دسته: ابن تیمیه

دشمنی ابن تیمیه با اهل بیت(ع)

یکی از کسانیکه در طول چندین قرن ،مورد توجه خاص وهابیت قرار گرفته وبرای او ارزش فراوانی ازنظرعلمی قایلند، تقی الدین احمدبن عبدالحلیم معروف به (ابن تیمیه)است اوکسی است که افکار وهابیان ازاو سرچشمه میگیرد.
اودرشهر حران درسال 661 ه.ق متولد شد ودرسال 728 ه.ق در دمشق وفات یافت ودر خانه ای پرورش یافته که اعضای آن بیش ازیک قرن پرچم دارمذهب حنبلی بوده اند.[1]

ابن تیمیه دارای نظرات شاذی است که برخی ازآنها را قبل از او هیچ دیندار وعالمی در هیچ زمانی نگفته است،[2] وبعد از او؛ علما در رد نظرات او کتابها نوشته اند،[3] او بغض وعداوت شدیدی نسبت به اهل بیت(ع) مخصوصا حضرت علی(ع) دارد که از کلمات او در کتبش،- مخصوصا «منهاج السنه» که طبق فرموده علامه امینی شایسته است «منهاج البدعه» نامیده شود[4]- مشخص است که در ادامه این نوشته به آن خواهیم پرداخت.

حضرت علی (ع) در عبارات ابن تیمیه

شیعه معتقد به امامت بلافصل حضرت علی (ع) است. علامه حلی در کتاب منهاج الکرامه به تبیین براهین امامیه در این موضوع پرداخته و برخی اهل سنت نیز در رد ادله او دست به قلم شده اند. یکی از کسانی که به رد دلائل علامه پرداخته ،ابن تیمیه است که کتاب منهاج الکرامه را در هشت جزء نقد نموده و نام آن را منهاج السنه گذاشت. وی در جزء پنجم این کتاب به نقد آیات و روایاتی پرداخته که علامه حلی برای اثبات افضلیت حضرت علی (ع) تو در نتیحه تعین امامت آن حضرت آورده است.او در غالب موارد سند احادیث را تکذیب کرده و یا اشکالاتی به محتوای روایت گرفته و از این راه منکر صدور آن شده است.در این نوشتار سعی شده ،سند روایات تصحیح شود و اشکالات و تناقضاتی که ابن تیمیه در متن حدیث مطرح نموده نیز ، پاسخ داده شود. در فصل اول کلیاتی از زندگانی ابن تیمیه و روش او در نقد اندیشه های مخالفین و طرز تفکر او و مقایسه آن با تفکرات سلف بیان شده است. ابن تیمیه که تنها سه فضیلت را نیزطوری معنا کرده که شامل عده زیادی می شود. در فصل دوم آیه تطهیر ،آیه نجوا و آیه سقایت محور بحث قرار گرفته و روایات شان نزول این آیات و چگونگی دلالت آنها بر افضلیت حضرت علی (ع) به همراه اشکالات ابن تیمیه بررسی شده است. در فصل سوم روایات مربوط به افضلیت حضرت علی(ع) که ابن تیمیه در جزء پنجم منهاج السنه نقد کرده ، بررسی شده و به اشکالات سندی و دلالی که وی مطرح کرده پاسخ داده شده و بی اساسی آن اشکالات به اثبات رسیده است .غالب روایات این فصل از جمله دلائل افضلیت حضرت امیر علیه السلام است که در باره آنها تحقیق عمیقی از حیث سند و دلالت انجام نگرفته است.این روایات عبارتند از:حدیث وصایت ،حدیث الصدیقون ثلاثه،روایت انت منی و انا منک، حدیث معراج،روایت «لا سیف الا ذوالفقار لا فتی الا علی»،روایت «حب علی بن ابی طالب حسنه لا تضر معه سیئه »،حدیث «ان علیا رایه الهدی»،حدیث «سلونی قبل ان تفقدونی» و حدیث اشباه،و روایت ابن عباس درباره فضائل دهگانه امیرالمومنین علیه السلام. فصل چهارم درباره بررسی چند صفحه ابتدایی جزء پنجم منهاج السنه است که یک بحث تاریخی می باشد.ابن تیمیه در این قسمت بین آنها که حضرت علی علیه السلام را دوست دارند و با دیگر خلفا دشمنند ،و آنان که دشمن آن حضرت هستند و خلفاء را دوست دارند ،مقایسه کرده و گروه دوم را برتری داده است.نگارنده در این فصل ادله او را بررسی نموده و یک آنها را ابطال نموده است.

