تفاوت واژه «زوج» و «شفع» در قرآن چیست؟
پاسخ اجمالی
«شَفع»؛ به معناى ضمیمه کردن چیزى به چیزى،[1] و مقارن و همراه بودن دو چیز[2] است. در آیه شریفه «وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ»؛[3] شفع، اسم و به معناى جفت چنان که وتر به معناى تک است.[4] البته در تفسیر این آیه، مفسران اقوال و احتمالات فراوانى ذکر کرده اند.
«زوج» در لغت، به معنای جفت و کسی که برای او قرین و همراه باشد، آمده است.[5] به هر دو قرین از مذکّر و مؤنّث در حیوانات که ازدواج یافته اند «زوج» گفته می شود.[6] به هر دو قرین در غیر حیوانات نیز زوج اطلاق می شود؛ مثل یک زوج کفش (یک جفت).[7] زوج و قرین زن، شوهر او است و زوج و قرین مرد، زن او است.[8]
در قرآن کریم نیز زوج -به اعتبار قرین و همراه مرد- به زن اطلاق شده است: مانند: «وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّة …»؛[9] و گفتیم: «اى آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن».
بنابراین، زوج به کامل کننده دیگری و قرین و همراه او گفته می شود. به دیگر سخن؛ هر کدام از دو موجودی که با قرار گرفتن در کنار دیگری، آن را کامل می کند، زوج آن دومی می باشد؛ مثلاً مرد زوج زن و زن زوج مرد است. اما شفع؛ یعنی چیزی که همراه و ضمیمه می شود، در مقابل وتر که تنها است و ضمیمه و همراه ندارد.[10]
منبع:اسلام کوئست
پی نوشت:
[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 457، دمشق، بیروت، دارالقلم، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق؛ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 4، ص 48، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، 1371ش.
[2]. ابن فارس، أحمد، معجم مقائیس اللغة، محقق، مصحح، هارون، عبدالسلام محمد، ج 3، ص 201، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1404ق.
[3]. فجر، 3.
[4]. قاموس قرآن، ج 4، ص 48؛ کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج 10، ص 232، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، 1336ش.
[5]. قاموس قرآن، ج 3، ص 185؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 2، ص 291، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[6]. قاموس قرآن، ج 3، ص 185؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص 384.
[7]. مفردات الفاظ القرآن، ص 384 .
[8]. «زوج المرأَة: بعلها. و زوج الرجل: امرأَته»؛ لسان العرب، ج 2، ص 292.
[9]. بقره، 35.
[10]. «شفع… أصلٌ صحیح یدلُّ على مقارنَة الشیئین. من ذلک الشَّفْع خلاف الوَتْر»؛ معجم مقائیس اللغة، ج 3، ص 201؛ «[الشَّفْع]: نقیض الوتر»؛ حمیری، نشوان بن سعید ، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم ، ج 6، ص 3499، بیروت، دار الفکر المعاصر، چاپ اول، 1420ق.