هيچ يك از اين آيات دخالت مردم را نفى نمى كند؛ زيرا «ان الحكم الالله»، يعنى تنها حكم او نافذ است. پس حاكم سراسر جهان امكان خدا است.
اين يك اصل كلى است؛ ولى خداوند خودش حكم كرد كه اگر كسى تلاش و كوشش كند، پاداشش مى دهم و عزيزش مى كنم و اگر كوشش نكرد، از فيض من بهره اى نمى برد. اين حكم خدا است. بر اين اساس فرمود:«إِنْ عُدْتُمْ عُدْنا»[1] و «إِنْ تَعُودُوا نَعُدْ».[2] بهشت و جهنم بردن افراد هم بر اساس حكم خدا است. كسى كه ايمان بياورد و عمل صالح انجام دهد، اهل بهشت است و كسى كه مسير تباهى را طى كند، اهل دوزخ است.
تهيه زمينه هم بر اساس حكم خدا است. خدا حكم كرده، اگر كسى زمينه فراهم كند، من او را از رزق برتر و عزت بيش تر برخوردار مى سازم.
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی
[1] – سوره اسراء17: آيه 8.
[2] – سوره انفال8: آيه 19.