تناقضات ابن تیمیه

توسل و اعتقاد به آن به عنوان یک سنت و یک اصل در دین اسلام و مورد قبول بسیاری از اصحاب رسول خدا و پیشوایان مذاهب چهار گانه است و تنها فرقه ای که مخالف این اصل است وهابی ها هستند. اخیرا کتاب هایی از سوی مخالفان توسل چاپ شده که در آن توسل و اعتقاد به آن را نوعی اختلاف میان شیعه و سنی بیان کرده است. در حالی که ریشه اختلاف ابن تیمیه و وهابی ها هستند و اگر از ابن تیمیه و پیروانش صرف نظر کنیم کلّیه فِرَقِ اسلامی در اصل توسّل (و دیگر مسایل که برخی از آنها گذشت و برخی دیگر خواهد آمد) وحدت نظر دارند. در این بحث برآنیم که با یکی از قواعد فقهی تحت عنوان اجماع، به سراغ مساله توسل رفته و از این نظرگاه، نگرش اندیشمندان و علمای مسلمان غیر وهابی را در این مساله جویا شویم.

تفکر و جایگاه کلامی آن از دیدگاه علامه مجلسی و ابن تیمیه

ر اساس قرآن کریم و روایات اسلامی کسی که به زبان شهادتین جاری کند مسلمان است و درپناه اسلام جان ،مال و عرض او در امان است و هر گونه تعرضی به او حرام است.علمای آگاه و بزرگ شیعه و سنی ؛در طول تاریخ سعی کرده اند تعریف جامع و مانعی از تکفیر و علل تو عوامل آن ارائه دهند؛از جمله ی این علامه مجلسی ره محدث بزرگ شیعه ،و ابن تیمیه از عالمان اهل سنت هستند.نظرات این دو عالم که در بین شیعه و سنی جایگاه والایی دارند در مسئله فوق می تواند برای طرفداران آنها حجت باشد،و به بسیاری از تند روی ها و لجاجت ها پایان دهد.هر دو عالم ضمن این که به مذاهب مخالف خود انتقادهای فراوانی دارند؛ولی به پیروی از قرآن و سنت به این مطلب اقرار دارند،که ذکر شهادتین برای اسلام ظاهری ،کفایت می کند و گوینده ی آن در احکام ظاهری ،با دیگر مسلمانان فرقی ندارد. علامه مجلسی و ابن تیمیه مسلمانان را از تکفیر یکدیدگر بر حذر می دارند و تاکید می کنند هر کسی صلاحیت تکفیر دیگران را ندارد، و شخصی که متهم به کفر شده است،باید بر او اتمام حجت شود،پس اگر کفر او آشکار شد،تکفیرمی شود،در غیر این صورت کسی که اسلام او به یقین دانسته شده است با شک از او زائل نمی شود ؛و تکفیر او بر خلاف مبانی اسلام است.به نظر می رسد این دو دانشمند با این که از نظر مفهومی تکفیر را دقیق مطرح و معیارهای سختی برای تحقق آن معرفی کرده اند، ولی در مصداق ،التزام کاملی به آن معیارها نشان نداده وبرخی از مسلمانان مانند فلاسفه و صوفیه را تکفیر کرده اند.

ترجمه و نقد فصل اول و پنجم کتاب مذهب حنبلی و ابن تیمیه

کتاب مذهب حنبلی و ابن تیمیه نوشته عبدالحکیم مطرودی به زبان انگلیسی ،یکی از جدید ترین تالیفات حامیان مکتب سلفی در معرفی دو تن از بزرگان سلفیه یعنی احمدبن حنبل و ابن تیمیه و پاسخ به شبهات وارده به آنان است . نویسنده در کتاب تلاش کرده است تا با شیوه به ظاهر علمی و تحقیقی به معرفی دو شخصیت بزرگ این مذهب و اثبات برتری آنان در تمامی ابعاد بپردازد. این رساله در سه فصل تنظیم شده است.فصل اول به مقدمه مترجم اختصاص دارد.مترجم در این مقدمه ضمن معرفی مولف کتاب و ارائه گزارشی از محتوای کتاب ،برخی از نقد های وارده به این کتاب را بیان می کند.از نقد های مطرح شده در مقدمه ،رجوع به مصادر و منابع حنبلی ،بیان مطالب غیر واقعی ،بزرگ نمایی و اغراق در بیان فضایل ،تغییر تاریخ ،کتاب نامه ناقص و … می باشد. فصل دوم رساله ،ترجمه فصل اول کتاب است. در این فصل زندگی احمدبن حنبل ،دوران تحصیل او و همچنین شبیه فقیه نبودن وی و پاسخ به آن مطرح میشود و مولف قسمت اول این فصل را با ذکر تالیفات احمدبن حنبل و میزان گستردگی این مذهب به پایان می برد.ادامه بخش به ابن تیمیه اختصاص دارد.در ابتدا اوضاع جامعه در دوران ابن تیمیه بیان می شود و سپس به زندگی ابن تیمیه،بازداشت ها و جایگاه وی در بین علماء می پردازد و اکثر علماء را موافق وی نشان می دهد و شبهات مربوط به مخالفت ذهبی و ابوحیان را پاسخ می دهد.در ادامه به معرفی کتاب های او می پردازد و این بخش با فوت ابن تیمیه پایان می پذیرد. فصل سوم رساله ،ترجمه فصل پنجم کتاب است که به بررسی میزان تاثیر ابن تیمیه بر علمای حنبلی از زمان خودش تا دوران معاصر اختصاص دارد که بدین منظور زندگی و افکار یازده عالم حنبلی از زمان خودش تا دوران معاصر اختصاص دارد که بدین منظور زندگی و افکار یازده عالم حنبلی مورد برسی قرار میگیرد که شامل علمایی از زمان خودش تا دوران معاصر می شود و در پایان به جمع بندی این تاثیرمی پردازد.

