«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ»
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ * رَبِّ اشْرَحْ لي صَدْري * وَ يَسِّرْ لي أَمْريَ * وَ احْللْ عُقْدَةً مِنْ لِساني * يَفْقَهُوا قَوْلي[1]».
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا حَبیِبنَا شَفِیعِ ذُنوبِنَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ».
مقدّمه
به محضر شریف شما برای امام حسین (علیه السلام) در عزا نشستگان و صاحب‌دلان عرض کردیم که مقاماتی که پروردگار متعال برای بندگان موفّقش منظور فرموده است، دو نوع مقامات است. یک نوع مقاماتی است که خداوند متعال در برابر اعمال به ما پاداش عنایت می‌فرماید و هر عملی یک پاداش دارد. ما از باطن اعمال خودمان اطلاع نداریم و این‌ها جزءِ اسرار است.
خاطره‌ای اعجاب انگیز از مرحوم «آیت الله سیّد محمّد تقی آملی» (رضوان الله تعالی علیه)
یکی از علمای سالک الی‌الله و عارف ما، مرحوم آیت الله «سیّد محمّد تقی آملی[2]» (رضوان الله تعالی علیه) هستند که بعد از دوره‌ی نجف به تهران تشریف آوردند و در تهران ساکن شدند و در مسجد مَجد محله‌ی حسن‌آباد امام جماعت بودند. عارف بودند و صاحب باطن بودند و جلسات هفتگی درس اخلاق نیز داشتند که بخشی از مباحث هفتگی ایشان تحت عنوان «حیات جاوید» چاپ شده است. مطالب مفیدی در این کتاب برای همگان عرضه شده است و خداوند توفیق استفاده از آن را به همه‌ی ما عنایت بفرماید. ایشان میگویند که من در حرم حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) نماز مستحبّی خواندم و هنگام سلام نماز، آن دو سلام مستحبّی را نگفتم؛ این دو سلام که می‌گوییم: «السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته ، السلام علینا و علی عباده الله الصّالحین»؛ این دو سلام مستحبّ هستند و ما می‌توانیم پس از تشهّد بگوییم: «السلام علیکم و رحمه الله و برکاته» و نمازمان هم صحیح است. ایشان می‌فرمایند که چون نماز مستحبّی بود، این دو سلام را نگفتم و فقط سلام آخر را گفتم. متوجّه شدم که کسی دستش را روی شانه‌ی من گذاشت و برگشتم و نگاه کردم و دیدم که عبید است. در نجف اشرف افرادی پیدا شده‌اند که در فواصل زمانی مختلف ریاضت این‌ها جنون‌شان بوده است، مأمور بودند که خودشان را به صورت دیوانه نشان بدهند و به این صورت رد گُم می‌کردند. این عبید یکی از آن‌ها بوده است که همه گمان می‌کردند که دیوانه است و حواس‌پرتی دارد. گفتند: دیدم که این شخص دستش را روی شانه‌ی من قرار داد و گفت: آقای شیخ! می‌دانی که چه چیزی را از دست دادی؟ پرسیدم: چطور؟ پاسخ داد: نگاه کن و من نگاه کردم و دیدم تا جایی که چشمم کار می‌کند، باغی از باغ‌های بهشت است که در دنیا نظیر و بدیلی ندارد تا انسان بتواند آن را وصف نماید. پرسیدم: چگونه من این‌ها را از دست دادم؟ پاسخ داد: اگر آن دو سلام مستحبّی را گفته بودی، باطن آن دو سلام این باغ‌های بهشت است. یک سلام است و خداوند متعال آن را این‌گونه قرار داده است.
