«وَ عَهِدنا إِلى إِبراهِیمَ وَ إِسماعِیلَ أَن طَهِّرا بَیتِی لِلطّائِفِینَ وَ العاكِفِینَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ » ؛ «و ما به ابراهیم و اسماعیل امر كردیم كه خانه مرا براى طواف كنندگان و مجاوران و ركوع كنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكیزه كنید».[1]
اعتكاف، در لغت به معناى توقف در جایى است و در اصطلاح فقه، عبارت است از: «ماندن حداقل سه روز در مسجد، به قصد عبادت خداوند، با شرایطى خاص».
مراسم اعتكاف، به زمان حضرت ابراهیم علیه السلام بر مى گردد و بعد از او در بعضى از شریعت ها و در زندگى برخى از صالحان – از جمله حضرت مریم و زكریا – به چشم مى خورد. با ظهور دین اسلام این امر، شكل تازه اى به خود گرفت و در میان مسلمانان به عنوان یك عبادت مستحب با آداب و شرایط خاص، رایج شد.
اعتكاف عبادتى است كه استحباب و فضیلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مى بخشد. پیامبراسلام صلى الله علیه و آله همه ساله در ماه رمضان – به ویژه دهه آخر آن – اعتكاف مى كرد و دستور مى داد رختخوابش را برچینند و چادرى در مسجد بر پا كنند و همیشه مى فرمود: «ده روز اعتكاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است».[2]
اعتكاف حكمت ها و فواید فراوانى دارد كه بخشى از آنها عبارت است از:
الف – ایجاد زمینه مناسب براى اندیشه و تفكر و خردورزى ؛
ب – فراهم آمدن زمینه توبه و بازگشت ؛
ج – فراهم شدن فرصت نیایش، نماز و تلاوت قرآن ؛
د – به وجود آمدن دوره اى كوتاه براى محاسبه نفس و خودسازى كه حداقل سه روز طول مى كشد و انسان را از حاكمیت غریزه ها، عادت ها و اشتغالات معمول زندگى آزاد مى سازد.
در زمینه اعتكاف توجّه به چند امر ضرورى مى نماید:
1 – اصل اعتكاف مستحب است ؛ ولى گاهى به واسطه نذر، عهد، قسم و مانند آن واجب مى شود.
2 – اعتكاف باید در یكى از مساجد چهارگانه و یا در مسجد جامع شهر باشد و در غیر آن صحیح نیست.[3]
3 – حداقل اعتكاف سه روز است و كمتر از آن صحیح نیست ؛ ولى بیش از آن اشكال ندارد.
4 – این عبادت را مى توان به نیابت از مردگان انجام داد.
5 – اعتكاف زمان خاصى ندارد و در هر زمان كه روزه صحیح باشد، اعتكاف نیز صحیح است. بنابراین كسى كه نمى تواند روزه بگیرد (مانند مسافر، مریض، حائض و كسى كه به عمد روزه گیرد) ؛ اعتكافش صحیح نیست. بهترین زمان براى انجام دادن آن، ماه رمضان و دهه آخر آن است.
6 – اگر اعتكاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.
7 – اگر اعتكاف باعث اذیت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف: سید مجنبی حسینی
[1] – بقره 2 ، آيه 125.
[2] – «اِعتِكافُ عَشرٍ فى شَهرِ رَمَضانَ يَعدِلُ حَجَّتَينِ وَ عُمرَتَينِ»: وسائل الشيعة، ج 10، ابواب الاعتكاف و اللمعهالدمشقيه، كتاب الاعتكاف.
[3] – مسجد جامع مسجدى است كه اقشار مختلف مردم در آن شركت مىكنند و اختصاص به محله يا صنف خاصى ندارد. مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى مدينه ، مسجد كوفه و مسجد بصره.