چرا در سوره «ناس» به جای «صدور» از «قلوب» استفاده نشده است؟
پاسخ اجمالی
واژه «قلب» و «صدر» از نظر معنا مترادف و نزدیک به هم هستند؛ برای نمونه میان آیه «أُولئِکَ الَّذینَ یَعْلَمُ اللَّهُ ما فی قُلُوبِهِمْ…»؛[1] آنانند که آنچه را در دل دارند خداوند می داند، و آیه «وَ إِنَّ رَبَّکَ لَیَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَ ما یُعْلِنُونَ»؛[2]و به یقین پروردگارت آنچه دل هاشان پنهان می دارد و آنچه آنان آشکار می کنند را می داند، که تفاوت چندانی میان این دو آیه مشاهده نمی شود.[3]
البته در برخی آیات صدر(سینه) محل و ظرف برای قلب که همان عضو مخصوص آدمی است قرار داده شده است؛ مانند: «وَ لکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتی فِی الصُّدُورِ»؛[4] بلکه آن دل ها که درون سینه ها جا دارند (نیز) نابینا می گردند.
در برخی تفاسیر در ذیل آیات سوره ناس؛ با نگرش فلسفی و عرفانی تفاوت هایی میان قلب و صدر و نیز علت استفاده قرآن از واژه صدر در این سوره، بیان کرده اند؛ مانند این که ادعا شده: مراد از صدر، جایگاه نفس حیوانی و نشیمنگاه او است، چنان چه قلب؛ عرش و مقام بلند نفس ناطقه است و به همین سبب وسوسه در قلب نمی تواند تأثیرگذار باشد و تنها در صدر اثر خود را می گذارد؛ به همین جهت از «الَّذی یُوَسْوِسُ فی صُدُورِ النَّاسِ»، به جای «الَّذی یُوَسْوِسُ فی قُلُوبِ النَّاسِ» استفاده شده است.[5]
البته اثبات چنین ادعایی چندان آسان نیست، به ویژه آن که در آیات دیگری از قرآن، به «قلب» با این دیدگاه نفوذناپذیر نگاه نشده است.[6]
منبع:اسلام کوئست
پی نوشت:
[1]. نساء، 63.
[2]. نمل، 74.
[3]. به هر حال برای آگاهی بیشتر درباره مفهوم شناسی قلب و صدر در لغت و قرآن کریم «بررسی مفهوم قلب در قرآن»، سؤال 29675 و «تفاوت شرح صدر با شرح قلب»، سؤال 31219 را مطالعه کنید.
[4]. حج، 46.
[5]. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق، خواجوی، محمد، ج 1، ص 17، قم، بیدار، چاپ دوم، 1366ش.
[6]. آل عمران، 151؛ اعراف، 101؛ حجر، 12 و …