نقدی برعقاید وهابیت (توسل، شفاعت)
وهابیت با تعریف خاصی که در مورد عبادت و شرک دارند، توسل کردن به اولیای الهی را در برخی موارد عبادت و شرک تلقی می‌کنند. در این مقاله با بررسی مفهوم شرک و عبادت، و با تقسیم توسل به اقسام هشتگانه، ادله وهابیت بر عدم جواز و گاهی شرک بودن توسل مورد بررسی قرار گرفته است، و حکم هر یک از اقسام توسل با ادله قرآنی و روایی تبیین شده است.
نقد مبانی قرآن شناختی وهابیت درباره شفاعت
شفاعت به معنای خواهشگری و میانجی گری و درخواست عفو و بخشایش است و شفاعت طلبی درخواست فرد پایین از فرد عالی جهت پا در میانی نزد خدای تعالی است. شفاعت کبری عبارت است از شفاعت پیامبر در روز قیامت برای شروع دادگاه الهی و شفاعت صغری ،شفاعت شافعان برای قلم عفو کشیدن پروردگار بر گناهان است.شفاعت در قرآن در آیات متعددی ذکر شده است که برخی از آیات شفاعت را نفی می کنند برخی مشروط می دانند،برخی حق مختص خدا قلمداد می کنند و برخی آیات ستمگران را از شفاعت محروم می دارد. در اصل شفاعت اشکالاتی وارد شده است که شیعه به روشنی به آنان پاسخ می گوید مانند اعتقاد به شفاعت مایه جرات بر گناه می شود یا با شفاعت میان بندگان تبعیض برقرار می شود یا این که شفاعت یک نوع پارتی بازی است. فلسفه شفاعت یک مساله تربیتی قوی است که به موجب آن شخص از گذشته سیاه خود ناامید نمی شود و پیوند معنوی خویش را با شافع برقرار می کند و سعی می کند شرایط تحصیل شفاعت را کسب کند. شرط اصلی پذیرفتن شفاعت ایمان داشتن فرد است. دلائل جواز درخواست شفاعت بر این قرار است یکی این که درخواست شفاعت همان درخواست دعاست و دیگری این که درخواست دعا امری مستحب است علی رغم این که آیات قرآن به روشنی پیرامون شفاعت بحث کرده است ولی فرقه ای به نام وهابیت شفاعت طلبی از پیامبر را امری حرام دانسته و شفاعت خواه را مشرک و مهدور الدم معرفی می کند.اما باز هم شیعه ساکت ننشسته و به روشنی پاسخ آنها را می دهد یکی از آن پاسخ ها این است: خدا در قرآن به پیامبر خود می فرماید :اگر آنان(یعنی گنه کاران) هنگامی که بر خویش ستم کردند پیش تو آمدند و از خدا طلب آمرزش کردند و پیامبرش نیز برای آنان طلب آمرزش می کرد خدا را توبه پذیر و رحیم می یافتند. این آیه نشان می دهد که درخواست دعا یا همان شفاعت از پیامبر امری شدنی است و هیچ گونه حرمتی در آن نیست.