سِیرِ بهشتی مرحوم «آیت الله بهجت» (رضوان الله تعالی علیه) در هنگام نماز
خداوند متعال مرحوم آیت الله العظمی بهجت (رضوان الله تعالی علیه) را رحمت نماید که چه بهجتی داشتیم و برای شیعه چه ثروتی بودند، چه تکیه‌گاهی بودند، چه درب رحمتی بودند، چه کلید سعادتی بودند، چه اِکسیری برای صاحب باطن‌ها بودند؛ نماز ایشان با ما بسیار متفاوت بود و گاهی از اوّل تا آخر نمازشان حالت گریه و حال داشتند. یک بنده‌ی خدایی از تهران هر روز مأموریت داشت که بیاید و نماز آقای بهجت (رضوان الله تعالی علیه) را شرکت کند و سپس هم بازمی‌گشت. ایشان نقل می‌کنند که مثلاً وقتی آقای بهجت (رضوان الله تعالی علیه) حمد و سوره را می‌خوانند، میگویند: «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ[3]» گریه می‌کنند و طبیعی است، وقتی بنده‌ای خودش را در حضور خدای مقتدر لایتناهی ببیند، از خجالت آب می‌شود و گریه‌اش می‌گیرد؛ اما چرا آقای بهجت (رضوان الله تعالی علیه) هنگام سلام نماز گریه می‌کنند؟ این شخص می‌گوید که تصمیم گرفتم تا از حضرت آیت الله بهجت (رضوان الله تعالی علیه) این موضوع را بپرسم که علّت این‌که موقع سلام نماز گریه می‌کنند، چه چیزی است. او گفت نتوانستم که سؤالم را از ایشان بپرسم ولی خواب دیدم. آقای بهجت (رضوان الله تعالی علیه) خودشان تصرّف می‌کنند. چون بنده خودم در دهه‌های مختلف منبری آقای بهجت (رضوان الله تعالی علیه) بودم و در خلوت و جَلوت مکرر به محضر ایشان رسیده بودم، ایشان از اسرار ما مطّلع بودند و گاهی هم خبر می‌دادند. می‌گفت: خواب دیدم که وقتی آقای بهجت (رضوان الله تعالی علیه) وارد نماز می‌شوند، وارد بهشت می‌شوند و یک سِیری است که در مراتب بهشتی انجام می‌دهند و به سلام نماز که می‌رسند، پایان سِیر ایشان است و دل نمی‌کنند و از نماز سیر نمی‌شوند و با گریه خداحافظی می‌کنند.
معرفت حضرت زینب کبری (سلام الله علیها)
این‌ها پاداشی است که خداوند متعال به اعمال ما می‌دهد و چون اعمال ما از کَثرت برخوردار است، لذا در قرآن کریم هم به کثرت وعده داده شده است که می‌فرماید: «جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ[4]»؛ یک بهشت نیست، «جَنَّات» جمع «جِنّة» است و «جِنّة» به معنای باغ است و «جَنَّات» یعنی باغ‌هایی که از زیر این باغ‌ها آب‌هایی جاری است. باز هم خداوند متعال وقتی می‌خواهد وعده‌ی نَهرهای بهشتی را بدهند، نمی‌فرماید: «نَهرٍ»، بلکه می‌فرماید: «أَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ[5]»، خداوند متعال نهرهایی از شیر و نهرهایی از «وَ أَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ[6]» که خَمر آن‌جا کأس محبّت و جام محبّت است و به بنده داده می‌شود که بخورد و انهاری از عسل مصّفی و انهاری از آب خالص در اختیار بندگان قرار می‌گیرد. هم «جنّات» و هم «انهار» جمع هستند. «حور» و «قصور» هم جمع هستند. چون اعمال ما کثرت دارد، پاداش‌های بهشتی ما هم کثرت دارد. امّا آنچه مربوط به توحید است، مربوط به معرفت و محبّت است؛
«ای یکدله صد دله! «دل» یک دله کن ***** مهر دگران را ز دل خود یله کن»
«مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ[7]»؛ خداوند متعال به هرکسی یک دل داده است و یک دل باید یک دلبر داشته باشد. اگر انسان با یک دل چند دلبر داشته باشد، این گرفتار شِرک است. به همین دلیل هم حضرات معصومین (سلام الله علیهم اجمعین) و هم کسانی که توسّط آن‌ها تربیت شده‌اند، حواس‌شان جمع بود. بی‌بی عالَم، عصمت صُغری، حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) که مظهر ولایت علوی و فاطمی هستند، در آغوش پدر نشسته بودند و حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) ایشان را نوازش می‌کردند. ایشان یک نگاهی به سیمای پدر کردند، چه پدری دارد و این پدر چه دختر دارند. عرض کرد: بابا! من را دوست دارید؟ حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: بله دخترم، شما را دوست دارم. عرض کرد: بابا! خدا را دوست دارید؟ حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: بله مشخّص است که خداوند را دوست دارم. حضرت زینب (سلام الله علیها) عرض کرد: پدر جان، چگونه در دل شما هم محبّت دخترتان قرار دارد و هم محبّت خداوند متعال در آن وجود دارد؟ ببینید حضرت زینب (سلام الله علیها) به چه اندازه‌ای معرفت دارند، کودک هستند و در آغوش پدر نشسته‌اند ولی تمام وجودشان آموزه‌های توحیدی است. می‌خواهند این موضوع را به ما یاد بدهند، ایشان سؤال می‌کردند تا پدرشان که حلّال مشکلات اعتقادی، عملی، دنیوی و اُخروی است مشکل ذهنی ما را حل نماید و ما را در مسیر توحید قرار بدهد. وجود مبارک ؟ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) دخترشان را به سینه چسباندند و فرمودند: پدر به قربان تو! من تو را دوست دارم، ولی به خاطر خداوند دوست دارم. چون خداوند متعال دوستی شما را دوست دارد، من هم دوست دارم. محبّت فرزند استقلال ندارد. فرزندی که مَرضی خداوند باشد و خداوند او را دوست داشته باشد، ما به خاطر محبّت خداوند او را دوست می‌داریم.
«بهشت کثرت» و «بهشت وحدت» در تعابیر قرآن کریم
لذا ما در قرآن کریم دو بهشت داریم؛ یکی بهشت کثرت است که با همین تعبیر «جنّات» آمده است و دیگری بهشت وحدت است که در سوره‌ی مبارکه‌ی فجر که وجود مبارک امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: در نمازهای نوافل و فرائض‌تان سوره‌ی فجر را بخوانید؛ زیرا این سوره متعلّق به امام حسین (علیه السلام) است. پرسیدند: چگونه این سوره متعلّق به امام حسین (علیه السلام) است؟ حضرت امام صادق (علیه السلام) فرمودند: زیرا این آیه‌ی کریمه در آن آمده است که می‌فرماید: «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً * فَادْخُلِي فِي عِبَادِي * وَ ادْخُلِي جَنَّتِي[8]»؛ در این‌جا «جنّات» نیست و می‌فرماید: «وَ ادْخُلِي جَنَّتِي» خداوند متعال به نفس مطمئنّه‌ی حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) خطاب می‌کند که به جنّتِ من وارد شو و نمی‌گوید که به «جنّات»، به باغ‌ها و بهشت‌ها وارد شو، بلکه می‌فرماید به یک بهشت وارد شو که آن بهشت خداوند است و «جَنَّتِي» است. جهنّم هم به همین صورت است و در قرآن کریم دو نوع جهنّم داریم؛ یکی آن جهنّمی است که می‌فرماید: «كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا[9]»، این جهنّم پوست انسان را از دور آب می‌کند و پوست که می‌ریزد، مجدد پوست می‌روید، گوشت انسان را آب می‌کند، استخوان‌های انسان را آب می‌کند؛ چه کسی طاقت جهنّم را دارد؟ ان‌شاءالله دامن امام حسین (علیه السلام) را بگیریم و یک برات نجات از آتش جهنّم در این ایّام به ما عنایت بفرماید و خاطر ما جمع بشود که ما امام حسین (علیه السلام) را داریم و اهل جهنّم نیستیم و ان‌شاءالله از گناهان‌مان توبه می‌کنیم و عاقبت به خیر می‌شویم. امّا یک جهنّم دیگر هم وجود دارد که بسیار سخت‌تر از این جهنّمی است که پوست و گوشت و استخوان را آب می‌کند، تمام اعضای بدن را می‌سوزاند و خداوند متعال درباره‌ی آن می‌فرماید: «نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ * الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ[10]»؛ این آتش جهنّمی که کثرت دارد، سلول‌ها و رگ‌ها و پِی‌ها و گوشت انسان و استخوان انسان را مورد طعمه قرار می‌دهد، ولی «نَارُ اللَّهِ» از درون زبانه می‌کشد، قلب می‌سوزد، روح می‌سوزد، جان انسان می‌سوزد و از دورن به بیرون منفجر می‌شود. به این دلیل است که باید حواس‌مان جمع باشد.
