آب های پاک‌کننده از آسمان
در آیاتی به بارش آب‌های پاک‌کننده از آسمان اشاره شده است. روایتی ذیل یکی از این آیات وجود دارد که آسمان را به حضرت پیامبر(ص) و زمین را به امام علی(ع) تفسیر میکند. آیا این تفسیر را می‌توان پذیرفت؟
سرما وسیله ای برای عذاب در جهنم
آیا سرمای شدید هم می‌تواند در جهنم وسیله عذاب باشد؟!
حج در ماه ذی‌الحجه
قرآن در آیه «الحج أشهر معلومات» تصریح کرده که چند ماه مشخص به حج اختصاص دارد. پس چرا حج را فقط در ماه ذی‌الحجه انجام می‌دهند؟
الگوی مکان‌یابی مساجد همراه با مطالعه موردی مسجدالنبی براساس آیات، روایات و سیره نبوی
یکی از شاخصه‌های مهم تمدن اسلامی، موضوع هنر و معماری است که از ابتدای شکل‌گیری، مسیر رو به تکاملی در برخورد با تمدن‌های مجاور سپری کرده است. معماری اسلامی در عصر پیامبر(ص)، شناسنامه مخصوص به خود را با تأسیس مسجدالنبی در مدینه، سرشار از مفاهیم جاودانه، آغاز نمود. این «بنا» به‌عنوان ایده ناب معماری اسلامی قابل بررسی است. اینکه مکان‌یابی مسجدالنبی به چه صورت بوده، علاوه بر تأثیرپذیری از محیط جغرافیایی منطقه یثرب با معیارهایی که در قرآن و روایات در خصوص ساخت مساجد مطرح شده، مطابقت داشته و در آن شاخصه‌هایی چون تسلط بر فضای شهر، مرکزیت و … مورد توجه بوده است. مقاله حاضر مکان‌یابی را به روش تحلیلی ـ تطبیقی (آیات و روایات با روش پیامبر) مورد پژوهش قرار داده و ضمن بررسی شاخصه‌های مکان‌یابی مساجد براساس آیات و روایات، به تطبیق آن با سیره پیامبر(ص) می‌پردازد.
رفتارشناسی خواص مکتب خلفا در مواجهه با حق خلافت اهل‌بیت علیهم السلام در سده‌های نخستین اسلامی
درباره رویدادهای تاریخ صدر اسلام پس از رحلت پیامبر(ص) بسیار گفته و نوشته شده است. نوشتار حاضر کوشیده است رفتار خواص جبهه مقابل امیرالمؤمنین علی(ع) را در مواجهه با حق خلافت اهل‌بیت: در قالب محورهای زیر بررسی کند: توجیه و تأویل ادلّه قرآنی، جعل سبب نزول آیات، تحریف معنای آیات، توجیه و تأویل ادله حدیثی، تحریف لفظی و معنوی حدیث، توجیه خلافت با اجماع و شورا، جعل فضائل برای خلفا، و فرقه‌سازی. مقاله با این جمع‌بندی به پایان رسیده است که اختلاف شیعه و سنی در موضوع خلافت، تا حد زیادی اثرپذیرفته از فعالیت‌های منفی خواص مخالف خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) پدید آمده است.
مرجئه
آیا ایمان و اسلام کار دل است و یا کار اندام آدمی؟ پاسخ به این پرسش از قرن چهارم تا امروز چنین است که اسلام هم به نیت بستگی دارد و هم به عمل. اما در سه قرن اول هنوز این پرسش، پاسخی روشن نیافته بود، وعیدیان یا بیم‌دهندگان می‌گفتند اسلام هیچ ربطی به نیت دل ندارد هر کس آداب و رسوم و مقررات را به مورد اجرا نهد مسلمان است و آن کس که در گوشه‌ای از آن سهل‌انگاری ورزد کافر مطلق است و خونش هدر می‌باشد. این گونه سخت گیریها واکنشهایی در پی داشت. مرجئه به عنوان یکی از اولین جریانهای مذهبی سیاسی جهان اسلام در واکنش به تعصبات و سخت گیریهای خوارج و اختلاف آنها با شیعه و موارد دیگر ی که در این مقاله بدان اشاره شده بوجود آمد. این مقاله چگونگی شکل گیری مرجئه و اعتقادات و نیز سرانجام این فرقه را بررسی میکند.
«حیات فکری مانویان» در قرون نخستین اسلامی
مانی، مدعی پیامبری ایران باستان، در ابتدای تشکیل حکومت ساسانی ظهور کرد. وی با آمیختن ادیان مختلفی چون مسیحیت، یهودیت، بودایی و هندو، توانست به آسانی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم هر منطقه نزدیکی یافته و پیروان فراوانی بیابد. اما پس از مقابله شدید موبدان زرتشتی شکست خورد و سرانجام با سعایت آنان کشته شد و در پی آن، مانویت نیز به انزوا فرو رفت. اما پس از ورود اسلام به ایران، مرحله جدیدی برای فعالیت مانویان فراهم شد. فضای باز سیاسی و عقیدتی دو قرن اول هجری به ویژه اوایل دوره عباسیان شرایط مناسبی را برای آشنایی و نزدیکی پیروان مانی با اسلام و نحله‌های آن به وجود آورد و باعث بسط این آیین و رسوخ آن در اعتقادات و فرقه‌های اسلامی گردید. در پژوهش حاضر، حیات فکری مانویان در دوره اسلامی و تأثیر آنان بر فرقی چون معتزله و متصوفه مورد بررسی قرار گرفته است.
