نجات ولو فقط یک نفر، برای امام مهم است
برگرفته از جلسه سی و هشتم «سیر تکوّن عقاید شیعه»
اختلاف بر سرِ آن کسی است که «إخبار عن الله» می کند
برگرفته از جلسه چهارم «سیر تکوّن عقاید شیعه» ماه مبارک رمضان 1401 هجری شمسی
امامِ هدایت
برگرفته از جلسه سوم «ریشه تمام انحرافات تاریخ اسلام»؛ 3 دی ماه ۱۴۰۱ – آستان مقدّس امامزاده صالح علیه السلام؛ هیئت ریحانة النبی سلام الله علیها
آیا معنای واژه «ولی» در آیه ولایت، صرف دوستی است؟!
برخی می گویند: با توجه به آيات پيشين آیه ولایت، واژه «ولی»، در مورد آن است که مسلمانان نبايد نصارا و يهود را اوليا خود بگيرند. بنابرین معني «ولي» در آيه ولايت، همان نصرت و دوستي است؛ نه سرپرستی و زعامت امور مسلمین! این شبهه ای است که در دلالت آیه ولایت وارد شده که مخالفین شیعه، به وسیله اش، ولایت امیرالمؤمنین علیهالسلام تنزیل می دهند. در این وجیزه سعی داریم که به این مسأله پاسخ بدهیم.
آیا آیات قرآن به وجوب اطاعت از امام معصوم نیز اشاره دارد؟
ممکن است شخصی پرسشگرایانه و یا مغرضانه، اصل امامت را هدف بگیرد و بپرسد، اگر امامت جزو رکن دین است، پس چرا وجوب اطاعت از ائمه معصومین علیهمالسلام در کنار وجوب اطاعت از خدا و رسولش در قرآن کریم ذکر نشده است؟ این سؤال، از سوی برخی به عنوان شبهه ای مطرح می شود که در این وجیزه پاسخ درخوری بدان داده شده است.
جستاری در کاربرد «امیرالمؤمنین» در فرهنگ و تمدن اسلامی
در مطالعات تمدنی اسلام، «امیرالمؤمنین» یکی از واژههای پرکاربرد و مهم است و عموماً بر کسی اطلاق میشود که رهبری سیاسی جامعه اسلامی را بر عهده دارد، اما آیا در وضع اولیه به همین معنا بود یا تغییری در آن رخداده؛ آیا دارای مصداق معینی بوده یا درگذر زمان و تابع نیاز جامعه اسلامی پدید آمده است، همیشه مباحثی را به خود معطوف داشته است. این مقاله با رویکردی علمی و جدای از نگرههای عقیدتی بر آن است تا جایگاه آن را درگذر زمان بهاجمال نشان دهد با این فرضیه که بهرغم دینی بودن منشأ آن، در عهد حاکمیت اسلامی معنای سیاسی یافته که حتی از سوی امامان نیز مورد استناد و تأیید قرارگرفته است، چنانکه بهزودی در معنای سومی نیز بهکاررفته است، اما همه اینها با یکدیگر قرابت مفهومی دارند.
بررسی تحولات فرهنگی اسماعیلیان نزاری از دعوت تا سلطنت (483 – 654ه.ق/ 1190 – 1256م.)