دو گروهی که خداوند متعال آن‌ها را بالاتر از جنّات می‌داند
این آیات کریمه‌ای که شب‌های گذشته خدمت شما افتخار داشتیم که با همدیگر به محضر این آیات برویم، در آن‌جا عرض کردیم که خداوند متعال دو گروه را بالاتر از جنّات معرفی فرموده است؛ یکی شهداء هستند که فرموده است: «عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ[11]» و گروه دیگر متّقین هستند که درباره‌ی آن‌ها نیز می‌فرماید: «إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ * فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ[12]». این آیه، آیه‌ای است که بهشت کثرت و بهشت وحدت را در یک جا جمع کرده است. «إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ»؛ این همان بهشت‌ها و باغ‌های مختلف است که در آن‌جا انواع لذائذ وجود دارد ولی بعد از آن‌که «جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ» را بیان می‌کند که «نَهَر» هم جمعِ «نَهر» است و سپس می‌فرماید: «عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ»، این‌ها برای گروه‌هایی است که از دیدگاه عُرفا به «مقام جمع الجمعی[13]» رسیده‌اند. توجّه به عالَم کثرت آن‌ها را از ذات ربوبی باز نمی‌دارد. «رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّه[14]» ، «الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَ قُعُودًا وَ عَلَى جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ[15]»؛ این‌ها به مقامی رسیده‌اند که این کثراتِ عبادتی و این کثراتِ تجارتی تأثیری در قلب این‌ها ندارد. «أن قلب المؤمن عرش الرحمن[16]»؛ قلب مؤمن عرش خداوند است. «الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى[17]»؛ خداوند متعال دل این‌ها را پُر کرده است و در این دل‌ها جا برای غیر خودش باقی نگذاشته است. اگر دل در اختیار دلدار باشد، تمام کارها با دل انجام می‌شود و چون از ناحیه‌ی خداوند متعال است، آن اعمال کثیره همگی مظاهر یک دل واقع می‌شود و این یک دل، فقط یک دلبر دارد. امّا چرا خداوند متعال در مورد شهداء فرمود: «عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» امّا در مورد «إِنَّ الْمُتَّقِينَ» که حرف «الف و لام» مربوط به عهد است و برای همه‌ی متّقین نیست و مربوط به آن گروه است که می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ[18]» ؛ «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ[19]»؛ ولایت قلب آن‌ها که در «زیارت جامعه‌ی ائمة المؤمنین[20]» که خداوند متعال به حقّ امام حسین (علیه السلام) قسمت شما بکند و این درب را بر روی ما نبندد و ان‌شاءالله یک بار دیگر هم به کربلا مشرّف بشویم، نجف مشرّف بشویم، کاظمین مشرّف بشویم، سامرا مشرّف بشویم؛ دل ما بی‌قرار این کوچه‌هاست و ان‌شاءالله