«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»؛[1] «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! روزه بر شما مقرر شده است؛ همان گونه كه بر كسانى كه بيش از شما [ بودند] مقرر شده بود؛ باشد كه پرهيزكارى كنيد».
«روزه» در لغت به معناى امساك و خوددارى از هر چيز است و در اصطلاح فقه عبارت است از: «امساك و خود دارى از موارد هشت گانه[2] ـ از هنگام اذان صبح تا اذان مغرب ـ به قصد انجام دادن فرمان خداوند».
شواهد فراوانى در تاريخ به چشم مى خورد كه روزه در ميان يهود و مسيحيت و اقوام و ملت هاى ديگر نيز بوده است. آنان به هنگام مواجهه با غم و اندوه و توبه و طلب خشنودى خداوند، روزه مى گرفتند تا با اين كار در پيشگاه او اظهار عجز و تواضع نموده و به گناهان خود اعتراف كنند. از انجيل استفاده مى شود كه مسيح عليه السلام چهل شبانه روز، روزه داشته است.[3] قرآن مجيد به صراحت بيان مى كند: اين فريضه الهى، در امت هاى پيشين نيز واجب بوده است.[4]
روزه ابعاد گوناگون و تأثيرات مفيدى بر وجود انسان دارد. مهم ترين اين آثار عبارت است:
1 – روزه روح انسان را تلطيف و اراده او را قوى و غريزه هايش را تعديل مى كند «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ».
2 – روزه براى برقرارى مساوات ميان فقير و غنى است تا مردم با چشيدن طعم گرسنگى، به ياد فقيران و محرومان بيفتند و حق آنان را ادا كنند.[5]
3 – روزه اثر بهداشتى و درمانى فراوان دارد و باعث سلامتى و تندرستى جسم مى گردد.[6] الكسى سوفورين (دانشمند روسى) روزه دارى را طريق درمان بسيارى از بيمارى ها ـ از جمله كم خونى، ضعف روده ها، رماتيسم، نقرس، بيمارى هاى چشم، مرض قند و بيمارى هاى كليه و كبد ـ مى داند.[7]
«روزه» عبادت است و بايد براى انجام دادن فرمان خداوند، از اذان صبح تا مغروب كارى كه روزه را باطل مى كند، انجام ندهد. اين همان نيت روزه است و لازم نيست آن را از قلب خود بگذراند و يا بر زبان جارى كند. نيت براى روزه ماه رمضان و نذر معيّن، از اول شب تا اذان صبح و براى روزه غير معين (مانند روزه قضا و نذر مطلق) از اول شب تا ظهر روز بعد است. نيت روزه مستحبى، از اول شب شروع شده و تمام روز ادامه دارد تا موقعى كه به اندازه نيت كردن به مغرب وقت مانده باشد.
اگر انسان از روى عمد و اختيار كارى كه روزه را باطل مى كند، انجام دهد، روزه اش باطل مى شود و بايد علاوه بر قضا، كفاره نيز بدهد. كفاره روزه دو ماه روزه است كه 31 روز آن بايد پى در پى باشد و يا شصت فقير را سير كند و اگر به هر كدام يك مد (تقريباً 750 گرم گندم يا جو يا مانند آنها) بدهد، كافى است. دادن پول به فقير كفايت نمى كند؛ مگر اينكه اطمينان داشته باشد فقير به وكالت از او، طعام خريده، سپس آن را به عنوان كفاره قبول مى كند. همچنين مى تواند پول كفاره را به يكى از مراكز و نهادهاى مطمئن بدهد كه به مصارف ياد شده مى رسانند (مانند دفاتر مراجع بزرگوار تقليد و كميته امداد).
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
نویسنده:گروه مؤلفان
[1] – بقره 2، آيه 183.
[2] – خوردن و آشاميدن، نزديكى، استمناء، دروغ بستن بر خدا و پيغمبر و جانشينان او، رساندن غبار غليظ به حلق، فرو بردن تمام سر در آب، باقى ماندن بر جنابت، حيض و نفاس تا اذان صبح، اماله كردن با چيز روان و قى كردن.
[3] – ر.ك: تفسير نمونه، ج 1، ص 633.
[4] – «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»: بقره 2، آيه 183.
[5] – احاديث بسيارى در اين زمينه آمده است، ر.ك: من لايحضره الفقيه، ج 2، ح 1769ـ1766.
[6] – رسول خدا صلىاللهعليهوآله «صُومُوا تَصِحُّوا» ؛ «روزه بگيريد تا سالم شويد».
[7] – به نقل از: تفسيرنمونه، ج 1، ص 632.