غدیریه آتش اصفهانی
میرزا حسن و به نقلي محمّدحسن مشهور به آتش اصفهانی از شاعران قرن 13 و 14هـ ق است.
سال تولّدش را 1284 يا 1386 قمری و زادگاهش را اصفهان نوشته‌اند. شاعري را با تخلّص «بي‌نوا» شروع كرد و در سال‌هاي 1320 تا 1330 به «آتش» تغییر داد. سرانجام در 21 ماه رجب 1349ق برابر با 1309ش لب از نوا بست و در گوشه‌ای از تخت فولاد آشیان گزید. سراغ قبر او را در تكيه‌ي فاضل سراب يا همان تكيه‌ي «ملّا‌مهدي جويباره‌اي» بايد گرفت.
دیوانش دوبار در سال های 1321 و 1338 به تصحیح استاد جلال‌الدّين همايي چاپ شد ولي در گذر زمان، كم‌ياب شد و قيمت بالا پيدا كرد تا اين كه در سال 1391 با تصحيح جواد هاشمي «تربت» منتشر شد. این اثر در سال 1395 نیز توسّط انتشارات محمل تجدید چاپ شده است. در اين تصحيح، مقدّمه‌ی استاد همايي عيناً مشهود است. سجّاد رسولی نیز بعد از تصحیح فوق، با تصحيح دیگری، این دیوان را توسّط انتشارات اقبال منتشر ساخت.
قصيده‌ي ذيل كه از اشعار علوي اوست و كم‌تر ديده شده تقديم مي‌شود؛ اگر همه‌ي شعر را نمي‌خوانيد، فرصت خواندن اين دو بيت را از دست ندهید.
برتری پاره تن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم
برگرفته از کتاب «أزواج النبی»
نقدی تُند بر «ترمذی»
برگرفته از کتاب «المستوفی فی أسماء المصطفی»
بررسی رویکردهای سیاسی و معنوی امامت شیعه در زندگی امام کاظم علیه السلام
در این مقاله، پس از ارائه تحلیلی درباره پیوستگی تلاش پیگیر سیاسی امام کاظم علیه السلام ، با اهتمام به شئون معنوی امامت که احیاناً با امور فوق عادی بشری همراه است، انگاره تکامل تدریجی مذهب در دوره آن حضرت نقد شده است. بخش اوّل مقاله که ویژه تبیین فعالیتهای سیاسی امام هفتم علیه السلام است، این فعالیت‌ها را با روش تحلیل تاریخی و به کمک یافته های رجالی و حدیثی یک سیاست تهاجمی و تلاش جدی برای انقلاب و قیام عمومی تحلیل می‌کند و بخش دوم، به اهتمام امام علیه السلام برای تبیین جایگاه معنوی امامت شیعه با تکیه بر منابعی که متهم به غلو نیستند، اختصاص یافته است. بخش پایانی این نوشتار نیز به‌همپیوستگی این دو شأن را در نگاهی شیعی ترسیم می‌کند و به استناد آن، تکامل تدریجی و یا حرکت امامت از رهبری سیاسی به رهبری معنوی و فرابشری را نفی می‌نماید.
غدیریه ایرج میرزا
اقيانوس‌ها در پيش ژرفاي اين بركه، حرفي براي گفتن ندارند؛ آري «غدير» اين چنين است. خوشا به حال هر كس كه خود را به اين سرچشمه متّصل كرد!
«ايرج ميرزا» را همگان مي‌شناسند؛ او از شاعران مطرح عصر مشروطه است. لقب جلال‌الممالک داشت. متولّد تبريز است و متوفّي تهران. در سال 1252 يا 1253 به دنيا آمد و در سال 1304 بدرود حيات گفت. قبر او در گورستان خصوصی ظهیرالدّوله واقع در خیابان دربند در تهران قرار دارد.
شعر ایرج، ساده و روان و به قول اهل ادب، سهل ممتنع است. او در قوالب گوناگون و با مضامین انتقادی و اجتماعی شعر دارد امّا شهرتش در میان مردم به هزل و طنز است.
به هر حال، خيلي‌ها نمي‌دانند كه او اشعار مذهبي هم دارد. البتّه يكي دو مرثيه‌ي عاشورايي او نزد اهالي شعر و سخن مشهور است ولي شايد آنان هم ندانند كه «ايرج» در يكي از قصايد خود ماجراي «غدير خم» را به تصوير كشيده است.
