برچسب: امام زین العابدین علیه السلام

مباني اخلاقي در صحيفه سجاديه

تبيين مبانى اخلاقى اسلامى بر اساس آموزه‌های صحيفه سجاديه، محور اصلى اين گفتار است. نويسنده پس از بيان نكات مقدّماتى در مورد صحيفه، توحيد را به‌عنوان مبناى اخلاق در صحيفه شناسانده و شش نكته را در اين زمينه برمی‌شمرد: معرفت خدا، لطف خدا بدون استحقاق مردم، خوف و رجاء، اميد به رحمت الهى، تکیه‌ بر توفيق، توكل بر خدا. آنگاه هفت راه از راه‌های تعالى معنوى را كه در صحيفه مطرح‌شده، توضيح مي‌دهد: قرآن، ماه رمضان، تولّى و تبرّى، شفاعت، توسّل، شهود اعمال، صلوات بر محمد و آل محمد. نويسنده، تمام اين موارد را با تکیه‌ بر متن صحيفه سجاديه توضيح داده است.

قرآن و صحيفه‌ي سجاديه، درون‌مايه‌هاي مشترک

صحيفه سجاديه، يادگار امام سجاد (ع)، کهن‌ترین و معتبرترين متن دعايي شيعيان است. کاستی‌هایی که در سلسله اسناد اين کتاب وجود دارد، پرسش‌هایی را در صحت انتساب صحيفه به امام سجاد (ع) پديد آورده است. در پاسخ به شبهات موجود راه‌های گوناگوني وجود دارد که در اين مقاله از نگاه متن شناختي و عرضه دعاهاي صحيفه به قرآن، قرینه‌ای براي درستي انتساب کتاب نشان داده‌شده است. تضمین‌ها، تلمیح‌ها و نکات تفسيري صحيفه بررسي و ناسازگاری‌های ظاهري قرآن و صحيفه نيز پاسخي درخور يافته است.

شرحي لاهوت‌انديشانه بر صحيفه سجاديه

«لوامع الانوار العرشية» شرحى است بر كتاب صحيفه سجاديه، نوشته سید محمدباقر شيرازى معروف به ملّا باشی (متوفى 1240 هـ . ق.) اين مقاله به معرفى و نقد و بررسى «لوامع» اختصاص دارد كه براى نخستين بار در شش مجلد، تحقيق و چاپ‌شده است. نگارنده گفتار، بر آن است كه نويسنده آن كتاب، به دليل دل‌بستگی فراوان به فلسفه و تصوّف، در تأويل كلمات صحيفه بر آن مبنا، راه افراط پيموده است. وى نمونه‌هایی از اين تأویل‌ها را بيان می‌دارد. همچنين نكات جالب و سودمند كتاب را بازمی‌گوید و جهات ارزشىِ آن را بازمی‌نماید.

سه «رياض» در شرح صحيفه سجاديه

نگارنده در اين گفتار، چهارکتاب در شرح صحيفه سجاديه را می‌شناساند: رياض العابدين نوشته بدیع‌الزمان قُهپايى، رياض العارفين نوشته محمد دارابى، رياض السالكين نوشته سيد على مدنى شيرازى، تعليقات شيخ محمدتقی شريعتمدارى بر رياض العارفين. سه كتاب اول، به قرن يازدهم هجرى قمرى تعلّق دارد و كتاب چهارم – كه در حاشيه كتاب دوم آمده – به زمان حاضر. در اين ميان، رياض السالكين – در هفت جلد – مبسوط‌ترین، مشهورترين و معتبرترين شرح صحيفه سجاديه است كه به‌حق، دانشنامه‌ای جامع از معارف دينى و ادبى است. ابعاد مختلف اين کتاب‌ها در اين گفتار، تبيين شده است.

شکوه تعبير و صحيفه سجاديه

این مقاله با عنوان «شكوه تعبیر در صحیفة سجادیه» رویكردی است زیبایی شناسانه به صحیفه نورانیه سجادیه كه پشتوانة ارزشمند معنوی؛ معرفتی و ادبی شیعة جعفری؛ قاموس قویم و گران‌سنگ كلمات آتش‌افروز؛ نمایشگاه حیرت‌انگیز ترکیب‌ها و اسلوب‌های نو و پرجاذبه و پهنة وسیع درآمیختن ابتهاج و ابتهال و سكوی پرواز روح تا کرانه‌های بی‌کران ملكوت تا عِندَ مَلیكٍ مقتدرٍ است. در این مقاله نخست شكوه تعبیر و ضرورت آن در دعاها و ذكرها و نیز عناصر شكوه تعبیر مطرح گردیده، سپس زبان؛ اسلوب و آفاق تعبیر در دعاها و ذكرها و تفاوت سیاقی و محتوایی روایات و مناجات به بحث گذاشته‌شده و در پایان ابعاد شكوه تعبیر در صحیفه سجادیه با ارائه مصادیقی از این كتاب ارزشمند موردپژوهش قرارگرفته است. مهم‌ترین رهیافت این تحقیق آن است كه همه آموزه‌های این اثر ماندگار آمیزه‌ای از حكمت و بلاغت است.

