اسلام – برگه 359

راز ختم نبوت

ظهور دين اسلام , با اعلام جاودانگى آن و پايان يافتن دفتر نبوت توام بوده است . مسلمانان همواره ختم نبوت را امر واقع شده تلقى كرده اند . هيچ گاه براى آنها اين مساله مطرح نبوده كه پس از حضرت محمد ( ص ) پيغمبر ديگرى خواهد آمد يا نه ؟ چه , قرآن كريم با صراحت , پايان يافتن نبوت را اعلام و پيغمبر بارها آن را تكرار كرده است . در ميان مسلمين انديشه ظهور پيغمبر ديگر , مانند انكار يگانگى خدا يا انكار قيامت , با ايمان به اسلام همواره ناسازگار شناخته شده است .
تلاش و كوششى كه در ميان دانشمندان اسلامى در اين زمينه به عمل آمده است , تنها در اين جهت بوده كه مى خواسته اند به عمق اين انديشه پى ببرند و راز ختم نبوت را كشف كنند .

خاتميت و مرجعيت علمى امامان معصوم علیهم السلام

اخيرا بعضي افراد در باب سازگاري خاتميت و مرجعيت علمي امامان معصوم شبهاتي را مطرح نموده‌اند آنان برآنند كه اعتقاد به علم لدني وعصمت امامان و حجتيت سخنان آنان با خاتميت پيامبر گرامي اسلام و انقطاع وحي ناسازگاري دارد. اين مقال بر آن است تا پاسخ مستدل به اين شبهه و برخي از شبهات ديگر بدهد . در ابتدا به سرچشمه علوم امامان معصوم اشاره مي‌شود كه عبارتند از: 1. نقل از رسول خدا… 2. نقل از كتاب علي(ع) 3.استنباط از كتاب و سنت 4. الهام‌هاي الاهي. سپس مطرح شده است كه قرآن و روايات بر اين نكته تاكيد دارند كه ممكن است افرادي از علم لدني عصمت برخوردار باشند و سخنان آنان بر ديگران حجت داشته باشد ولي نبي نباشند بنابراين هيچ ناسازگاري بين خاتميت و مرجعيت علمي وسياسي ائمه وجود ندارد.
همچنين در ادامه به نقش امامان در حفظ و پاسداري از شريعت اسلام اشاره شده. در پايان وظيفه و جايگاه عقل در فهم متون ديني پس از رحلت پيامبر مورد بررسي‌ قرارگرفته است. در ضمن در اين مقاله به تناقض‌گويي‌هاي جناب آقاي دكتر سروش در اين باب اشاره شده‌است.

آغاز حرفۀ وراقت در میان مسلمانان

وراقت به عنوان یکی از مشاغل رایج در میان مسلمانان، نقش مهمی در تولید و ترویج کتاب داشته است. به کسی که در این پیشه فعالیت داشت ورّاق گفته می‌شد. حال سؤال این است که حرفه وراقت چگونه آغاز شده است؟ از آنجا که بنا بر نظری مشهور، شروع ساخت کاغذ در میان مسلمانان مربوط به نیمه قرن دوم است؛ برخی از محققان معتقدند که وراقت با ورود اسیران کاغذ ساز چینی به سمرقند پس از نبرد طراز (134ق) شکل گرفته و کلمه وراقت از ورق به معنی کاغذ گرفته شده است. در مقابل نظری وجود دارد که ورود کاغذ را مدت‌ها پیش از این تاریخ دانسته است. این نوشتار بر آن است تا با بررسی منابع و گزارش‌‌های موجود، تصویری روشن از آغاز این شغل در میان مسلمانان به دست دهد و دو نظر مشهور در این باره را بازخوانی کند. به نظر می‌رسد به رغم ورود کاغذ در نیمه قرن دوم، ارتباطی میان این واقعه و آغاز وراقت وجود ندارد و وراقت در نیمه دوم قرن اول هجری شکل گرفته است.

