در روایتی از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل شده است: «دعاى چند دسته از امّتم پذیرفته نمی‌شود:
1 – مردى که براى پدر و مادرش بد بخواهد؛
2 – مردى که براى ناکامیابىِ طلبکارى دعا کند که مالى نزد او نهاده و نه از او رسید گرفته و نه شاهد گرفته؛
3 – مردى که به زیان همسرش دعا کند، حال آن‌که خداوند خلاصى آن همسر را در دست او قرار داده؛
4 – مردى که در خانه‌اش می‌نشیند و می‌گوید: پروردگارم! مرا روزى بخش؛ و خود بیرون نمی‌رود و روزى نمی‌جوید؛ پس خداوند به وى فرماید: بنده‌ام! آیا راه روزى جُستن و تکاپو در زمین با اعضاى سالم را براى تو نگشوده‌ام تا میان من و خودت، براى روزى جستن به فرمان من عذر پذیرفته باشى و سربار خانواده خود نشوى؛ پس اگر می‌خواستم روزی‌ات می‌دادم و اگر می‌خواستم بر تو تنگ می‌گرفتم، در حالى که نزد من عذر پذیرفته نبودى.
5 – مردى که خداوند به او مال بسیار عطا فرموده باشد و او همه را انفاق کند و سپس به دعا روى آورده، بگوید: پروردگارم! مرا روزى ده! پس خداوند به وى فرماید: آیا روزى فراخى به تو نداده بودم؛ پس چرا چنان که فرمانت دادم، در مصرف آن میانه‌روى نکردى؛ چرا اسراف ورزیدى، حال آن‌که تو را از اسراف بازداشته بودم؟
6 – مردى که براى بریدنِ پیوند خویشاوندى دعا کند».[1]
همچنین فردی نزد امیر مؤمنان علی(ع) از عدم استجابت دعایش شکایت کرد و گفت: با این‌که خداوند فرموده: «دعا کنید من اجابت می‌کنم»،[2] چرا ما دعا می‌کنیم و به اجابت نمی‌رسد؟ امام(ع) در پاسخ فرمود: «براى این‌که دل‌هاى شما به هشت [چیز]، خیانت کرده است:
1 – شما خدا را شناختید؛ ولى حقّ او را آن‌گونه که برایتان واجب کرد، ادا نکردید. پس شناختتان فایده‌اى به شما نبخشید.
2 – شما به پیامبر او ایمان آوردید؛ ولى بر خلاف سنّت او رفتار کردید و شریعتش را می‌راندید. پس نتیجه ایمانتان کجاست؟
3 – شما کتاب او را که بر شما فرو فرستاده است، خواندید؛ امّا به آن عمل نکردید و گفتید: شنیدیم و فرمان بردیم. سپس مخالفت کردید.
4 – گفتید از آتش می‌ترسید، در حالى که هر زمان، با گناهانتان، بدن‌هایتان را به سوى آتش می‌برید. پس ترستان کجاست؟
5 – گفتید خواهان بهشت هستید، در حالى که در هر زمان، کارى می‌کنید که شما را از آن دور می‌گرداند. پس بهشت‌خواهى شما کجاست؟
6 – نعمت خدا را خوردید؛ ولى سپاس نگزاردید.
7 – خدا شما را به دشمنى با شیطان فرا خواند و فرمود: “شیطان، دشمن شماست. پس شما نیز او را دشمن دارید”؛[3] امّا شما بى هیچ سخنى، با خدا دشمنى نمودید و بى هیچ مخالفتى، با شیطان دوستى کردید.
8 – عیب‌هاى مردم را پیش چشم خود قرار داده‌اید و عیب‌هاى خود را پشت سرتان نهاده‌اید، و کسانى را سرزنش می‌کنید که خودتان به سرزنش، سزاوارتر از آنهایید».[4]
این حدیث تصریح می‌کند که؛ وعده خداوند به اجابت دعا یک وعده مشروط است نه مطلق، مشروط به آن‌که ما به وعده‌ها و پیمان‌های خود عمل کنیم. عمل به دستورات هشتگانه فوق که در حقیقت شرایط استجابت دعا است برای تربیت انسان و به کار گرفتن نیروهای او در یک مسیر سازنده و ثمر بخش کافی است.
منبع: اسلام کوئست
پی نوشت ها
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 67، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم»؛ غافر، 60.
[3]. «إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً»؛ فاطر، 6.
[4]. دیلمی، حسن بن محمد، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص 269 – 270، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.