شعر ذیل، پيش‌درآمدي براي جشن ازدواجي بوده كه در ايّام غدير رخ داده لذا طبيعي است كه مورد غفلت واقع شده باشد و كم‌تر به چشم آمده باشد. خصوصاً وقتي كه عنوان شعر در ديوان او چنين است: «در مديحه و تبريك عروسي». جالب‌تر اين كه ابيات مورد نظر، 12 بيت است كه ملاحظه مي‌كنيد؛
ائتلاف زیدیان و عباسیان در عصر اول عباسی؛ زمینه‌ها، عوامل، پیامدها
گسترش آرای زیدبن‌علی(م. 122) و حمایت زیدیان از رهبران حسنی، زیدیه را به فرقه‌ای تأثیرگذار در عرصه‌های مختلف تبدیل کرد. از سویی دیگر نخستین خلفای عباسی، برای پایان‌دادن به قیام‌های شیعی و دست‌یابی به اقتدار پایدار، از هر راهی استفاده می‌کردند. یکی از روش‌های اصلی خلفای عباسی برای رسیدن به این هدف نفوذ در بین گروه‌های شیعی، بوده است. محور اصلی مقاله حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا در عصر اول عباسی بین عباسیان و زیدیان ائتلافی برقرار شده است؟ بررسی تعاملات این دو گروه، وجود جریانی موسوم به ضعفا را در بین زیدیه نشان می‌دهد که برخی باورهای آنها، هم‌چون جواز امامت مفضول، مرز فکری آنان را با خلفای عباسی کم‌رنگ می‌کرد. مقاله با این جمع‌بندی به پایان رسیده است که ظاهراً خلفای عباسی با بهره‌برداری از زمینه‌های موجود موفق به ائتلاف با زیدیان و اثرگذاری بر آنها شدهاند.
بررسی تاریخی زمینه‌های اعتقادی پیدایش واقفیه
توقف بر شخصی از اهل بیت: به عنوان آخرین امام و مهدی منتظر، مسأله بی سابقه و جدیدی نبوده است. گروهی از شیعیان که امام کاظم7 را مهدی و قائم منتظر می‌دانستند با نام واقفیه یا واقفه شناخته شدهاند. این گروه ضمن اینکه بخش وسیعی از توان و فرصت حضرت رضا7 را مصروف خود ساخته بودند، از جهات متعدد تهدیدی جدی برای تفکر اصیل شیعی به حساب می‌آمدند. به همین مناسبت واکاوی ماهیت و شخصیت‌های جریان مذکور، از زوایای مختلفی مورد توجه پژوهشگران و تحلیل‌گران مطالعات اسلامی قرار گرفته است. این پژوهشگران اغلب، انگیزهها و باورهای شخصی پایه گذاران واقفیه را عامل اصلی پیدایش این جریان برشمردهاند. اما نوشتار حاضر با روش سند پژوهی ضمن بررسی باورهای دینی و آموزه‌های اعتقادی جامعه شیعی آن روز، در پی اثبات این مدعاست که اندیشه واقفیه معاصر امام رضا7، استمرار و نسخة تکامل یافته‌ای از انحراف نخستینی است که در حاشیه دو اصل شیعی «امامت» و «مهدویت» شکل گرفته و در مقاطع مختلف ظهوری اقتضایی داشته است.
غدیریه ادیب برومند
عبدالعلی ادیب برومند، شاعر معاصر كه از فعّلان سياسي هم بوده، متولّد سال ۱۳۰۳ در گزبرخوار از توابع اصفهان است. او را لقب شاعر ملّی ایران داده‌اند. ابتدا نهال تخلّص می‌کرده ولی بعدها آن را به ادیب تغییر داده است.
در ميان انبوه اشعارش با موضوعات انتقادي و اجتماعي، چندين شعر ولايي هم از او به چشم مي‌آيد كه در اين مقال و مجال، نگاهي گذرا به قصيده‌ي غديريّه‌ي او خواهيم داشت.
اديب برومند در 23 اسفند 1395 در تهران درگذشت و پيكرش براي دفن به زادگاهش منتقل شد و در فرهنگ‌سرایي كه به اسم «اديب برومند» ناميده شده بود به خاك سپرده شد.
از او آثار متعدّدي در حوزه‌ي ادب فارسي منتشر شده كه برخي از آنها عبارتند از:
• حاصل هستی
• پیام آزادی
• دردآشنا
• سرود رهایی
• راز پرواز
• تصحیح دیوان غزلیات حافظ
• مجموعه اشعار ادیب برومند (2 ج)
در اين مقال، نگاهي داريم به قصيده‌ي غديريّه‌ي او با 29 بيت با رديف گرفت که در جلد دوم دیوانش در صفحات 1421 تا 1423 آمده است. قبل از چاپ دیوان دو جلدی، این شعر در «راز پرواز» درج بود.