امام رضا (علیه السلام) هم آقایی کنند و منّت بگذارند و ما را بطلبند و به زیر قُبّه‌ی ایشان برویم و این زیارت جامعه‌ی ائمة المؤمنین، بارگاه حضرات ائمه (سلام الله علیهم اجمعین) را برای ما مانند کعبه به صورت مطاف قرار می‌دهد و در چهار طرف حضرات معصومین (سلام الله علیهم اجمعین) را زیارت می‌کنیم و جزءِ زیارت‌نامه‌های بسیار پُر محتواست و «دعای عالیة المضامین[21]» بعد از زیارت جامعه‌ی ائمة المؤمنین نسخه‌ی نجات است. آنچه که شما از دنیا و آخرت نیاز دارید، حضرات معصومین (سلام الله علیهم اجمعین) به زبان شما گذاشته‌اند که این‌ها را از خداوند متعال بخواهید که در «دعای عالیة المضامین» آمده است. در زیارت جامعه‌ی ائمة المؤمنین ما این‌گونه خطاب می‌کنیم و عرضه می‌کنیم: «وَ لَكُمُ الْقُلُوبُ الَّتِي تَوَلَّى اللّهُ رِياضَتَها بِالْخَوْفِ وَ الرَّجاءِ[22]»؛ گاهی من در حال زحمت کشیدن هستم، مگر دست و پا زدن من در این دریایی که ساحل ندارد، چه اندازه می‌توانم در آن شنا کنم؟ چه اندازه می‌توانم به عمق دریا بروم؟ من ضعیف هستم و این دریا بی‌ساحل است؛ مگر می‌توانم به آن‌جا برسم. امّا اگر در دریا افتادم و دیدم که در حال غرق شدن هستم، در این‌جا سیم دلم وصل شد و خداوند متعال برای من یک کِشتی فرستاد و من را سوار بر این کِشتی کرد، این کِشتی من را به ساحل خواهد رساند.
متولّی قلب و تمام کارهای اهل‌بیت (سلام الله علیهم اجمعین) خداوند متعال است
این مَثَل اهل‌بیت (سلام الله علیهم اجمعین)، مَثَلِ کِشتی حضرت نوح (علیه السلام) است. ما خودمان نمی‌توانیم از این دریای پُر طوفان زندگی به نجات برسیم. به همین دلیل فرموده است: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى[23]»؛ به علی (علیه السلام) دل بدهید، به حضرت زهرای مرضیه (سلام الله علیها) دل بدهید، امام حسین (علیه السلام) را دعوت کنید و دل‌تان را به امام حسین (علیه السلام) بدهید و بگویید دلِ ناقابل من را خودت تصرّف کن و اجازه نده تا دیگران در این دل بنشینند. «وَ لَكُمُ الْقُلُوبُ الَّتِي»، تفاوت ائمه (سلام الله علیهم اجمعین) با ما در این است که ما به تدریج کامل می‌شویم، ولی دلِ آن‌ها را خداوند متعال در اختیار دارد و دل را وقف خداوند کرده‌اند و خداوند خودش تولیّت این دل را به اختیار دارد. «وَ لَكُمُ الْقُلُوبُ الَّتِي تَوَلَّى اللّهُ»، قلب شما متولَّی دارد، تولیت قلب شما از آن خودِ خداوند است. لذا حرم دل شما را خداوند تطهیر می‌کند و خداوند آن را اداره می‌کند. این چلچراغ محبّت خداوند همیشه در دل‌شان هم نور دارد و هم گرما دارد و کار این‌ها از ناحیه‌ی خودشان نیست، این‌ها متولّی و صاحب‌کار دارند و خداوند متعال یک لحظه هم این‌ها را به خودشان واگذار نکرده است و تمام کارهای‌شان بوی خداوند را