نخستين نيكى انسان به فرزندش، نام زيبايى است كه براى او انتخاب مى كند.[1] در حقيقت يكى از حقوق مسلم كودك بر والدين، انتخاب نام نيك و شايسته براى اوست.[2] اهميت اين موضوع به قدرى است كه در متون اسلامى فصل جداگانه اى به نام «باب الاسماء و الكنى؛ باب اسم ها و كنيه ها»، «باب التسميه: باب نامگذارى» وجود دارد.
نام و لقب از مظاهر تجلى شخصيت آدمى است؛ بنابراين بهترين نام ها نيز آن است كه نشانه بندگى و عبوديّت پروردگار و يادآور فضايل و مكارم اخلاقى باشد، بدين منظور نام هاى انبيا، صلحا، نيكان و همچنين نام هاى امامان معصوم عليهم السلام و فاطمه زهرا عليهاالسلام كه احياء گوشه هايى از فرهنگ و شعائراسلامى است، مناسبت بسيار دارد؛ زيرا نام نيك از چند جهت در انسان تأثير دارد:
1 – تأثير در رفتار ديگران
نام نيك علاوه بر آنكه گونه اى احترام به شخصيت انسان است، احترام ديگران را نيز برمى انگيزد؛ زيرا نام هر فرد نمادى از او و بيان گر هويت و شخصيت او براى ديگران است. در حقيقت نام هر فرد معانى و مفهوم خاصّى دارد كه با انتقال آن به ذهن مخاطب باعث مى شود مخاطب فرد را به آن معنا شناخته و بر طبق آن با وى رفتار كند.
2 – اثر تلقينى
نام هر فرد برچسبى است كه از آغاز تا پايان عمر و حتّى قيامت[3]همراه وى بوده و بر او اثر تلقينى دارد؛ زيرا وقتى نام انسان به عنوان مثال عبدالرحمان باشد و ديگران وى را به اين نام بخوانند علاوه بر اينكه ديگران از وى توقّع دارند كه مطابق نام خويش عمل كند، با تلقين فضيلت و بندگى خدا به فرد باعث مى گردند كه وى سعى مى كند اين صفت را در خود نهادينه سازد.
3 – اثر انگيزشى
انسان به طور ناخودآگاه مى خواهد خود را مشابه بزرگانى سازد كه نام او از آنها گرفته شده است؛ بنابراين نام نهادن كودك به اسم بزرگان دينى انگيزه بيشترى را در اين راستا براى آنان ايجاد خواهد نمود.
البتّه جاى ترديد نيست كه الفاظ و اسامى هرچند نيكو و پسنديده باشد، نمى تواند به تنهايى آدمى را سعادتمند گرداند، بلكه نام هاى نيكو زمينه روانى و تلقينات روحى و اجتماعى مثبتى فراهم مى كنند كه اگر شخص صاحب نام در افق آن قرار گيرد و به اخلاق والاى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سيره اهل بيت عليهم السلام آراسته گردد، به حقيقت پيوسته و راه بهشت را به روى خود مى گشايد.
4 – جلوگيرى از آسيب هاى فردى نام هاى بد
نام نامناسب دست آويزى براى ديگران به ويژه كودكان و نوجوانان در تمسخر، تحقير و ضربه زدن به شخصيت فرد است.
5 – جلوگيرى از آسيب هاى اجتماعى نام هاى بد
نام هاى بد و نامناسب بخشى از زمينه گناهانى همچون: تحقير، تمسخر، سرزنش، فحش و بدگويى را در جامعه فراهم مى سازد كه روابط افراد را تيره نموده و برادرى، همدلى و وحدت آنان را مخدوش مى سازد.
خلاصه آنكه نام نيك بر تربيت فرزند تأثيرگذار است و نمى توان حتّى اگر هم تأثير كمى داشته باشد، از آن چشم پوشى كرد؛ زيرا موفقيت والدين در تربيت فرزند در پى توجّه به نكات كوچك قابل تحقق است.
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:علی احمد پناهی/پرسش وپاسخ دانشجویی
[1] – كلينى، كافى، ج6، ص 18.
[2] – همان، ص 48.
[3] – همان، ص 19.