اسماعیلیان نزاری بیش از دو قرن (483 – 654ه.ق/ 1190 – 1256م.)، فرمانروایان قلاع الموت درایران بودند . آنان در این مدت به تبلیغ و نشر عقاید خود پرداختند . هدف آنان مبارزه با خلافت عباسی و اخراج ترکان از ایران بود؛ با وجود همه این کوششها، اسماعیلیان نزاری با تأثیرپذیری از تحولات دنیای پیرامون، از آرمان گرایی به واقعگرایی رسیدند . در قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی) و در پی تبلیغات خلفای عباسی بغداد و فتوای فقها، اسماعیلیان در شهرها قتل عام و به کوهستان پناهنده شدند و به مدت نیم قرن نتوانستند به انتشار آثار و عقاید خویش بپردازند . آنان در قرن هفتم هجری، با حمله مغول به جهان اسلام مواجه شدند. این حمله رشد عرفان و سقوط بغداد را در پی داشت. تهاجم مغولان و گسیل علما به قلمرو اسماعیلیان رشد نهایی اندیشه های فلسفی در میان آنان را به دنبال داشت . تحولات سیاسی دنیای اسلام، اسماعیلیان را به واقعیت پذیری نزدیک کرد . و آنان را از آرمان حاکمیت امام اسماعیلی بر جهان اسلام به دیدگاهی واقعگرا یانه سوق داد به طوری که حکومت و نظام سلطنتی تشکیل دادند و به مراوده با سایر حکومتها پرداختند . در این مقاله به بررسی تحولات فرهنگی اسماعیلیان نزاری پرداخته ایم.
گزارشی از مناقب آسمانی امام نیکان
آثار مکتوب دربارۀ امام امیرالمؤمنین علیه السلام از یک سو آن چنان فراوان است که برشمردن فهرست ها و کتاب نامه های مربوط، خود می تواند موضوع نوشتارهای مستقل قرار گیرد؛ و از سوی دیگر چنان گسترده است که در میان نویسندگان آن ها، ده ها تن غیرمسلمان به ویژه اندیشمندان مسیحی یا غیر شیعه مانند دانشمندان سنی را می توان یافت. این بخش، خود موضوع گفتارهای مستقل بوده و داستان همچنان ادامه دارد.در واقع یکی از بهترین نقاط اتحاد تمام اندیشمندان منصف جهان، اقرار و اعتراف به این نسخۀ جامع فضیلت ها و خوبی ها است.
در میان این همه آثار، برخی از آن ها از جنبۀ ابتکاری ویژه ای برخوردارند که به آن ها ویژگی خاصی داده است.
بررسی شواهد تاريخی باورمندی شيعه به مقام -مفتـرض الطاعـه بودن امـام – با تأکيد بر سه قرن اوّل
اندیشۀ اطاعت محض از امام، از باورهایی است که شیعه از ابتدا بدان معتقد بوده، و آن را در مقاطع مختلفی تاریخی به شکلهای گوناگون بروز داده است. شواهدی که از تاریخ ظهور امامت در جامعه حکایت میکند، گویای این مطلب است که ماهیت فرمان برداری از امام در هر دورۀ زمانی از حیات ائمه در اذهان شیعیان رسوخ داشته و امری انکار ناپذیر است. حتی انحرافاتی که از مکتب تشیع دیده میشود در جوهر این باور نیست؛ بلکه در یافتن مصادیقی است که باید از ایشان فرمان برد و مطیع محض آنها بود. از این رو، سرگذشت، رواج و ارائه این عقیده در شیعه ـ بنابر اقتضائات اجتماعی و سلطه حاکمان ـ با فراز و نشیبهایی مواجه بوده است به طوری که تنها در نوع بروز این باور تفاوت دیده میشود و نه در اصل آن ـ که مورد پذیرش شیعه و تأیید ائمه بوده است. کاوش شواهدی که به تقویت این مدعا یاری میرساند، بر دوش این نوشتار است.
علم امامان علمی که شب و روز به امام می رسد
علمی که امامان به میراث بردهاند تمام احکام شرعی، تمام وقایع گذشته و آینده ـ تا آخرالزمان ـ و هویت مؤمنان و کافران را شامل میشود؛ اما به نظر مىآيد که شیعه یا امامان ایشان باز هم احساس میکردند که توانايىهای امامان به اندازة كافى تبیین نشده است. برای ایشان پرسشهایی مطرح میگردید: امام چگونه به پرسشهای دینی ناشى از مجموعة رویدادها و شرایطی که قبلاً هرگز روی ندادهاند، پاسخ مىدهد؟ او چگونه از رویدادهای در حال بروز و شرایط متغیر ـ در حالی که روی میدهند یا قبل از آنکه روی دهند ـ آگاه میگردد؟ آيا پیامبر نيز تمام اين جزئیات مربوط به زندگی روزمره در آینده را مىدانست؟ گفته شده است که امام در چنین مواردی باید علم و پاسخهای خود را آن گونه که موقعیت ايجاب میكند (برحسب موقعيت و نياز) مستقیماً از خدا دریافت کند. اين انديشه كه علم لاینقطع از سوی خدا به امامان انتقال مییابد، سرانجام، به موضوعى مهم در تفکر شیعی تبدیل گردید.
