فهم توصیف «قرآن مبین»در سوره مبارکه حجر چگونه است؟
پاسخ اجمالی
صفت «مبین» یکى از صفات مهم قرآن و نشان دهنده خاصیت روشنگرى قرآن است، و در شانزده آیه از قرآن، این صفت براى قرآن ذکر شده است؛ مانند «تِلْکَ آیاتُ الْقُرْآنِ وَ کِتابٍ مُبینٍ»؛[1] این آیات قرآن و کتاب مبین است.
«وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکُمْ نُوراً مُبینا»؛[2] و نور آشکارى به سوى شما نازل کردیم.
مفسران قرآن کریم مبین بودن قرآن را این‌گونه بیان کرده‌اند:
1 – «مبین» از «بینونت» گرفته شده، به معناى آشکار و جدا نمودن حق از باطل و صلاح از فساد است؛ «مبین» یعنی بیان راه هدایت، سعادت و چگونگى سیر و سلوک بشر؛ «مبین» یعنی حقایق معارف مبدأ و معاد و احکام به صورت آیات و در قالب کلام بلیغ تنزل داده شده و حقایقى را بیان می‌نماید که ظاهر و بر اساس منطق است و نمی‌توان در باره آنها شک و تردید نمود.[3]
2 – صفت «مبین» ناظر به آن است که قرآن، کتابى روشن و آشکار است و انسان می‌تواند به آسانى از رهنمودهاى آن استفاده کند و به راحتى خود را در مسیر هدایت قرآن قرار دهد.[4]
3 – معناى «مبین» این است که قرآن گمراهى را از رشد و حقّ را از باطل جدا و بیان (آشکار) می‌کند؛ زیرا قرآن بیان تمام وظایف دینى است؛ مطالب اعتقادى را با ادله واضحه و منطق صحیح بیان فرموده؛ سرگذشت پیامبران را براى تنبیه بندگان مکرر بیان کرده و در نهایت وضوح بشر را به انتظام زندگى و به سعادت دعوت می‌نماید، حقایق معارف را براى آنان روشن و آشکار می‌سازد و بشر را از گمراهى و ضلالت باز می‌دارد.[5]
4 – «مبین» از ماده «ابانه» است؛ یعنی قرآن، هم آشکار است و هم آشکار کننده حقایق. این ماده گاهى به معناى فعل لازم و گاهى متعدى آمده، در صورت اول مفهوم کلمه «مبین» همان آشکار خواهد بود؛ یعنی اعجازش روشن است. و در صورت دوم آشکار کننده احکام، سرگذشت پیشینیان، احوال آخرت از ثواب و عقاب، راه سعادت و گمراهی و… است.[6]
اسلام کوئیست
[1]. نم
ل، 1.
[2]. نساء، 174.
[3]. حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی، محمد باقر، ج 9، ص 339- 340، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، 1404ق.
[4]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 15، ص 339 – 340، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 11، ص 6، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[5]. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 8، ص 3، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش.
[6]. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، عطیة، علی عبدالباری، ج 10، ص 152، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.