نقد دیدگاه وهابیت درباره شفاعت از منظر علامه طباطبایی
موضوع این پژوهش، تبیین دفاع علامه طباطبایی از برخی شبهه های وهابیت به اعتقادات شیعه می‌باشد. این پژوهش در سه فصل تدوین یافته است و در آن، اشکالاتی را که فرقه وهابیت به اعتقاد شیعه در مورد شفاعت پیامبر اسلام و اهل بیت آن حضرت می‌نماید و آن را نوعی شرک قلمداد می‌کند بیان شده و در پی آن، پاسخ‌های علامه طباطبایی به این شبهه ها را آورده است. نویسنده ادله ایشان مبنی بر امکان شفاعت و عدم منافات اعتقاد آن با توحید را نیز منعکس کرده است. فصل اول، طبق روال پایان نامه‌ها، به تبیین کلیات اختصاص یافته و مفاهیم توحید، عبادت، وهابیت، شفاعت و شرک بیان شده است. وی در فصل دوم برخی از دلایل وهابیان مبنی بر کفر و شرک خواندن اعتقاد شیعیان به شفاعت را مطرح و مورد نقّادی قرار داده است. در ادامه، این تفکر وهابیان که شفاعت تنها از آن خداوند متعال است و هرگونه درخواست از غیر خدا شرک می‌باشد را مطرح کرده است. به اعتقاد نویسنده، منافاتی بین درخواست از خدا برای قراردادن شفاعت برای پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) به عنوان دعا و عبادت خداوند وجود ندارد. وی سپس دلایل وهابیت در مورد منافات درخواست شفاعت از غیر خدا با توحید عبادی را مورد نقد قرارداده است. نویسنده در این راستا دیدگاه‌های وهابیان در تفسیر مسأله شفاعت به عنوان اعتقاد به تصرف تکوینی و کرامت برخی از واسطه‌ها مانند پیامبر اسلام و ائمه(ع) و توسل به ایشان و حاضر شدن بر قبور آنان برای طلب شفاعت و شفا و سایر حاجات مادی و معنوی و شرک خواندن این امور از سوی آنان را ذکر کرده و در پایان، این دیدگاه‌ها را از منظر علامه طباطبایی نقد کرده است. در مقام نقد یک شبهه، نقد درست ادله آن سبب تزلزل شدن شبهه میشود که فصل سوم عهده‌دار این بحث است. نویسنده دراین فصل ادله عقلی و نقلی وهابیت در مورد عدم امکان شفاعت از غیر خدا از منظر علامه طباطبایی را به نقد کشیده است و سپس ادله شفاعت برخی از اولیای الهی به اذن خداوند را از منظری قرآنی تبیین کرده و ائمه(ع) و شخص پیامبر اسلام(ص) به عنوان واسطه‌های فیض الهی از طرف خداوند را مأذون به انجام برخی از امور از جمله شفاعت دانسته است که این مسأله از نظر علامه هیچ منافاتی با توحید ندارد.
طلب شفاعت از اولیای خدا
“شفاعت” از ماده “شفع” به معنای جفت، در مقابل “وتر” به معنای طاق، گرفته شده است. علت این که به وساطت شخص برای نجات گنهکار شفاعت گفته می شود، این است که مقام و موقعیت شفاعت کننده و نیروی تأثیر او، با عوامل نجاتی که در وجود شفاعت شونده هست (هر چند کم واندک باشد) به ضمیمه و کمک هم، موجب خلاص شخص گنه کار می گردند. یکی از نقاط اختلاف وهابیها با دیگر فرقه های اسلامی این است که می گویند هرگز حق نداریم در این جهان از آنان طلب شفاعت کنیم. در این مقاله به بررسی موضوع شفاعت و نظرات وهابیون در این مورد پرداخته خواهد شد.
شفاعت
یکی از اعتقادات و باورهای قطعی دینی نزد مسلمانان مساله شفاعت است. وهابیان به دلیل تسلط نداشتن بر آیات قرآنی درباره ی مسأله ی کفر و ایمان و شرایط شفاعت کننده و شفاعت شونده، آن را با شرک اشتباه گرفته اند; به همین دلیل، مسلمانان معتقد به شفاعت را همانند بت پرستان جاهلی به شمار آورده اند. در مقاله حاضر توضیحاتی در مورد شفاعت و دیدگاه وهابیان در این زمنیه بیان خواهد شد.