می‌دهد، تمام کارهای‌شان نور خداوند متعال را به همراه دارد. شهداء «عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» هستند، امّا «إِنَّ الْمُتَّقِينَ» که اگر حرف «الف و لام» مربوط به عهد باشد و مُراد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و چهارده معصوم (سلام الله علیهم اجمعین) باشند که مقام «جمع الجمعی» دارند، هم بهشت کثرت و هم بهشت وحدت به صورت یک‌جا نصیب‌شان شده است، این‌ها «فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ» هستند. ربوبیّت مرحله‌‌ی تربیت است و تعلیم و تزکیه در آن لحاظ شده است؛ امّا در کنار علم قدرت قرار دارد. صفاتِ ذاتی خداوند متعال یکی علم خداوند متعال است که از صفاتِ ذاتی پروردگار متعال است و دیگری قدرت خداوند است که از صفاتِ ذاتی خداوند است. این‌ها هر دو با وجود حق‌تعالی یکی هستند و ما از نظر مفهوم دو چیز می‌فهمیم، ولی در حقیقتِ عینی هم علم لایتناهی است و هم قدرت لایتناهی است. کسی که به قدرت رسیده است، علم دارد و کسی که علم دارد، قدرت هم دارد. «قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ[24]»؛ خداوند متعال به جناب آصف یک علم از کتاب داده بود، ولی علم نبود و قدرت بود، قدرت نبود و علم بود؛ این با داشتن آن یک علم، توانست از فاصله‌ی هزار فرسخی مَلَکه‌ی سَبا را با تاج و تختش، قبل از آن‌که پِلک حضرت سلبمان (علیه السلام) بر هم بخورد، در بارگاه ایشان حاضر کرد. قدرت «کُن فیکون» دارد. «عبدی أطعنی أجعلک مثلی، أنا حیّ لا اموت اجعلک حیّا لا تموت، أنا غنیّ لا أفتقر أجعلک غنیّا لا تفتقر، انا اقول للاشیاء کن فیکون و انت تقول للاشیاء کن فیکون[25]». اگر کسی در «مَقْعَدِ صِدْقٍ» باشد، یعنی در آن‌جایی که نشسته است، در پایگاه و در سنگر صداقت نشسته است، زندگی‌اش دروغ و کَلَک ندارد، زندگی‌اش تزویر ندارد، زندگی‌اش ریا ندارد، زندگی‌اش خیانت ندارد، زندگی‌اش انحراف و کَجی ندارد، زندگی‌اش ظلم و ظلمت ندارد، این دارای مقام صدق است. کسی که با خداوند متعال صادقانه زندگی کند، خداوند او را به کانون قدرت می‌برد. اراده‌اش، اراده‌ی خداوند می شود و هرچه از خداوند بخواهد، خداوند آن را انجام می‌دهد. مُستجاب الدّعوه می‌شود، مقامَ عِندَ ربّی دارد ولی در پایگاه قدرت است. شهید در پایگاه ربوبیّت است و خون شهید تربیت کننده است. «طِبْتُمْ وَ طابَتِ الأَرْضُ الَّتِي فِيها دُفِنْتُمْ[26]»؛ هم خودتان پاک شده‌اید که جزءِ شهداء شده‌اید و هم هرجایی دفن شده‌اید، آن‌جا کانون پاکی شده است. اشخاص به سر مزار شهداء می‌روند و توبه می‌کنند، شما واسطه می‌شوید و خداوند متعال آن‌ها را پاک می‌کند. او مسأله‌ی ربوبیّت، تعلیم، تربیت و تزکیه است و این مقام، مقامِ اقتدار است، مقام «کُن فیکون» است. هر دو هم به هم می‌رسند.