تجسیم و تشبیه در عقاید ابن تیمیه، پیشوای وهابیت

آیین الهی که به وسیله ی قهرمان توحید ابراهیم خلیل الرحمان ابلاغ شده، اصرار بر تنزیه خدا از جسمانیت و مشابهت با مخلوقات دارد، ولی به مرور زمان در میان شرایع پیشین، به خاطر ارتباط و اختلاط با اقوام مشرک، مسأله ی تجسیم و تشبیه، به آیین یهود و سپس به نصرانیت، رخنه کرد. در بین مسلمین نیز به خاطر برخی از روایات اسرائیلی و ظاهر گرایی و نقل گرایی برخی از علما چنین عقیده ای وارد شد. از کسانیکه افکار آنها باعث رواج تجسیم و تشبیه شده است ابن تیمیه می باشد.

تجسیم و تشبیه در عقاید ابن تیمیه، پیشواری وهابیان

مسألهء تجسیم و تشبیه، به مرور زمان به آیین یهود و سپس به نصرانیت،رخنه کرد و این تفکر نیز امروز در میان وهابیان رواج دارد آنها به تاسی از ابن تیمیه به ظاهر آیات و روایات استناد می کنند که این باعث تجسیم گرائی و یا تشبیه خداوند به مخلوقاتش شده است که در این مقاله با استناد به حدیث نزول خداوند این امر اثبات شده است.

تأثیر اندیشه‌های کلامی ابن تیمیه بر وهابیت

در این پژوهش، رویکردهای کلامی ابن تیمیه که محمد بن عبدالوهاب تحت تأثیر افکار وی به تأسیس فرقه وهابیت اقدام نموده، نقد و بررسی شده است. نگارنده در دو بخش برداشت‌های ابن تیمیه را از توحید و شرک و برداشت‌های نادرست وی را از مصادیق توحید و شرک و شرک دانستن اموری مانند شفاعت، توسل، زیارت، نذر، قسم و… را تبیین نموده است. در بخش اول، ضمن بیان کلیاتی ازتحقیق به مباحثی چون: زندگی نامه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب، فعالیت‌های سیاسی ابن تیمیه، فتاوای فقهی وی در مورد روزه، محاکمه کردن و زندانی کردن وی به خاطر عقایدش، دیدگاه‌های علمای مسلمان در مورد شخصیت و افکار ابن تیمیه (مخالفان و موافقان وی) و آثار و تألیفات او، زندگی‌نامه محمد بن عبدالوهاب، تحصیلات و سفرهای او، اوضاع دینی، سیاسی، اجتماعی دوران حیات او، مبارزات دینی و سیاسی وی، مخالفت علما با محمد بن عبدالوهاب، ارتباط وی با محمد بن سعود، اعلام جهاد وی بر ضد مخالفان خود، کناره گیری محمد بن عبدالوهاب از امور سیاسی و پرداختن او به امور اخروی و تدریس و آثار وی پرداخته است. در بخش دوم، ضمن بحث درباره توحید و شرک؛ تعریف ابن تیمیه از توحید و شرک و اقسام آن، دیدگاه وهابیت در مورد توحید و شرک و صفات نزد خداوند و دلایل آنان، اوصاف مشرکان و موحّدان از منظر محمد بن عبدالوهاب و مصادیق شرک از منظر وی و ابن تیمیه بحث و بررسی شده و تفسیر ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب در مورد حقیقت شفاعت و توسل و دلایل آنان مبنی بر شرک خواندن آن ها اعم از دلایل روایی و عقلی در این زمینه مطرح گردیده است. طرح و نقد انواع شفاعت (مثبت و منفی)، اقسام توسل جایز و غیر جایز، احکام زیارت قبور، نذور و قسم و اعتقاد به آن ها از منظر ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب و احکام و شرایط نذر و قسم از منظر وی از دیگر مطالب این بخش است. نگارنده در همین جهت، دلایل قرآنی و روایی وهابیان را مبنی بر شرک خواندن نذر برای غیر خدا، حکم ساختن مساجد بر قبور، نماز خواندن کنار قبرها، ساختن گنبد و بارگاه روی قبرائمه(ع) و نیز دیدگاه‌های آنان را در مورد زیارت مشروع و غیر مشروع، حکم زیارت قبر پیامبر اسلام(ص) و معصومین(ع) بیان و نقد کرده است.

