برچسب: امام رضا

تعامل امام رضا (ع) با فرقه زیدیه

زیدیه یکی از فرقه‌های مهم شیعی، از قیام زید بن علی سرچشمه می‌گیرد. زیدیان درباره امام و امامت آراء و عقاید خاصی داشتند و یکی از مهم‌ترین شرایط امام ازنظر آنان، دعوت مردم به امامت خویش و قیام با شمشیر بود. در طول تاریخ حضور ائمه (ع) شاهد برخوردهایی میان زیدیه و امامیه شیعه هستیم. شناخت چگونگی تعامل هرکدام از ائمه (ع) از جمله امام هشتم (ع)˜ با آنان، علاوه برافزودن بر آگاهی‌های تاریخی در این زمینه و آشنا شدن با پاره‌ای از مشکلات ائمه (ع) به چگونگی برخورد با گروه‌های مختلف در جوامع کنونی کمک می‌کند. در تعامل امام رضا (ع)˜ با زیدیان، مشاهده می‌شود که آن حضرت (ع)˜ در مواردی قیام‌کنندگان را از قیام نهی می‌کردند ولی در رفتار کلی ایشان، نوعی بی‌اعتنایی همراه با مدارا دیده می‌شود و امام (ع)˜ فقط در برخورد با برادر خود، زید النار به‌شدت از او انتقاد کردند. دقت در انتقادات امام˜ (ع) نشان می‌دهد که افکار و رفتار نامناسب زید مورد نکوهش آن حضرت˜ قرار گرفته است.

تعامل امام رضا علیه السلام با فرقه زیدیه 

زيديه يکی از فرقه های مهم شیعی، از قیام زيد بن علی سرچشمه می گیرد. زيديان درباره امام و امامت آراء و عقايد خاصی داشتند و يکی از مهمترين شرايط امام از نظر آنان، دعوت مردم به امامت خويش و قیام با شمشیر بود. در طول تاريخ حضور ائمه: شاهد برخوردهايی میان زيديه و امامیه شیعه هستیم.

سیره قرآنی امام رضا علیه السلام

قرآن کریم کتابی آسمانی، وحی منزل، کلام خدا و راهنمای مؤمنان است. این کتاب آن قدر با عظمت و ارزشمند است. که آخرین پیامبر عهده دار تفسیر و تبیین آن شد و پس از وی اهل بیت:که عِدل قرآن معرفی شده اند، عهده دار چنین امر مهمی شدند. امام رضا علیه السلامکه یکی از همان مفسران واقعی قرآن بود، در طول زندگی پر برکتش عنایت بسیار ویژه ای به این راهنمای بزرگ داشته و علاوه بر استفاده ای که در بعد شخصی و فردی از آن داشته در ابعاد دیگر نیز بهره های فراوانی از این کتاب گرفته و به دیگران انتقال داده است. این نوشتار به ترسیم گوشه ای از سیمای قرآنی آن بزرگوار می پردازد.

قیام های علویان در دوران امام رضا علیه السلام

نویسنده در این مقاله تلاش می کند با بیان ویژگی جنبش های علویان در دوران امام رضا (ع) به بررسی علت پیشنهاد ولایتعهدی به امام توسط مامون بپردازد.

دوران امامت امام رضا(ع)(183ــ203ق)علاوه بر آنکه از ساحت هاي اعتقادي و فرهنگي / دوراني کم نظير و بلکه بي نظير است، از جهت سياسي نيز دوراني ويژه به حساب مي آيد. فراواني تحرک هاي علويان در آخرين سال هاي امامت آن حضرت از جمله مواردي است که به اهميت اين دوران مي افزايد. اين نکته هنگامي روشن تر مي شود که دريابيم جنبش هاي علويان در اين زمان از جهات متعددي همچون تعداد، گستره ي جغرافيايي، خاندان هاي علوي شرکت کننده در آن و به کنترل در آوردن مناطق مرکزي، همچون کوفه، بصره، مکه و مدينه و نيز يمن، ويژگي خاصي مي يابد که در دوران هاي گذشته و آينده کمتر شاهد اين ويژگي ها مي باشيم؛ و همين ويژگي هاست که مأمون را وا مي دارد براي سرکوب هميشگي آنها پيشنهاد خلافت و سپس ولايتعهدي امام رضا(ع) را مطرح کند. بررسي تحليل قيام هاي علويان در اين دوره و ارتباط آن با ولايتعهدي امام رضا(ع) هدف اصلي ارائه اين نوشتار است.

فرقه های درون شیعی دوران امامت امام رضا(ع)(با تکیه بر فطحیه و واقفیه)

گرچه امام رضا(ع)(183-203ه.ق.) توانست از فضای به دست آمده عصر خود، به بهترین وجه استفاده نماید، اما ظهور جریانهای قدرتمند شیعی مخالف امام(ع) و مشغول شدن امام(ع) به موضع گیری در برابر آنها تا حد زیادی جلوی شتاب حرکت امام(ع) را گرفت. در یک گونه شناسی می توان این جریانهای درون شیعی را به غالیان، زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه و واقفیه تقسیم کرد که به جز گروه اخیر، فرقه های دیگر قبل از این دوره پدید آمده بودند و در این دوره کم و بیش به فعالیتهای خود ادامه می دادند.

الرضا من آل محمد صلی الله علیه و آله

در این نوشتار برآنیم تا شعار «الرضا من آل محمد» را بررسی کنیم؛ شعاری که عباسیان با تکیه بر آن توانستند بسیاری از بنی‏هاشم و شیعیان آنان ـ به‏ویژه ایرانیان ـ را با خود همراه کرده و مدت‏ها چهره واقعی خود را در پشت آن پنهان سازند.
این بررسی، در چهار محور الرضا در لغت عرب، الرضا در عرف مسلمانان در دو قرن نخست هجری، الرضا در دعوت عباسی و الرضا نزد دعوت شدگان تقدیم می‏گردد.

امام رضا علیه السلام دوره خلافت امين 

تيرگي روابط بين “امين” و “مأمون” به امام ـ‌ع‌ ـ اين فرصت را داد تا به وظائف رسالت خود عمل نمايد و به کوشش و فعاليت خويش بيفزايد شيعيان نيز از اين فرصت استفاده کرده با آن حضرت دائماً در تماس بودند، از علم و دانش و راهنمائيهايش بهره مي بردند، پس در نتيجه امام رضا ـ‌ع‌ ـ از مزاياي منحصر به فردي که برايش پيش آمده بود، توانست راهي را بپيمايد که به تحکيم موقعيت و گسترش نفوذش در قسمتهاي مختلف اسلامي بيانجامد، اين مطلب از بيان خود امام ـ‌ع‌ ـ که درباره عدم تمايلش به ولايت عهدي به مأمون سخن مي گفت، استفاده مي شود آنجا که مأمون از امام ـ‌ع‌ ـ فوق تعهدش انتظار داشت، فرمود:

“فوالله ان الخلافة لشيء ما حدثت به نفسي، و لقد کنت بالمدينة اتردد في طرقها علي دابتي و ان اهلها و غيرهم يسألوني الحوائج فأقضيتها لهم… و ان کتبي لنافذة في الامصار و ما زدتني في نعمة هي علي من ربي”(1)

تقویم شمسی تاریخ اسلام

حضرت ابی الحسن علیه‏السلام در روز پنجشنبه یا جمعه یازدهم ذیقعده سال (148) یکصد و چهل و هشت از بانوی بافضیلتی که به اختلاف نام، «خیزران، اروی، سکینه، امّ ‏البنین، نجمه، تکْتم» یاد کرده‏ اند، دیده به جهان گشود، کنیه او ابوالحسن و از مشهورترین القاب او رضا است، برخی مورخان تولّد آن جناب را سال 153 نگاشته ‏اند، اما قول اول، مشهور است. این تاریخ بیست و پنج هزار و سیصد و نود و هشت(25398) روز از مبدأ هجرت گذشته و به امر وسط برابر است با جمعه دهم دیماه یکصد و چهل و چهار(10/10/144) شمسی(بحارالأنوار: ج49، ص 3 ، 132، 137، نشر مکتبه اسلامیه تهران، 1385هـ.).

ولايتعهدى امام رضا علیه السلام

بحث امروز ما يک بحث تاريخى و از فروع مسائل مربوط به امامت و خلافت است ، و آن ، مسئله به اصطلاح ولايت عهدي حضرت رضا عليه السلام است که مأمون ايشان را از مدينه به خراسان آنوقت به« مرو » آورد و به عنوان ولى عهد خودش منصوب کرد ، و حتى همين کلمه « وليعهد» يا « ولى عهد » هم در همان مورد استعمال شده ، يعنى اين تعبير تنها مربوط به امروز نيست ، مربوط به همان وقت است ، و من از چند سال پيش در فکر بودم که ببينم اين کلمه از چه تاريخى پيدا شده ، در صدر اسلام که نبوده ، يعنى اصلا موضوعش نبوده ، لغتش هم استعمال نمى شده ، اين کار که خليفه وقتدر زمان حيات خودش فردى را به عنوان جانشين معرفى کند و از مردم بيعت بگيرد اول بار در زمان معاويه و براى يزيد انجام شد ، ولى اين اسم را نداشت که براى يزيد بيعتکنيد به عنوان « ولى عهد». در دوره هاى بعد هم يادم نيستاين تعبير را ديده باشم با اينکه به اين نکته توجه داشته ام . ولى در اينجا مى بينيم که اين کلمه استعمال شده است و همواره هم تکرار مى شود ، و لهذا ما نيز به همين تعبير بيان مى کنيم چون اين تعبير مربوط به تاريخ است ، تاريخ به همين تعبير گفته ، ما هم قهرا به همين تعبير بايد بگوئيم .