پیش از نقل شعر اشاره شود که یکی دو غدیریّه‌ی ديگر در همین بحر و با همین قافیه و ردیف داريم كه طبيعتاً استقبال شاعران از يك‌ديگر بوده است. «خوشدل تهراني» و «سرابي خراساني» از آن جمله‌اند.
غدیریه احمدی افغانی
صفرعلی احمدی افغانی از چهره‌هاي ارزنده و گمنام افغانستان و از شاعران شيعي معاصر است.
او هم شاعر است و هم مناقب‌خوان. مناقب‌خواني يك نوع مدّاحي و ذاكري در آستان حضرات آل الله (عليهم السّلام) است كه شعر به صورت دكلمه اجرا مي‌شود.
احمدي به بركت همين مناقب‌خواني محفوظات فراواني از شاعران فارسي زبان در ذهن و دل دارد و همين امر، سال‌هايي است كه توفيق سرودن شعر را نيز براي او به ارمغان داشته است. هنوز مجموعه‌اي از او چاپ نشده است.
ايشان دو نسخه از مجموعه اشعارشان را با خطّ خودشان نوشته و در اختيار اين جانب قرار داده‌اند. در سفر اخيرشان نيز همان اشعار را به صورت حروف‌چيني شده از كابل آوردند كه اينك در دست مقابله و بازخواني است و اميد مي‌رود به زودي و ان شاءالله توسّط انتشارت محمل چاپ شود.
قصيده‌ي ذيل در موضوع غدير و با رديف «خرابات» در حدود هفتاد بيت، نمونه‌اي از اشعار ايشان است كه شاعر دو بار هم تجديد مطلع كرده است:
زمینه های تاریخی نگارش «الاحکام السلطانیه» از سوی ابن فرّاء
حسین بن فرّاء معروف به ابویعلی، از اساتید مکتب حنبلی در بغداد در اواخر خلافت القادر و القائم بود. پدر ابن فرّاء حنفی مذهب بود، اما بعد از مرگ پدرش تحت هدایت فقه حنبلی تربیت یافت و به این مذهب گروید. در زمان ابن فرّاء، آل بویه بر بغداد تسلط داشت و حتی القادر تنها با کوشش بهاءالدوله بویهی به خلافت رسید. در این دوره موقعیت و جایگاه خلافت به سبب تسلط آل بویه بر بغداد متزلزل شده بود، اما در زمان القادر و القائم اندکی بهبود یافت. شاید به همین علت القادر تصمیم گرفت تا با دعوت از برجستگان مذاهب فقهی اهل سنت، آنان را به تدوین فقه تشویق کند. از طرفی نهاد خلافت در رویارویی با نهاد سلطنت ضعیف شد. در چنین شرایطی ابن فرّاء کتابی در باره حکومت و تقویت خلافت نوشت. او در این کتاب سعی کرد نظریاتی در باره خلافت، وزارت و امامت ارائه کند و رابطه نهادهای وزارت و امارت را با خلافت خاطر نشان سازد تا شاید از این طریق بتواند نهاد خلافت را تقویت کند.
آیا امامت با خلافت تفاوت دارد؟
برخی عنوان کرده‌اند که امامت با خلافت فرق دارد و لذا اهل سنت با نص رسول الله مخالفت نكردند؛ بلكه به اقتضاي زمان ابوبكر را براي خلافت برگزيدند ولي امامت معنوي را متعلق به علي علیه‌السلام می‌دانستند. این شبهه بی پایه‌ایست که محققین پاسخ آن را ذکر کرده‌اند. برای دریافت پاسخ متن ذیل را مطالعه نمایید.
غیبت صغری و نخستین بحران های امامیه
وفات امام حسن عسکری علیه السلام در هشتم ربیعالاول سال 260ﻫ ، جامعة امامیه را با وضعیت دشواری که در تاریخ شیعه به غیبت صغری مشهور است، روبرو کرد. نوشتار حاضر به بررسی تاریخی این دوره، خاصه فعالیتهای دو سفیر نخست و برخی از دشواریهای مهم امامیه، با تکیه بر اسناد باقی مانده از این دوران پرداخته است. در ادامه، آراء کلامی دو متکلم برجستة این دوره؛ یعنی ابن قبه و ابوسهل نوبختی، مورد بحث قرار گرفته است.