شفاعت و جایگاه آن در کتاب خدا و احادیث
فصل اول : معنای شفاعت در این فصل شفاعت از نظر لغوی و اصطلاحی و اقسام آن بررسی و در انتها بحثی پیرامون فلسفه شفاعت خواهد آمد .شفاعت از نظر لغوی به معنی جفت در مقابل فرد است. و از نظر اصطلاحی درخواست گذشتن از گناهان و جرمهای بعضی از گناهکاران از خداوند متعال است. برای شفاعت اقسامی ذکر کرده اند که عبارتند از: 1- شفاعت تکوینی 2-شفاعت رهبری 3-شفاعت مغفرت 4- شفاعت به معنی گواهی بر اعمال فلسفه شفاعت این است که شفاعت عاملی است برای اصلاح افراد جامعه و روزنه امیدی برای اینکه افراد به تجدید نظر در خود بپردازد و خطاهای گذشته خود را جبران کنند، و در نتیجه جامعه اسلامی و انسانی اصلاح شود. در فصل 2 شفاعت را در آیات قرآنی مورد ملاحظه قرار داده ، ابتدا آیاتی که به ظاهر، نفی شفاعت از آنها به مشام می رسد، بررسی و سپس آیات مثبت شفاعت با توجه به تفاسیری که علما کرده اند مورد تحقیق قرار گرفته است. در فصل 3 شرایط شفاعت کنندگان بیان شده است و توضیح داده شده که کسانی قادر به شفاعتند، که خدا از دینشان راضی باشد، گواهی به حق بدهند و خدا به آنها اذن داده باشد و نیز کسانی از شفاعت بهره مند می شوند که با شفعاء سنخیتی ، که همان رابطه ایمانی باشد، داشته باشند. و گفته شده که چه کسانی از شفاعت محرومند(ستمگران – کافران – مشرکان – ناصبی ها و دشمنان اهل بیت …) از جمله محرومین از شفاعتند. و اشاره شد که شفاعت در آئینهای دیگر هم به نوعی مطرح است هر چند شفاعت صحیح همان است که قرآن معرفی می کند، که عقلا و حکما، نیز آنرا تایید و تصدیق می کنند. در فصل 4 شفاعت در کلام معصومین به روایت اهل سنت و شیعیان مورد پژوهش قرار گرفته و احادیث نیز به طریق هر مذهب جداگانه بیان گردیده است. و در فصل پنجم ایرادات و اشکالات وارده بر شفاعت و پاسخ آنها مطرح شد و در تمام موارد سعی شده که نظر دانشمندان علوم قرآنی و حدیث، با توجه به تفاسیر مختلفی که از اهل سنت و شیعه رسیده است، مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد، در خاتمه یک نتیجه گیری کلی از مباحث گذشته فهرست وار به عمل آمده است. باشد که این گام اندک مورد قبول خدا واقع شود و ما را توفیق دهد که با شافعان واقعی سنخیت و تناسب داشته باشیم.
شفاعت و توهمات وهابیت (5)
عدم دقت کافی، و شیوه ظاهر انگاری در آیات قرآن، و از سویی عدم بهره مندی ازشناخت صحیح مساله شفاعت، و عدم دقت کافی در تبیین موضوعی و محتوایی آیات قرآن توسط وهابیان، باعث گشته که این فرقه انحرافی مساله شفاعت را زیر سوال ببرد و منکر آن شود. چرا که معتقدند قرآن کریم شفاعت را فقط از ناحیه خدای متعال دانسته و هر گونه حق شفاعتی را از اولیاء و انبیاء الهی سلب می کند. در مقاله حاضر با بحث و بررسی برخی از این آیات، در ذیل آیات، اشتباهات تفسیری و تاویلی وهابیت را مورد مطالعه قرار می دهیم.
شفاعت و توهمات وهابیت (4)
وهابیان با توهمات خود شفاعت را مایه شرک به خداوند متعال دانسته اند، ولی باید گفت که مساله شفاعت هم مورد تایید عقل است و هم مورد تاییدشرع. لذا مساله شفاعت به عنوان یک اصل عقلی و منطقی چنان استوار و متقن است که هیچ دلیل نقضی و یا رفعی از دایره ادراکات و عقول نمی تواند سد آهنین این نظریه را در هم کوبیده و از اعتبار ساقط کند. در مقاله حاضر با اثبات عقلی و شرعی مساله شفاعت به توهمات شرک بودن آن پاسخ داده می شود.
شفاعت و توهمات وهابیت (3)
بسیاری از دانشمندان و علمای مذاهب و فرق اسلامی شفاعت را، به عنوان یک اصل مسلم در دین اسلام، مورد پذیرش قرار داده و این التزام عقیده، ریشه در کلام وحی و روایاتی دارد که از جوامع روایی عامه مورد بهره برداری قرار گرفته که معیارها، و مختصات کلی مساله شفاعت را روشن و مبرهن می سازد. غرض ورزان وهابی با دلالت به برخی از ادله، مساله شفاعت جویی را امتداد رسم جاهلیت پیش از اسلام دانسته، با آن مخالفت نموده اند. در این گفتار ادله موهوم وهابیان در مورد شفاعت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
شفاعت و توهمات وهابیت (2)
علما و اندیشمندان جهان اسلام با توجه به وسعت مفهومی و مصداقی مساله شفاعت، تقسیم بندیهای متفاوتی را نسبت به این موضوع ارائه نموده اند. از جمله می توان به تقسیم بندی موضوعی شفاعت تکوینی و شفاعت تشریعی اشاره کرد. بنابراین در این مقاله دامنه مفهومی مساله شفاعت را در قالب گونه شناسی و تقسیم بندی های مقتضی درآن، مورد بررسی قرار گرفته خواهد شد.
