نخستین اقدامات امام و معاویه
نامه‌های متبادله میان امام حسن علیه السّلام با معاویه که متن آنها را اصفهانی نقل کرده، [1]ثمر چندانی نداشت. باید گفت، امام می‌دانست که معاویه کسی نیست که تسلیم این نامه‌ها شود، مهم آن بود که نامه‌های مزبور به عنوان یک سند در تاریخ باقی مانده و استدلالهای دو طرف را در مورد مشروعیت خودشان نشان دهد.معاویه کوشید تا با فرستادن جاسوسانی از اوضاع کوفه و بصره خبری بگیرد.جاسوسان مزبور شناسایی شدند و همگی به قتل رسیدند.[2] در این باره امام و نیز عبد الله بن عباس نامه‌های به معاویه نوشته و بغی او را به وی گوشزد کردند. تهدید آخرامام آن بود که اگر معاویه تسلیم نشود همراه با سپاه مسلمانان به سوی او خواهد رفت: «فحاکمتک الی الله حتی یحکم الله بیننا و بینکم و هو خیر الحاکمین.»[3]
خصلتهای مذهبی و سیاسی مردم کوفه
در آغاز بیان مسائل سیاسی دوران امام مجتبی علیه السّلام اشاره‌ای به وضعیت عمومی عراق میکنیم. عراق یکی از سرزمینهای اصیل اسلامی است که در طی حیات خلافت، برای قرنها بر جهان اسلام حکمرانی داشته و تحولات مهم و رخدادهای بیشماری را در سینه خویش نگاه داشته است.
امام مجتبی علیه السّلام و مسأله امامت
از آثار برجای‌مانده نگرش عثمانی در مذهب اهل سنت، بی‌توجهی به خلافت شش‌ماهه امام مجتبی علیه السّلام است که نه آن را از عهد خلفای راشدین می‌شناسند و نه از دوره بعد از خلفا راشدین محسوب می‌کنند. در اصل آنها این خلافت را چندان به رسمیت نمی‌شناسند. این وضعیت در حالی است که باقی‌مانده مهاجر و انصاری که در کوفه بودند، به ضمیمه مردم عراق و نواحی شرق اسلام، تابعیت از وی را به عنوان خلیفه مسلمین پذیرفتند.
شخصیت امام حسن علیه السّلام
درباره فضایل امام حسن علیه السّلام روایات فراوانی نقل شده است. راویان این اخبار عده زیادی از عالمان اهل سنت و علمای شیعه‌اند. همچنین در گذر تاریخ آثاری زیادی نگاشته شده است که در آنها فضایل این امام گردآوری شده است.
ميراث علمى امام على بن ابى طالب(عليه السلام)
در نخستين عملى که اميرمؤمنان(عليه السلام) پس از رحلت رسول اکرم(صلى الله عليه وآله وسلم) و به سفارش آن بزرگوار بدان اهتمام ورزيد، به گرد آورى قرآن کريم پرداخت. قرآنى که امير المؤمنين(عليه السلام) گرد آورد به حسب نزول آيات تنظيم، و با دارا بودنِ اطلاعات بى مانندى در مورد شأن نزول آيات و تفسير […]
سقوط و فروپاشى امّت
شغال مصر پس از کشته شدن عثمان بن عفان، امير المؤمنين(عليه السلام) قيس بن سعد بن عُباده انصارى را به فرمانروايى مصر گمارد و سپس آن گونه که خود، مصلحت ديد محمد بن ابى بكر را به جانشينى قيس بن سعد موظف ساخت، زيرا مصر به عنوان بخش ديگرى از قلمرو حكومت اسلامى معاويه را […]
با مارقين
پيدايش خوارج را مى توان جدا شدن طبيعى عدّه اى از سپاهيان امام(عليه السلام) در نتيجه نبرد خونين جمل و صفين به شمار آورد، و انحراف آنان را نتيجه انحرافِ خلافت، از خط اهل بيت(عليهم السلام) دانست. از مهم ترين مشخّصه هاى خوارج تحجّر گرايى و پايبندى به ظواهر و تعصّب و خشونت و عدم […]
با قاسطين
معاويه و آمادگى نبرد با امام(عليه السلام) با استقرار امام(عليه السلام) در کوفه و اجراى طرح و برنامه هاى خود براى يكپارچه ساختن دولت و ايجاد تمدّنى اسلامى بر اساس قرآن و سنّتِ نَبَوى، ترس و بيم وجود معاويه را فرا گرفت. به همين دليل به سرعت دست به کار شد و از عمرو عاص […]
با ناکثين
فتنه انگيزان بيعت مردم با اميرمؤمنان(عليه السلام) چونان صاعقه اى بر پيكر قريش و کليه بد خواهان اسلام، فرود آمد. حكومت امام(عليه السلام) امتداد همان حكومت رسول اکرم(صلى الله عليه وآله وسلم) به شمار مى آمد که جور و ستم و دشمنى و سرکشى را به خاك مذلّت کشاند و عدل و مساوات و حق […]
امام على(عليه السلام) پس از قتل عثمان
بيعت مسلمانان با امام(عليه السلام) [1] پس از کشته شدن عثمان سراسر مدينه را هرج و مرج فرا گرفت. ديده ها و انظار مردم متوجه امام على(عليه السلام) شد به اين اميد که امّت را از رنج و گرفتارى و درماندگى برهاند و کسى به خود جرأت نداد خويشتن را سزاوار خلافتى بداند که […]
امام(عليه السلام) در دوران عثمان
امير المؤمنين(عليه السلام) خود، دوران عثمان را چنين توصيف مى کند: «إلى أن قام ثالث القوم نافجاً حضنيه بين نثيله و معتلفه و قام بنو ابيه يخضمون مال الله خضمةَ الإبل نبتةَ الربيع، الى أن انتكث عليه فتُلُه و أجهز عليه عمله، و آَبّت به بطنتهُ »؛[1] تااين که (بالاخره) سومى به پاخاست، و […]
امام(عليه السلام) در دوران عمر
ابوبكر، مسند خلافت را براى عمربن خطاب مهيّا ساخت و او به آسانى و بدون زحمت وبى هيچ گونه مخالفتى از ناحيه سران مهاجر و انصار، بر آن تكيه زد و زمام حكومت را با قدرت به دست گرفت و اداره امور مردم را با خشونت عهده دار شد تا آن جا که بزرگان […]
امام(عليه السلام) در دوران ابوبكر
رويارويى حكومت، بامخالفان دست يافتگان به حكومت که براى تسلط بر آن تلاش و برنامه ريزى کرده بودند از قدرت، صرف نظر نكردند و بر اصولى که در سقيفه اعلان کرده بودند پابرجا ماندند و با قطع نظر از مشروعيت و يا صحت اين قبيل نظريات، باابزارها و راه هاى گوناگونى برهمان مواضع پا […]
سقيفه
امیر المومنین علیه السلام در سوگ پيامبر(صلى الله عليه وآله) در آخرين لحظات زندگانى رسول اکرم(صلى الله عليه وآله وسلم) کسى جز على(عليه السلام) و بنى هاشم پيرامون آن بزرگوار حضور نداشت، مردم از صداى شيون و زارى زنان، متوجه وفات نبى اکرم (صلى الله عليه وآله وسلم) شدند و پريشان و وحشت زده در […]