بخارا و نقش سامانیان در شکوفایی آن
شهر بخارا، پیش از ورود اسلام به ماوراء‌النهر، از جایگاه ویژه ای در امور اقتصادی، ارتباطی و فرهنگی برخوردار بود. این شهر، پس از انتخاب به‌عنوان پایتخت سامانیان و با توجه به سیاستهای فرهنگی و اجرایی آنان، رشد قابل توجهی یافت. سامانیان توانستند با تکیه بر جایگاه معنوی خلافت عباسی و ایجاد امنیت و ثبات و آرامش در حوزههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، این شهر را به «قبةالاسلام» و مرکز دینی و مدنی در شرق جهان اسلام، تبدیل نمایند. جایگاه بخارا و نقش فعالیت‌های سامانیان در رونق و آبادانی این شهر، مسئله اصلی این مقاله می‌باشد که به روش توصیفی، مورد بررسی قرار گرفته است.
فتح قسطنطنیه
یکی از وقایع مهم تاریخ مسلمانان و بلکه یکی از حوادث بسیار برجسته در تاریخ جهان، فتح قسطنطنیه پایتخت امپراتوری روم شرقی به وسیله سلطان محمد دوم عثمانی است. این واقعه مهم تاریخی نه فقط به تنهایی در برگیرنده‌ی موضوعات متعدد و قابل تأملی است، بلکه آثار و پی‌آمدهای فراوان آن نیز در عرصه‌های اقتصاد و سیاست جهان نیز عبرت‌آموز است. آنچه در این مقاله بنظر شما می‌رسد، پژوهشی است درباره نحوه حمله ترکان عثمانی به این شهر و همچنین اوضاع داخل شهر و مراحل سقوط آن با ذکر بعضی از مهمترین آثار این واقعه می‌باشد. با توجه به ضرورت اختصار مطالب در این تحقیق، سعی شده که مهمترین و جالب‌ترین نکات و حوادث این رویداد مهم بیان گردد و از ذکر جزئیات خودداری شود.
عصر سلیمان باشکوه… بحران جهت گیرى
بنیانگذارى امپراتورى عثمانى توسط ترکان مهاجر در آسیاى صغیر، رویدادى برجسته و جالب توجّه در جهان اسلام به شمار مىرود. سیاست استادانه عثمانیان در مقابله با قدرتهاى پیرامون و ترکیب اقوام گوناگون با نژادها و زبانهاى مختلف در نظر اول شگفت به نظر مىرسید، اما در دراز مدّت امپراتورى آنان را ناتوان ساخت. پس از قرن دهم هجرى (شانزدهم میلادى) این امپراتورى در سراشیبى زوال افتاد، اگرچه سقوط نهایى بسیار دیر روى داد. نگارنده این مقاله بر آن است نشان دهد اگرچه دوره سلیمان قانونى، باشکوه مى نمود، اما با خود عوامل تلاشى و زوال را به همراه داشت. از نظر پژوهشگر، سلیمان مى خواست با راهکارهایى داخلى بر جهانى که تغییر خویش را شروع کرده بود، پیروز شود. او در دورانى تعیین کننده در جهان، سیاستهایى نامناسب در پیش گرفت، سیاست هایى که در دراز مدت باعث سقوط امپراتورى عثمانى گردید.
تحوّل نظام خاتم و نشان در تشکیلات اسلامى
ابزار و شیوه هاى لازم براى مکاتبات و کاربرد نشانهاى خاص براى تأیید و اثبات رسمیت آن از سوى حکمرانان، از ارکان تشکیلات ادارى در دورههاى مختلف تاریخى بوده است. به همین سبب، از زمان ظهور اسلام، به این موضوعات توجه خاصى معطوف گردید، به طورى که پیامبر(ص) در مکاتبه هاى خویش با سران دولتها و امپراطوران آن دوره، ظاهراً با استفاده از خاتم به عنوان مُهر، آن مرقومه ها را رسمیت بخشیدند. با گذشت زمان، در دورههاى مختلف تاریخى، شیوه نگارش و چگونگى انجام یافتن مکاتبه ها و مراسلههاى ادارى دست خوش تغییراتى شده است. این مقاله، در صدد است تا ضمن ریشهیابى عنوانها و اصطلاح هایى، چون تَمغا، طُغرا و یَرلیغ، سیر تاریخى و تحولات حاصله در آنها در نظام ادارى دوره اسلامى را بررسى نماید.
شمس الدین التتمش، نخستین فرمانروای مستقل مسلمان در دهلی
دهلی مهمترین شهر هندوستان شمالی است که راجه پریتوی (prithvi) آن را بنا کرد و در میان هفت شهر منسوب به این نام، قدیم‌ترین آنها محسوب می‌شود. به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژة این شهر، سلسله‌های مختلفی در آن حکومت کرده‌اند که یکی از مهمترین آنها، سلاطین دهلی معروف به «شمسیان هند» نخستین سلسلة اسلامی که بر هندوستان پیش از دوران سلطنت مغول بر این سرزمین است. شمس الدین التتمش نخستین پادشاه این سلسله و مهندس اصلی سلطنت دهلی است که به عنوان نخستین حاکم مستقل مسلمان دهلی از اهمیت و منزلت خاصی برخوردار است، در این مقاله چگونگی به قدرت رسیدن التتمش، مهمترین وقایع دوران حکومت او و سیاستهای او در تحکیم قدرت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
