همان طور كه آگاهى از خويشتن، مىتواند انسان را از هرگونه خيالبافى و افكار منفى درباره خود رهايى بخشد و وى را به سمت كمال واقعى و اصلاح كاستىها رهنمون گردد؛ نبود اعتماد به نفس و منفى بافى، مىتواند مانع شكوفايى قابليتها و خلاقيّتها و ايفاى مسئوليتها شود.
اعتماد به نفس، انسان را مستقل و به دور از هرگونه وابستگى بار مىآورد و براى انجام مسئوليتهاى فردى و اجتماعى آماده مىكند. اين امر سبب مىشود، فرد مسئوليتهاى خويش را با اطمينان كامل انجام دهد و با افزايش قابليتها و توانايىهايش، از هرگونه توقف و سكون بپرهيزد. در واقع اعتماد به نفس، به معناى باور كردن قابليتهاى خويش، روبهرو شدن فعال با رويدادهاى زندگى و انجام دادن درست وظايف است. بنابراين، اعتماد به نفس از درون فرد سرچشمه مىگيرد، نه از بيرون. افرادى كه از اعتماد به نفس كافى برخوردارند، استقلال عمل دارند و مسئوليتپذير و پيشرفت گرايند، ناكامىهاى زندگى را مىپذيرند اما هيچ گاه تسليم نمىشوند. بر ايجاد رابطه با ديگران توانايند و از هرگونه گوشهگيرى دورى مىجويند.
كسانى كه از اعتماد به نفس لازم برخوردار نيستند، از مشكلات زير رنج مىبرند:
1 – احساس خود كم بينى ؛ اين گونه افراد در اكثر اعمال و نگرشهايشان، احساس عدم اطمينان و درماندگى مىكنند؛ خود را در مواجهه با مشكلات ناتوان مىبينند و جملاتى چون «نمىتوانم اين كار را انجام دهم»، «هرگز قادر به يادگيرى در سطوح عالى نيستم» و «توان نيل به مراتب عالى ندارم»، هميشه ذهن اين افراد را به خود مشغول مىكند.
2 – بروز احساسات و عواطف منفى ؛ رفتار اين افراد، حاكى از نوعى خشونت، بىقيدى و بدخلقى است. به سبب عدم پذيرش محورى به نام «خود»، همواره در انعكاس علايق خويش با ترديد و تغيير رو به رويند و توان ابراز رفتار عاطفى مناسب ندارند.
3 – گريز از موقعيتهاى نگرانزا ؛ در برابر فشارهاى روانى – به ويژه ترس و خستگى و آنچه موجب آشفتگى مىشود – بسيار كم تحمّلاند؛ حتّى موردى مانند امتحان، ممكن است برايشان بحرانهايى اضطراب زا فراهم آورد و به عدم موفقيتشان بينجامد.
4 – نوميدى ؛ يأس از دستيابى به اهداف، رايجترين ويژگى اين افراد است.
5 – كمرويى ؛ يكى از شايعترين صفات اين افراد، كمرويى است و معمولاً در برقرارى ارتباطات اجتماعى در صحنههاى گوناگون زندگى، با مشكل جدى روبهرو هستند.
6 – رنج عميق ؛ ناراحتى و اندوه، همچون ابرى سياه بر زندگى آنها سايه افكنده است.
اكنون در پرتو شناخت مختصر در اين زمينه اشاره به بعضى از راهكارهاى عملى جهت تقويت اعتماد به نفس اشاره مىشود. اميد است رعايت اين موارد به كاهش مشكل شما بينجامد؛ زيرا همان طور كه خودتان نيز نگاشتهايد، مشكل شما در عدم اعتماد به نفس يا ضعف آن ريشه دارد. بىترديد با تقويت اعتماد به نفس و به دست آوردن دركى صحيح از خود و توانايىهايتان بر مشكلات چيره مىشويد و به تدريج احساس عدم كفايت و كهترى به احساس سربلندى تبديل مىشود:
1 – استعدادهاى خود را هر چه بيشتر بشناسيد ؛ شناخت استعدادها و قابليتهايتان مىتواند در كسب اعتماد به نفس مفيد واقع شود و شما را از دام نااميدى رها سازد. بدين منظور، استعدادها و توانمندىهاى مختلف علمى، ورزشى، هنرى، كلامى و… خويش را يادداشت كنيد و هر روز آن را براى خود بخوانيد.
2 – بر توانايىها و موفقيتهاى گذشته خود تكيه كنيد ؛ بايد بر توانايىهاى خويش تكيه كنيد و ضمن مرور موفقيتهاى گذشته، آنها را در كانون تمركز و توجّه خود قرار دهيد.
3 – گذشته ناموفق و شكستها را فراموش كنيد ؛ اگر تصورى نامطلوب از گذشته داريد، به دست فراموشى سپاريد. تصور نامطلوب اجازه نمىدهد به تغييرات خويش پى ببريد و حقيقت كنونى خود را دريابيد.
4 – خود را مثبت ارزيابى كنيد ؛ درباره خويش مهربان باشيد و شخصيت خود را با ديد مثبت ارزيابى كنيد. در شايستگى خويش، ترديد نكنيد و خود را با صفات خوب بشناسيد و در انجام كارها توانا بدانيد.
5 – ريسك كنيد ؛ روى تجربيات جديد، با ديد يادگيرى بيشتر فعاليت كنيد و از شكست نهراسيد. چنانچه اين گونه عمل كنيد، امكانات جديدى براى شما فراهم مىآيد و حس خويشتن پذيرىتان تقويت مىشود.
6 – از خواهشهاى خود بكاهيد ؛ عزّت و سربلندى انسان در گرو عدم درخواستهاى مكرّر از ديگران است. به خود متكى باشيد و به آنچه هستيد و داريد، اكتفا كنيد تا اعتماد به نفس بيشترى به دست آوريد.
7 – خود را با ديگران مقايسه نكنيد ؛ هرگز خود يا موفقيتهايتان را با ديگران مقايسه نكنيد. همواره به رقابت با خويش بپردازيد؛ زيرا هر كس از شرايط و امكانات ويژهاى برخوردار است.
8 – ارتباط با خدا را حفظ و تقويت كنيد ؛ مهمترين روش كسب اعتماد به نفس، ارتباط با خداوند ونيايش با او است. اگر حضور در برابر خالق هستى و كمال مطلق را احساس و به او تكيه و اعتماد كنيد و بزرگىاش را دريابيد و به او بپيونديد؛ به بزرگى شخصيت خويش واقف خواهيد شد. بنابراين، در نمازها حضور قلب بيشترى پيدا كنيد و خود را با ذات اقدس الهى مرتبط بدانيد.
9 – از هدفهاى كوچك و متوسط شروع كنيد ؛ يكى از علل شكستهاى مكرر افراد و خود كم بينى، در نظر گرفتن هدفهاى بزرگ و دست نيافتنى است. براى اينكه به خودباورى و اعتماد به نفس برسيد، ابتدا از هدف كوچكتر شروع كنيد تا با دست يافتن به هدف و چشيدن طعم موفقيت، اعتماد به نفس و احساس خود ارزشمندى در شما تقويت شود.