بیوگرافی ابن تیمیه

ابن تیمیه تا سال 698 هجری در شام بسان یک روحانی حنبلی می زیست، و تا آن سال از او لغزشی مشاهده نشد و از آن به بعد، یعنی وقتی رساله ای به نام «الرسالة الحمویة» نوشت، آثار انحراف در او ظاهر گردید، وی این رساله را در پاسخ پرسش مردم «حماة» که یکی از شهرهای سوریه است، نوشت و آشکارا برای خدا«جهت» و «سمت» قائل شد و تلویحا او را جسم دانست. شناخت عقاید وهابیان در گرو شناخت ابن تیمیه و آراء و عقاید او است. در این مبحث مبانی فکری و عقاید ابن تیمیه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

بنیانگذاران عقاید وهابیت

محمد بن عبدالوهاب مبتکر و به وجود آورنده عقائد وهابیان نبود، بلکه قرن ها قبل از او این عقائد یا قسمتی از آنها توسط بعضی از علمای حنبلی اظهارشده ولی به صورت مسلک جدید درنیامده بود. در این مقاله به بعضی از کسانی که قرن ها قبل از «محمد بن عبدالوهاب» این عقائد را اظهار داشته اند، تاریخچه و زندگی نامه محمد بن عبدالوهاب بنیانگذار مسلک وهابیت، روابط وهابیت و آل سعود و برخی از عقاید وهابیت و علل موفقیت محمد بن عبدالوهاب اشاره خواهد شد.

اهل بیت پیامبر (ص) در نظر ابن تیمیه

ابن تیمیه،مدّعی است که از امام احمد بن حنبل پیروی می کند،ولی بین پیرو و پیشوا،در مورد فضائل اهل بیت علیهم السّلام تفاوت فاحش مشاهده می شود.به گونه ای که احمد بن حنبل،فضائل اهل بیت علیهم السّلام را آشکارا نقل می کرد و در کتابی به نام«فضائل الصحابه» فضائل امام علی را به طور گسترده بیان کرده است ولی در مقابل ابن تیمیه در کتاب منهاج السنه خود در مقام رد این فضائل بر خواسته به گونه ای که صدای برخی از علماء حنبلی را درآورده است که در این مقاله به برخی از این اقوال اشاره شده است.

افکار ابن تیمیه در بوته نقد

آخرین و کامل ترین دین الهی با بعثت خاتم الانبیاء به جهانیان عرضه شد. ادامه این راه الهی در هجدهم ذی الحجّه، در غدیر خم و به صورت علنی به امیر مؤمنان علی علیه السلام سپرده شد. دیری نپایید که برخی اطرافیان پیامبر با توطئه هایی از پیش مهیا شده مسیر هدایت را پس از رحلت پیامبر منحرف ساختند و مسلمانان را در تحیر و سردرگمی قرار دادند. در این نوشتار به موضوع افکار ابن تیمیه و نظرات و دشمنی او با حضرت علی(ع) پرداخته می شود.

اسلام ستیزی ابن تیمیه

زندگی ابن‌تیمیه با افت و خیزهای بسیاری همراه بود و شاید بتوان گفت وی از شخصیت‌های معدودی است که زندگی‌اش به مبارزه و جنگ گذاشت. متأسفانه با نگاهی به زندگی ابن‌تیمیه می‌بینیم که وی همواره عموم مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، و ارزش‌های آنان را به مبارزه طلبید. چنین عملکردی، یادآور عملکرد کنونی سلفیان وهابی است که با وجود دشمنانی چون آمریکا و اسرائیل که جنایات بی‌شماری را بر ضد مسلمانان انجام می‌دهند ـ فرقه‌های اسلامی را تکفیر می‌کنند. در این مقاله به بررسی مخالفت های ابن تیمیه با دیگر مکاتب و مذاهب اسلامی پرداخته خواهد شد.