معجزه‌ی حضرت رقیّه (سلام الله علیها)
امشب معمولاً مهمان باب الحوائجِ سه ساله هستیم. بنده نمک‌خورده‌ی رقیّه‌ی امام حسین (علیه السلام) هستم. چه رقیّه‌ای، چه رقیّه‌ای! خداوند مرحوم «محدث‌زاده‌ی قُمی» (رضوان الله تعالی علیه) را رحمت نماید. آقازاده‌ی «محدث قُمی» (رضوان الله تعالی علیه)، آقا «میرزا علی آقای محدث‌زاده» (رضوان الله تعالی علیه) بودند و بنده ایشان را در قُم زیارت کرده بودم و پای منبر ایشان نشسته بودم و از منبری‌های خوب بودند. کراماتی هم از خودشان و از پدرشان نقل می‌شود. از شاگردان مرحوم آقای بهجت (اعلی الله مقامه الشریف) بودند. ایشان میگویند که بنده مشکل تارِ صوتی پیدا کردم و تارهای صوتی گلویم دچار مشکل شد. به متخصّص مراجعه کردم و من را از منبر رفتن و حرف زدن ممنوع کردند و حتّی فرمودند اگر در خانه با همسر و فرزندان‌تان هم می‌خواهید صحبت کنید، روی کاغذ بنویسید و با آن‌ها حرف نزنید. حال تصور کنید که یک منبری پُر مشتری بنا باشد که ایّام ماه محرّم را در خانه بنشیند و نتواند روضه بخواند، باید چه خاکی بر سرش کند؟ می‌گوید: بنده دیدم که این کارِ بنده نیست و نمی‌توانم منبرهایم را تعطیل کنم و نمی‌توانم در ایّام عزای حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) روضه نخوانم. خیلی گریه کردم و به امام حسین (علیه السلام) توسّل کردم و در عالَم رؤیا دیدم که یک اتاق بزرگی است و یک گوشه‌ی آن تاریک و قسمت دیگر آن روشن است. پرسیدم: چه خبر است؟ پاسخ دادند: در آن قسمتی که روشن است، حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) تشریف دارند و رفتم و به امام حسین (علیه السلام) پناه بردم و عرض کردم: آقا! عمری نوکری شما را کرده‌ام و بالای منبر برای شما اشک گرفتم و اشک ریختم؛ به این راضی نباشید که زبان من بسته باشد و نتوانم برای شما نوکری کنم. به محض این‌که بنده این توسّل را به امام حسین (علیه السلام) کردم، فرمودند: آن سیّد جلوی درب ایستاده است، به او بگویید روضه‌ی دخترم رقیّه (سلام الله علیها) را بخواند. می‌گوید: من برگشتم و به سوی درب برگشتم و دیدم که همسر خواهرم مرحوم «حاج آقا مصطفی طباطبائی» (رضوان الله تعالی علیه) هستند که بنده ایشان را نیز دیده بودم و در محضر حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) منبر ایشان را هم مشاهده کرده بودم؛ گفت دیدم که این «آقای طباطبائی» (رضوان الله تعالی علیه) هستند و به ایشان گفتم که حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) می‌فرمایند که روضه‌ی دخترشان حضرت رقیّه (سلام الله علیها) را برای من بخوانید. ایشان شروع کردند و روضه‌ی حضرت رقیّه (سلام الله علیها) را برای من خواندند. سپس متوجّه شدم که همسر و فرزندانم در حال صدا زدن من هستند و متوجّه شدم که در همان عالَم خواب در حال گریه کردن هستم و از صدای بنده این‌ها بیدار شده بودند و من را صدا زدند و حیفم آمد که در آن حال از خواب بیدار بشوم. بیدار شدم ولی متوجّه شدم که گویا احساس مشکلی در گلویم ندارم. فردا وقتی نزد پزشک معالج رفتم، پس از معاینه از بنده پرسید که چه دارویی مصرف کرده‌اید؟ بنده جریان خوابم را برای ایشان تعریف کردم. تعریف می‌کردند که قلم از دست پزشک افتاد و نشست و شروع به گریه کرد و گفت: این مجزه‌ی سه ساله‌ی حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) است.