توتالیتر و فرق آن با ولایت فقیه

توتالیتر یعنی چه؟ فرق آن با ولایت فقیه چیست؟

اولین تکاپوهاى تشیع در خراسان

از دیر باز تا کنون ارتباط تشیع و ایران از جمله موضوعات بحث انگیز مورخان و محققان بود ونظریات گوناگون وگاه متضادی در مورد منشا و خواستگاه تشیع چگونگی و چرایی انتشار آن در ایران ارائه شده است.مقاله حاضر سعی دارد اولین تماس های ایرانیان (خصوصا اهل خراسان)یا تشیع در دو قرن اول هجری را به نقد گذارد.تشیع مورد نظر در این مقاله عام تر از مفهوم شناخته شده آن در قرون بعدی است.از این رو علاوه بر علویان و هوادارانشان و تحرکات کیسانه و عباسیان در خراسان را نیز در بر گرفته وبه این نتیجه گیری نایل آمده که در دوره مورد بررسی.تشیع بیشتر با زمینه هایه سیاسی-اجتماعی همراه و عنوان شیعه بیشتر سرپوشی بر فعالیت هایه ضد اموی بخش هایی از مردم ایران بوده است.به همین دلیل بود که با پیروزیه عباسیان از تعداد و وسعت جنبش هایه با ماهیت شیعه(از نوع علوی)در خراسان کاسته شد وهمراه با محبت به اهل پیامبر(صلی اللّه علیه وآله وسلم).به تدریج مذهب رسمی و مورد تایید خلافت در میان مردمنواحی شرقی ایران تثبیت گردید.

پژوهشی درباره نسبت صحیح طبرسی

از اوایل دور? قاجار، سه نهاد آموزشی ـ فرهنگی فرانسه، که با اهداف جهانی در پاریس شکل گرفته بودند، به تدریج یکی پس از دیگری ایران را نیز تحت پوشش خود قرار دادند. این سه نهاد عبارت بودند از مدارس میسیونرهای لازاریست‌ها، مدارس آلیانس فرانسه و مدارس آلیانس یهود. اما چگونگی و گستر? فعالیت‌های فرهنگی ـ آموزشی هر یک از این نهادها که بخشی از تاریخ فرهنگی ناشناخت? دور? قاجار را تشکیل می‌دهند، چندان مورد مطالعه و تحلیل قرار نگرفته و بازتاب نیافته‌اند. هرچند که لازاریست‌ها جامع? مسیحیان ایران و آلیانس یهود جامع? یهودیان را مد نظر داشته‌اند، لیکن آلیانس فرانسه نهادی غیر مذهبی به شمار می‌رفت. با این همه، آن دو نهاد نیز به تدریج رویکردی عرفی و همگانی به خود گرفته و توانستند بسیاری از مسلمانان را نیز جذب نمایند. این نوشته پس از نگاهی به اهداف و آرمان‌های این نهادها، چگونگی برپایی این مدارس، گستردگی و کم و کیف فعالیت‌های آموزشی آن‌ها را بررسی می‌کند.

زندگی حرفه‌ای مؤذنان و بازتاب آن در ذهن و زبان مسلمانان: پژوهشی در تاریخ اجتماعی اسلام

اذان به عنوان یکی از شاخص‎های فرهنگی اسلام،‌ در بردارنده مجموعه وسیعی از عناصر و اجزای فرهنگی و اجتماعی است. از این‌رو علاوه بر بررسی تاریخچه‎ای از چگونگی پیدایش و تداوم سنت اذان گویی باید به جنبه‎های دیگر آن بویژه حضور آن به مثابه یک شغل در زندگی روزانه مسلمانان نیز پرداخت. در این نوشتار، ‌ابتدا تاریخچه‎ای از ابداع و تشریع این سنت در اسلام ارائه می‎شود و سپس با رویکرد تاریخ اجتماعی، عناصر تشکیل دهنده مجموعه فرهنگی اجتماعی اذان در سنت اسلامی و تشکیلات رسمی اذان گویی مورد بررسی قرار می‎گیرد و نشان داده می‎شود که این مجموعه به کلی با آن چه در زمینه‎های مشابه، درسنتهای دینی دیگر وجود دارد‌ متفاوت است و پاره‎‎ای ادعاهای برخی از خاورشناسان درباره اخذ و اقتباس سنت اذان اسلامی از آداب و رسوم یهودی یا مسیحی وجهی ندارد.