«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَیكُمُ الصِّیامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقُونَ »؛[1] «اى كسانى كه ایمان آورده اید! روزه بر شما مقرر شده است ؛ همان گونه كه بر كسانى كه بیش از شما [بودند] مقرر شده بود ؛ باشد كه پرهیزكارى كنید».
«روزه» در لغت به معناى امساك و خوددارى از هر چیز است و در اصطلاح فقه عبارت است از: «امساك و خود دارى از موارد هشت گانه[2]– از هنگام اذان صبح تا اذان مغرب – به قصد انجام دادن فرمان خداوند».
شواهد فراوانى در تاریخ به چشم مى خورد كه روزه در میان یهود و مسیحیت و اقوام و ملت هاى دیگر نیز بوده است. آنان به هنگام مواجهه با غم و اندوه و توبه و طلب خشنودى خداوند، روزه مى گرفتند تا با این كار در پیشگاه او اظهار عجز و تواضع نموده و به گناهان خود اعتراف كنند. از انجیل استفاده مى شود كه مسیح علیه السلام چهل شبانه روز، روزه داشته است.[3] قرآن مجید به صراحت بیان مى كند:
این فریضه الهى، در امت هاى پیشین نیز واجب بوده است.[4]
روزه ابعاد گوناگون و تأثیرات مفیدى بر وجود انسان دارد. مهم ترین این آثار عبارت است:
1 – روزه روح انسان را تلطیف و اراده او را قوى و غریزه هایش را تعدیل مى كند «لَعَلَّكُم تَتَّقُونَ».
2 – روزه براى برقرارى مساوات میان فقیر و غنى است تا مردم با چشیدن طعم گرسنگى، به یاد فقیران و محرومان بیفتند و حق آنان را ادا كنند.[5]
3 – روزه اثر بهداشتى و درمانى فراوان دارد و باعث سلامتى و تندرستى جسم مى گردد.[6] الكسى سوفورین (دانشمند روسى) روزه دارى را طریق درمان بسیارى از بیمارى ها – از جمله كم خونى، ضعف روده ها، رماتیسم، نقرس، بیمارى هاى چشم، مرض قند و بیمارى هاى كلیه و كبد – مى داند.[7]
«روزه» عبادت است و باید براى انجام دادن فرمان خداوند، از اذان صبح تا مغروب كارى كه روزه را باطل مى كند، انجام ندهد. این همان نیت روزه است و لازم نیست آن را از قلب خود بگذراند و یا بر زبان جارى كند. نیت براى روزه ماه رمضان و نذر معین، از اول شب تا اذان صبح و براى روزه غیرمعین (مانند روزه قضا و نذر مطلق) از اول شب تا ظهر روز بعد است. نیت روزه مستحبى، از اول شب شروع شده و تمام روز ادامه دارد تا موقعى كه به اندازه نیت كردن به مغرب وقت مانده باشد.
اگر انسان از روى عمد و اختیار كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد، روزه اش باطل مى شود و باید علاوه بر قضا، كفاره نیز بدهد. كفاره روزه، دو ماه روزه است كه 31 روز آن باید پى در پى باشد و یا شصت فقیر را سیر كند و اگر به هر كدام یك مد (تقریباً 750 گرم گندم یا جو یا مانند آنها) بدهد، كافى است. دادن پول به فقیر كفایت نمى كند ؛ مگر اینكه اطمینان داشته باشد فقیر به وكالت از او، طعام خریده، سپس آن را به عنوان كفاره قبول مى كند. همچنین مى تواند پول كفاره را به یكى از مراكز و نهادهاى مطمئن بدهد كه به مصارف یاد شده مى رسانند (مانند دفاتر مراجع بزرگوار تقلید و كمیته امداد).
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف: سید مجنبی حسینی
[1] – بقره 2 ، آيه 183.
[2] – خوردن و آشاميدن، نزديكى، استمناء، دروغ بستن بر خدا و پيغمبر و جانشينان او، رساندن غبار غليظ به حلق، فرو بردن تمام سر در آب، باقى ماندن بر جنابت، حيض و نفاس تا اذان صبح، اماله كردن با چيز روان و قى كردن.
[3] – ر.ك: تفسير نمونه، ج 1، ص 633.
[4] – «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقُونَ»: بقره 2 ، آيه 183.
[5] – احاديث بسيارى در اين زمينه آمده است، ر.ك: من لايحضره الفقيه، ج 2، ح 1769ـ1766.
[6] – رسول خدا صلىاللهعليهوآله «صُومُوا تَصِحُّوا» ؛ «روزه بگيريد تا سالم شويد».
[7] – به نقل از: تفسيرنمونه، ج 1، ص 632.