناصبی ها، افرادی که فرزندان رسول اکرم(صل الله علیه و آله) را آزار داده اند،کسانی که نماز را سبک شمرده اند و به شفاعت اعتقاد ندارند. بنابراین شفاعت نه تنها باعث تشویق به گناه نمی شود بلکه از گناه جلوگیری می کند،در واقع شفاعت ایجاد امید می کند و باعث ایجاد رابطه معنوی با اولیاء الله می شود. آیات مربوط به شفاعت چند گونه است: آیاتی که شفاعت را بطور مطلق نفی می کند،آیاتی که فقط خداوند را به عنوان شفیع معرفی می کند،آیاتی که شفاعت را مشروط به اذن خداوند می داند،آیاتی که برای شفاعت شونده شروطی را بیان می کند. بحث شفاعت در روایات نیز فراوان مطرح شده است. از جمله گروههایی که شفاعت را تکذیب می کنند وهابیان هستند که موسس ابن مذهب محمدبن عبدالوهاب است. عقائد آنها عمدتا نفی عقائد و اعمال دیگر مسلمانان و اتهام شرک به دیگرمسلمانان است.بنابراین شفاعت را شرک می دانند و در راستای عقائد خود اماکن مقدس را مورد جمله قرار می دادند،از جمله ،مدینه،کربلا و نجف اشرف. شبهات بسیاری در زمینه شفاعت وارد شده از جمله اینکه :درخواست شفاعت از غیر خدا شرک است؛ و اعتقاد به شفاعت مایه جرات افراد می گردد؛شفاعت پارتی بازی در دستگاه خدا است،آیا شفاعت کنندگان مهربات تر از خدا هستند؛آیا شفاعت با عدالت خدا سازگار است؟ که به این شبهات در قرآن و برخی کتاب های کلامی پاسخ داده شده است.