شفاعت و توهمات وهابیت (1)
از جمله واقعیتهای تلخی که به عنوان یکی از آسیب های جدی در میان امت اسلامی مشاهده می شود، دگرگون شدن و انحراف در برخی از مفاهیم و باورداشتهای متعالی اسلام است. سیر دگرگونی این مفاهیم ریشه در برداشتهای شخصی و اعمال سلیقه افرادی دارد که با اجتهاد خویش در مقابل نص صریح آیات و روایات، به تقلیل یا تحریف بسیاری از معارف متعالی اسلامی پرداخته اند. مفهوم شفاعت نیز از جمله مفاهیمی است که از آماج هجوم دین ستیزان تاریخ، مصون نمانده و دستخوش برداشتهایی گردیده است. در این مقاله با بررسی مفهوم شفاعت به اثبات مساله شفاعت در قاموس ادیان ابراهیمی پرداخته میشود.
شفاعت و توسل در تعالیم اسلامی
در فصل اول: این تحقیق مقدمه،هدف و انگیزه،ادبیات تحقیق،پیشینه تحقیق،روش تحقیق آمده است. در فصل دوم : معنی لغوی شفاعت و توسل بیان شده است.شفاعت یعنی خواهش کردن ،توسل یعنی چیزی به کسی نزدیکی جستن و از نظر اصطلاحی همان وساطت قوی از ضعیف می باشد. در فصل سوم: شفاعت با توجه به آیات و روایات بر چهار دسته تقسیم می شوند: 1-شفاعت به معنای رهبری 2-شفاعت و مغفرت 3-شفاعت تکوینی 4- شفاعت تشریعی در فصل چهارم:ده مورد از آیاتی که شفاعت را اثبات می کند شرح و توضیح داده شده است.لازم به ذکر است ماده شفاعت در قرآن با تمام مشتقات خود سی بار در سوره های مختلف و گوناگون به طور نفی و اثبات وارد شده است. توضیح آنکه در همه آیات به یک مسئله مهم اشاره شده است و آن این است که شفاعت باید با اذن خدای منان باشد و بدون اذن پروردگار تحقق پیدا نمی کند.روایات متعدد از شیعه و سنی برای اثبات شفاعت ذکر شده است.همچنین برای اثبات شفاعت از اقوال و عقائد علماء و عقل هم استفاده شده است. در فصل پنجم:شرایط اصلی شفاعت این است که باید به اذن الهی باشد. 2-شفاعت کننده باید به یگانگی خدا و بندگی خویش گواهی و شفاعت دهد.شفاعت کنندگان روز قیامت شامل:قرآن،پیامبر اکرم (ص) ،پیشوایان دین،پیامبران،ملائکه،علما،شهدا،مومنان،شیعیان …. خداوند متعال می باشند. در فصل ششم :حدود شفاعت بر دو دسته تقسیم می شود: الف)کسانی که مورد شفاعت واقع نمی شوند،که با توجه به آیات و روایات به شرح و توضیح آن می پردازد. ب)شفاعت در دنیا،برزخ،قیامت در فصل هفتم: از اثرات بسیار مهم توسل به ائمه(علیهم السلام)،اجتناب از گناه و دارا شدن روحی خاضع در برابر پروردگار است.برای توجه بیشتر جوانان به ائمه و متوسل شدن به این عزیزان چند نمونه از کرامات ائمه معصومین را از داستانهای شگفت آیت الله دستغیب آورده ایم. در فصل هشتم: پاسخ به اشکالاتی که در مورد شفاعت و توسل مطرح شده است.اشکال اینان این است که هرگونه درخواست،حاجت و سوگند خوردن از غیر خدا را حرام و شرک تلقی می کنند در حالی که خود خداوند از ما خواسته است که هر گونه در خواست و حاجتی که داریم از این عزیزان درگاه الهی بخواهیم. در فصل نهم:خلاصه تحقیق آمده است.