مبانی، اصول و روش امام رضا علیه السلام در دفاع از مذهب امامیه 

تا قبل از امامت حضرت امام رضا(ع) غالباً مسائل مربوط به امامت، در ميان خواص و محافل علمي شيعي مطرح‏ مي‏شد، اما حضرت رضا(ع) با مناسب ديدن شرايط و در نظر گرفتن مصالح جامعه شيعي، به شکل آشکار و بدون هيچ پروايي به علني کردن مفهوم امامت مبادرت ورزيدند. به عنوان نمونه هنگامي‏که امام در مرو حضور داشتند، خطبه‏اي در باب امامت و امام ايراد کردند که مي‏توان از آن به «منشور امامت» ياد کرد. حضرت رضا(ع) در آن خطابه، امامت را امري بسيار خطير و والا دانسته و براي اثبات اين امر به داستان ابراهيم(ع) اشاره کردند که وي پس از مقام نبوت و خلَّت ـ به مقام خليل نائل آمدن ـ در مرحله سوم و پاياني از عمرشان به امامت رسيدند.
روش‌های دیگر امام در دفاع از مذهب امامیه را می‌توان در سرفصل هایی همچون: تبیین امامت برپایه قرآن کریم، برشمردن ويژگي‏هاي امام، اشاره به نحوه انتخاب امام، اشاره به جريان امامت پس از رحلت پيامبر(ص) اشاره به حقانيت خود، مناظره‏هاي علمي و پاسخ‏هاي مستدل و نیز وجوب اعتقاد به ولايت و امامت به بحث گذاشت.
 از سوی دیگر، تفکر «وقف» که از زمان امام هفتم (ع) آغاز شده بود از یک سو و ایجاد زمینه برای شبهه‌های مختلف موجب تردید در بین شیعیان می‌شد و تمهیدات و زمینه سازی لازم را توسط امام هشتم(ع) می‌طلبید. همین امور، تأکید بر ولادت و امامت امام جواد(ع) را در رفتار و گفتار پدر بزرگوارشان فراوان ساخته است.  با بررسی سرفصل‌های فوق و تبیین و تحلیل آن ها، تلاش خواهیم کرد مبانی، اصول و روش‌های امام رضا (ع) را در دفاع از مذهب امامیه تشریح نماییم.

صوفیان خراسانی و صحیفه الرضا 

از آثار مشهور و در دست منسوب به امام هشتم، اثری است به نام صحیفةالرضا مشتمل بر احادیثی که آن حضرت به صورت مسند از پدران خود از پیامبر نقل کرده است. متن مذکور به دلیل همین ویژگی در میان اهل سنت نیز روایت شده و شناخته شده بوده است. نوشته حاضر در دو بخش نخست از تداول صحیفة الرضا در سنت شیعی بحث کرده و پس از آن به طرح نکاتی درباره اهمیت صحیفة الرضا در میان صوفیان خراسانی پرداخته و نشان داده که دست‌کم از اواخر قرن سوم و در قرن چهارم شهرت اثر مذکور در میان صوفیان خراسانی باعث شده تا سند آن برای نقل برخی مطالب تفسیری صوفیانه که نسخه نهایی آن توسط ابوعبدالرحمن سلمی به بخشی از میراث صوفیان خراسان تبدیل شده، مورد استفاده قرار گیرد. همچنین تحریرهایی از متن مذکور در قرون بعدی وجود داشته که حاوی حدیثی درباره‌ي عشق بوده که تحریر مذکور در منازعات میان صوفیان و متشرعه در عصر صفویه مورد استناد صوفیان قرار گرفته است.

معرفی کتاب الحياة السياسية للإمام الرضا علیه السلام

«الحياة السياسية للإمام الرضا(ع)» به قلم جعفر مرتضي حسيني عاملی اثری برخوردار از تتبع گسترده میباشد، که به اقتضای عنوان کتاب تحلیل دقیق و جامعی از حیات سیاسی امام رضا(ع) و مسئله ولایتعهدی آن حضرت را در خود جای داده است. مؤلف در پیشگفتار و مقدمه چاپ دوم این کتاب اندیشه پرداختن به این موضوع را پاسخی به سطحی نگرهای ظالمانه به زندگی امام حسن مجتبی(ع) در مسئله صلح و امام رضا(ع) در مسئله ولایتعهدی بیان میکند که نمونه آن را مقاله-ای ذکر میکند که در یک مجله لبنانی به چاپ رسیده بود.