رابطه عرفان و سياست در صحيفه سجاديه

در این مقاله محقق سعی بر آن دارد تا با طرح پرسش‌هایی در باب رابطه عرفان و سیاست و غواصی در اقیانوس صحیفه، متن را به نطق وادارد و پاسخ‌های خود را از آن اخذ کند. برخلاف دیدگاه‌هایی که قائل به امتناع تأسیس اندیشه سیاسی و رفتار سیاسی در حوزه عرفان می‌باشند، فرضیه و مدعای نویسنده بر این است که تعالیم دینی امام در قالب ادعیه موجود در صحیفه سجادیه می‌تواند به تأسیس اندیشه سیاسی، گرایش سیاسی و رفتار سیاسی بیانجامد.

دکترين و سياست‌هاي دفاعي – امنيتي در صحيفه سجاديه

با توجّه به اهميت دينى و سياسى مفهوم «امنيت»، نوشتار حاضر بررسىِ اين مفهوم و آموزه‌های دفاعى ـ امنيتى را در آراى امام چهارم (ع) وجهه همت قرارداده است. بر مبناى مستندات اين پژوهش، اين فرضيه اثبات می‌گردد كه صحيفه و مصحف شريف سجاديه، به‌ویژه دعاى بيست و هفتم آن، شامل دكترين و آموزه‌های دفاعى ـ امنيتى بسيار منسجم و کم‌نظیری است كه امام سجاد (ع) با رويكرد ظلم‌ستیزان و در عين عدم‌تأیید حکومت‌های جائر وقت و به خاطر حفظ اسلام و مصالح امت اسلامى و مقابله با تهديدها و تهاجمات بيگانگان طراحى كرده و انديشيده است و اكنون با قطعيت می‌توان بدين آموزه‌ها اتكا و استناد كرد. صحیفه سجاديه شامل آموزه‌های دفاعى امنيتى بسيار منسجم و کم‌نظیری است كه امام سجاد (ع) با رويكردى ظلم ستيزانه به خاطر حفظ اساس اسلام و مصالح امت اسلامى طراحى و انديشيده است.

درآمدي بر ابعاد و زمينه‌هاي تربيت در صحيفه سجاديه

طرح مفاهیم بلند اخلاقی تربیتی و حقائق دینی با زبان دعا در صحیفه سجادیه، شاهکاری است که تنها امام سجاد (ع) در روزگار اختناق اموی توانست از عهده آن برآید. در این مقاله، نگاه فراگیر امام (ع) به مسأله تربیت در ابعاد ششگانه اعتقادی، عبادی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به همراه ابواب و زمینه‌های مصداقی آن، مورد بررسی تحلیلی و آماری، قرار گرفته است.

حاشيه ابن ادريس بر صحيفه سجاديه

نويسنده در اين گفتار، حاشيه محمد بن ادريس حلّى، فقيه شيعى نامدار قرن ششم هجرى بر صحيفه سجاديه را به‌عنوان نخستين شرح لغوى صحيفه كه به دست ما رسيده، می‌شناساند. اين حاشيه مختصر، بيشتر به لغات صحيفه پرداخته و در راستاى اهتمام ابن ادريس به تحقيق و ترويج صحيفه ارزش دارد. نويسنده، شرح‌حال ابن ادريس، سند روايتى او، راويان نسخه او از صحيفه، روش ابن ادريس در اين حاشيه را بر اساس تنها نسخه خطى شناخته‌شده از اين كتاب تبيين كرده و شرح دو دعاى صحيفه را به‌عنوان نمونه‌اى از كتاب نقل كرده است.

جلوه‌هاي عرفاني دعا در صحيفه سجاديه

در این مقاله با محوریت صحیفه سجادیه دعا از سه منظر فیلسوفانه، تجربه‌گرایان و عارفانه موردتوجه قرارگرفته و فلسفه و ویژگی‌های خاص آن به‌قرار زیر ارائه‌شده است: الف- دعا در منظر عارفانه زیبا است؛ زیرا نفس دعا کردن مطلوب است و دعا تابع نتیجه نیست. ب- دعا در نگاه عارفانه تابع اذن خداوند است و به همین دلیل دعا کردن لذت‌بخش است. ج- دعا دارای مراتبی است که عبارت‌اند از: دعای تاجرانه (دعا در مرتبه درک تجلی افعالی خداوند)، دعا در مرتبه تجلی صفاتی خداوند و دعا در مرتبه تجلی ذاتی خداوند.

توضيح دعاي چهل و دوم صحيفه سجاديه، با نگاهي به کمال علمي قرآن

علم و دانايى – با وجود اختلاف دانشمندان بشرى در تعريف آن – از روشن‌ترین مفاهيم نزد بشر است، كه حقيقت نورى آن، درجات و مراتب دارد. «قرآن» به‌عنوان برترين كلام خدا، بر اساس محتواى علم خود، از علمِ بی‌پایان الهى نشأت‌گرفته و آخرين پيامبر خدا، حضرت محمد (ص) بر مبناى همين علم، آواى هماورد جويى (تحدّى) سر مي‌دهد، گرچه ظاهر الفاظ آن نيز زيبا و جذّاب است. قرآن، براى تداوم هدايت خود، عالِمان به علم كتاب (اميرالمؤمنين على بن ابی‌طالب (ع) و امامان معصوم ع) را به مردم می‌شناساند. نگارنده، اين مطالب را حول محور دعاى چهل و دوم صحيفه سجاديه (دعاى امام سجاد (ع) در هنگام ختم قرآن) به‌تفصیل بيان می‌کند.