شفـاعت و تـوسل از دیدگاه عقل و نقل
این نوشتار به بررسی شفاعت و توسل از دیدگاه عقل و نقل می پردازد. شفاعت و توسل حقیقتی واحدند با اختلاف در جهت، پس دارای احکام واحدی هستند. عقل، ذات و فطرت انسان و نظام سلسله مراتبی آفرینش و صریح آیات قرآن و روایات متواتر، جواز شفاعت و توسل و اعتقاد به آن را تایید می کنند. شفاعت و توسل موضوعی قانونمند است.
شفاعت و آثار آن در زندگی انسان
شفاعت از مهمترین اعتقادات دینی مسلمانان است و به معنای ضمیمه شدن و پیوستن چیزی است به همنوع خود،به نحوی که لیاقت همراه و منضم شدن را داشته باشد. و در اصطلاح ،انسان صلاحیت دارم برای دفع ضرر و جلب منفعت دنیوی و اخروی خود، کسی متوسل می شود و از او پیش خداوند رحمان انتظار وساطت دارد.خدایی که نظام هستی و تکامل آن پرتوی از جود و رحمت اوست، و گسترده ترین باب رحمتش شفاعت است.شفاعت دارای اقسام مختلفی است؛ مانند شفاعت تکوینی یعنی نظام اسباب و مسببات، و شفاعت تشریعی که مربوط به احکام حکومتی است، وشفاعت رهبری ،تفضلی ،کبری و صغری . خداوند متعال در آیاتی شفاعت را از کسانی که وعده ی عذاب دائمی داده شده اند، مانند کافر و مشرک نفی می کند؛ و این وعده ی الهی را در آیاتی دیگر مشروط به گروهی خاص می داند. و در گروهی از آیات به طور غیر مستقیم به شفاعت کبری محمد صلی الله علیه و آله وسلم اشاره می نماید. و روایات کثیری علاوه بر تثبیت جایگاه شفاعت ،صاحبان اصلی شفاعت را معرفی فرموده، و آیات مربوط به شفاعت را به روشنی بیان نموده اند.و همچنین علما و دانشمندان اسلامی با الهام از آیات و احادیث ،ضمن تبیین حدود و کارائی شفاعت ،شفاعت صحیح را از نوع ظالمانه و عوام فریبانه متمایز کرده اند؛ و نیز به شبهات شفاعت از جمله شبهه افکنی وهابیون پاسخ داده ،و تصریح نموده اند که نه تنها شفاعت با توحید هیچ گونه منافاتی ندارد بلکه با رحمت الهی و عدل و توبه و مغفرت نیز ارتباط ناگسستنی دارد، و با ظلم و رابطه گرایی و فدیه و جرات بر معصیت مغایرت دارد. بدین وسیله حد و مرز مشخصی را برای شفاعت ترسیم نموده اند. حقیقت شفاعت همسو و مطابق با فطرت و سرشتهای پاک انسانی و به قول علامه طباطبایی (ره) از آن اصحاب یمین است . و به شهادت روایات ،اصحاب یمین همان شیعیان ائمه ی معصومین صلوات الله علیهم می باشند.بنابر این وعده ی شفاعت بهترین راهنما و مشوق برای توبه ی زود هنگام ،و آرامش دهنده توام با تقویت ایمان،و فزاینده ی امیدواری و دلگرمی با تعادل خوف و رجا است و نیز سودمند ترین راه برای اتحاد قلوب آحاد جامعه از طریق اتصال به الگوهای کامل و همرنگ شدن با آنهاست تا همگام با آنها به جوار رحمت الهی نائل آیند. تحقیق حاضر درصدد تبیین شفاعت و آثار آن در زندگی انسان است و دارای پنج فصل می باشد.در فصل اول بحث لغوی و تعریف اصطلاحی و اقسام شفاعت بحث گردیده است.در فصل دوم آیات شفاعت به همراه روایات و نظرات مفسران ،بررسی شده است و در ادامه ،روایات مهم شیعه و سنی ،به ترتیب موضوع و مباحث عقلی به همراه نظرات علما و داشمندان اسلامی آمده است. در فصل سوم ارتباط شفاعت با توحید،رحمت الهی ،توبه،مغفرت ،عدالت و همچنین مغایرت آن با رابطه گرایی،فدیه،ظلم،جرات بر معصیت؛ و همچنین شبهات شفاعت روشن شده است و در فصل چهارم حدود و کارایی و ضوابط شفاعت .نقش تربیتی و سازندگی شفاعت و نوع حکومت و مشمولان شفاعت معلوم گردیده است.