ام كلثوم دختر امير المومنين علي عليه السلام بود. امام علي عليه السلام (علاوه بر ديگر دختران) سه دختر به نام‌هاي ام كلثوم كبري، ام كلثوم وسطي و ام كلثوم صغري داشته است.[1] اما مادر ام كلثوم كبري حضرت زهرا و مادر آن دو ام كلثوم ديگر، همسران ديگر امام علي عليه السلام بوده‌اند.
ام كلثوم كبري چهارمين فرزند حضرت علي عليه السلام و حضرت زهرا بود. وي پس از امام حسن و امام حسين و حضرت زينب در شهر مدينه ديده به جهان گشود[2] اما تاريخ دقيق ولادت ايشان مشخص نمي‌باشد. تنها مي‌توان گفت پس از سال هشتم هجرت و قبل از رحلت رسول خدا به دنيا آمده‌اند.[3] (برخي نويسندگان معتقدند وي اصلا وجود خارجي نداشته است اما دلايل و شواهد تاريخي بسياري نشان از وجود اين بانو دارد. بعلاوه در مقابل اين عده، نويسندگان بسياري نيز به نام ايشان در كتاب‌هاي تاريخي خود اشاره نموده‌اند.[4])
روايت شده است كه هنگام شهادت حضرت زهرا، ام كلثوم همچون برادران و خواهرش در سوگ مادرش سخت محزون بود و اشك مي ريخت. او در حالي كه روپوشي بر صورت و چادري بر سر كشيده بود، رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم را مخاطب كرد و با ناله‌اي جانسوز گفت:«يا رسول الله! گويا الآن تو را از دست داده‌‌ايم و درد فقدان تو را الآن احساس كرديم».
و نيز نقل است:«هنگامي كه اميرمؤمنان توسط ابن ملجم مرادي ضربت خورد و به منزل منتقل شد، ام كلثوم پايين پاي او نشسته بود. امام چشمان خود را گشود و به ام كلثوم نظري افكند و فرمود:«اكنون به سوي خداوند مهربان سفر مي‌كنم.» ام كلثوم به شدت گريست و ناله‌اي سر داد و آن‌گاه به سوي ابن‌ملجم رفت و آن ملعون را ملامت كرد. [5]
از جمله حوادث مهم زندگي ام كلثوم، حضور وي به همراه برادرش امام حسين عليه السلام در كربلا است. [6]
وي پس از عاشورا به همراه خواهرش، زينب، از سالاران قافله اسيران آل محمد صلي الله عليه و آله و سلم بود كه به كوفه و شام سفر كرد.[7] از ام كلثوم در جريان اسارت در كوفه و شام، خطبه‌ها و سخناني در تاريخ و كتاب‌هاي مقتل نقل شده است.
محققان شيعه مي‌گويند او همسر عون بن جعفر بوده است، ولي علماي اهل سنت بر اين عقيده اند كه وي همسر عمر بن خطاب بوده است. نظريه ازدواج وي با عمر بن خطاب، با دلايلي بسيار متين و مستدل از سوي دانشمند بزرگوار آيه‌الله سيد علي حسيني ميلاني رد شده است كه در صورت تمايل در اختيار شما قرار خواهد گرفت.
جهت مطالعه و كسب اطلاعات بيشتر (علاوه بر منابع ذكر شده در پاورقي) مي‌توانيد به كتاب‌هاي زير نيز مراجعه فرماييد :
اعلام النساء و المومنات، ص 187
زندگاني حضرت زهرا، شهيدي، ص 263
رياحين الشريعه، ص 244
منبع:پرسمان
پي نوشت:——————————
[1] . در مورد دختران حضرت كه نام آنها ام كلثوم بوده است مي‌توانيد ر.ك: دايرة المعارف تشيع، ج2، ص505 به بعد. در اين كتاب اسامي اشخاصي را كه به نام‌شان ام كلثوم بوده و منسوب به حضرت اميرالمومنين علي (ع) مي‌باشند، بيان شده است.
[2] . محمد بن جرير طبرى شيعى، نوادر المعجزات، (قم، الهادى، چاپ اوّل، 1410ق،(ص97؛ همو، دلائل الامامه، (قم، البعث، چاپ اوّل، 1413ق) ص104.
[3] . دايرة المعارف تشيع، ج2، ص507.
[4] . بسيارى منابع هنگامى كه نام فرزندان اميرالمؤمنين(ع) را با هم ذكر مى كنند، از زينب و امكلثوم هر دو نام مى برند و بسيارى از آنها تصريح كرده اند كه مادر هر دو حضرت فاطمه(س) است. به عنوان نمونه ر.ك: بيهقى (م458ق)، سنن الكبرى، بيروت، دارالفكر، ج7، ص70؛ ابن عساكر،تاريخ مدينه دمشق، دارالفكر، ج3، ص179 و ج69، ص176؛ يوسف مزى (م742ق)، تهذيب الكمال، مؤسسه الرساله، ج20، ص479؛ ابن حجر، تهذيب التهذيب، دارالفكر، ج7، ص295؛ مسعودى (م345ق)، التنبيه و الاشراف، ص258؛ ابن كثير (م774)، البداية و النهايه، بيروت، دار احياء التراث، ج5، ص314 و ج7، ص367؛ اربلى (م693ق)، كشف الغمه، بيروت، دار الاضواء، ج2، ص68؛ بلاذرى، انساب الاشراف، بيروت، اعلمى، ج2، ص411؛ طبرى،تاريخ الامم و الملوك، بيروت، اعلمى، ج5، ص153؛ ابن اثير (م630)، الكامل فى التاريخ، ج2، ص440؛ ابن اثير، اسدالغابه، اسماعيليان، ج5، ص70؛ ابن حجر، الاصابه، بيروت، دارالكتب العلميه، ج6، ص191؛ يعقوبي، تاريخ يعقوبى، بيروت، دار صادر، ج2، ص213.
[5]. ابو حنيفه دينوري(م 282)، ، اخبار الطوال، (تحقيق عبد المنعم عامر، مراجعه جمال الدين شيال، قم، منشورات الرضى، 1368ش) ص214؛ محمد بن جرير طبرى (م 310)، تاريخ طبرى ، ترجمه ابو القاسم پاينده، تهران، اساطير، چ پنجم، 1375ش) ج2، ص2686.
[6] . ابو حنيفه دينوري(م 282)، ، اخبار الطوال، ص276؛ أبو محمد أحمد بن اعثم الكوفى (م 314)،كتاب الفتوح، تحقيق على شيرى، بيروت، دارالأضواء، ط الأولى، 1411ق) ج5، ص84.
[7] . ابوالفرج اصفهاني(م 356)، مقاتل الطالبيين، (تحقيق سيد احمد صقر، بيروت، دار المعرفة، بى تا) ص119.