وظايف امت در برابر امام
در مقاله پیش رو دلایل نقلی مهم ترین وظایفی که در برابر معصومین علیهم السلام باید رعایت گردد، به شیوه برهانی بررسی می شود؛ وظایفی مانند: معرفت، اطاعت، تسلیم، شکر، دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان امام، نصرت، احیای امامت اهل بیت علیهم السلام ، دعا و انتظار ظهور. معرفت امام شرط حصول ایمان، اعتقاد و عمل است. و این معرفت را می توان مقدمه ای واجب برای شناخت خداوند و رسول، حکمت خلقت، اساس اسلام و حصول به عبودیت خداوند دانست.
اطاعت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم همان اطاعت خداست و اطاعت امام به اطاعت خداوند متصل است. ولایت تکوینی و تشریعی امام از مصادیق اطاعت می باشند. ایمان واقعی با تسلیم نسبت به امام تعریف می شود و عدم تسلیم مساوی با شرک است و یکی از آثار تسلیم، بیعت با امام است. نصرت امام در یاری دین خداست که ثمره آن غلبه ناپذیری شخص یاری کننده است. کسی که امر امامت اهل بیت علیهم السلام را زنده کند و یا زنده نگه دارد، مشمول رحمت بی پایان الهی خواهد شد. دعا برای حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به مقتضای کلام خداوند، موجب استجابت بهتر دعاست. انتظار فرج امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف براى مؤمنان با سازندگى و نیل به كمال همراه است؛
معنای امام در معنويت شيعی
پروفسور هانرى كربن (Henry Corbin) فيلسوف و پژوهشگر فرانسوى است كه [1]مطالعات مفصلى در مورد تشيع انجام داده است. كربن در دانشكده زبان هاى شرقى به فراگيرى زبان هاى شرقى چون عربى و سانسكريت پرداخت. او در آغاز تحصیل به فلسفه روی آورد و در آلمان از شاگردان مارتين هايدگر بود و روش پديدارشناسانة خود در مطالعة عرفان و فلسفة شيعى را از كسانى چون هايدگر ـ كه از پديدارشناسان غيركلاسيک به شمار مى رودـ فراگرفت. بعدها تحت تأثیر استادش اتین ژیلسون به مطالعه در تفکر قرون وسطایی و شرق شناسی و به تشویق لویی ماسینیون، به تحقیق دربارة سهروردی پرداخت. كربن در سال 1945م در مدرسه مطالعات عالى سوربن فرانسه، جايگزين لويى ماسينيون در كرسى اسلام شناسى و اديان سرزمين عربستان (Islamisme et religions de I›Arabie) شد و در دانشگاه سوربن در حدود ربع قرن، به بيان انديشة انديشمندان ايرانى ـ كه بسيارى از آنان براى غرب كاملاً ناشناخته بودند ـ پرداخت. او براى تحقيق در مورد فلسفه و عرفان شيعى به ايران سفر كرد و براى اين منظور، ساليانى را در ايران به سر برد و با صاحب نظران و ميراث داران زندة فلسفه و عرفان اسلامى، مانند علامه طباطبايى، ملاقات و جلسات متعدد علمى داشت. او در كتاب چهار جلدى خود با عنوان اسلام ايرانى (en Islam Iranien) ـ كه در سال1971ميلادى در پاريس به چاپ رسيد ـ به جلسات بحثى كه در اقامت پاييزى خود در تهران با علامه طباطبايى داشت، اشاره كرده است.