روضه و توسّل به حضرت رقیّه (سلام الله علیها)
مصیبت شام و مصیبت خرابه‌ی شام خیلی سخت است، مصیبت این دختر بسیار سخت است. میگویند که بسیار شبیه مادرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) بوده است و خیلی رازدار بوده است. چهل منزل اسارت دیده است. از کجاوه افتاده است، در بیابان‌ها دویده است. هرجا گریه کرده است، سیلی خورده است؛ ولی هیچ‌گاه نگفته است که عمّه جان جای تازیانه‌ها درد می‌کند. میگویند وقتی غسّال در خرابه این دختر را غسل داد، اما در میان غسل دادن دیگر نتوانست ادامه بدهد و نزد حضرت زینب (سلام الله علیها) آمد و گفت: این دختر چه مرضی داشته است؟ حضرت زینب (سلام الله علیها) فرمودند: مریض نبوده است. پرسید: پس چرا بدنش کبود است؟ سر تا پای این بدن کبود است. امّا مانند مادرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) رازدار بود و دردهایش را به کسی نمی‌گفت. تنها دردی که به زبان می‌آورد، این بود که می‌گفت بابایم را می‌خواهم. درخرابه‌ی شام به اوج رسید و دیگر طاقت فراق نداشت. با گریه خوابید و در خواب دید که پدرش آمده است و او را در آغوش گرفته است. وقتی بیدار شد، ناله‌اش بلند شد و کاری کرد که درب و دیوار خرابه هم گریه می‌کردند. عنان صبر را از عمه‌اش حضرت زینب (سلام الله علیها) گرفته بود و زمین و آسمان هم‌ناله بودند. صدا به قصر نانجیب رسید و یا این‌که این نانجیب بسیار حرامزادگی و نفهمی کرد و گفت که بچّه است و متوجّه نمی‌شود، سر بابایش را برای او ببرید؛ این بچّه که در حال ناله کردن بود و پدرش را صدا می‌زد، دید طبقی را وارد خرابه کردند و به عمّه‌اش خطاب کرد: عمّه جان! من غذا نمی‌خواستم، من بابایم را می‌خواستم. امّا وقتی روپوش را کنار زد و دید که گُمشده‌اش آمده است، به سر پدرش خیره شد و این سر را با دستان کوچکش در دامنش گذاشت. بابا! منتظر بودم تا با پا بیایی و من را در آغوش بگیری، فکر نمی‌کردم که با سر بیایی و من تو را در آغوش بگیرم. بابا! داستان سفر دارم. بابا! خیلی چیزها برای تو آماده کرده بودم که بگویم، ولی حالا که تو را می‌بینم، درد تو بیشتر از دخترت است. بابا! من نمی‌گویم، تو دردهایت را برای دخترت بگو. «مَنْ ذَا الَّذی قَطع وَرِیدَیْکَ؟[27]» چه کسی رگ‌های تو را بُریده است؟ چه کسی پیشانی تو را شکسته است؟ این‌قدر به گفتگو با پدر پرداخت که دیدند یک‌مرتبه خاموش افتاد و فکر کردند که خوابش برده است؛ آمدند و دیدند که جان به جان تسلیم کرده است.
دعا
قبل از آن که مدّاح عزیزمان تشریف بیاورند، دو سه جمله با این دل‌های شکسته دعا کنیم.
خدایا! به این سه ساله‌ی آئینه‌ی تمام نمای حضرت زهرا (سلام الله علیها) قسمت می‌دهیم، به این دُردانه‌ی امام حسین (علیه السلام) قسمت می‌دهیم که امام زمان‌مان (ارواحنا فداه) را برسان.
خدایا! مریض‌های‌مان و مریض‌های مورد نظرمان را شفا عنایت بفرما.
خدایا! رهبر و مردم‌مان را دشمن شاد نکن.
خدایا! حاجات این جمع را برآورده بفرما.
لا حول و لا قوّة الّا بالله العلیّ العظیم
اَلا لَعنَتُ الله عَلی القُومِ الظّالِمین
غفرالله لنا و لکم
والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّد وَ عَجِّل فَرَجّهُم
[1] سوره مبارکه طه، آیات 25 الی 28.
[2] شیخ محمّدتقی آملی (۱۳۰۴-۱۳۹۱ق/۱۸۸۷-۱۹۷۱م)، فقیه امامی و از فیلسوفان شیعه در قرن ۱۴ شمسی. در نجف از محضر استادانی چون میرزای نایینی، و آقا ضیاء عراقی و سید ابوالحسن اصفهانی علم آموخت و به تهران بازگشت و به تحقیق و تدریس مشغول شد و در تهران درگذشت. شیخ محمّدتقی آملی فرزند مولا محمد آملی، در ۱۲ ذی‌القعده سال ۱۳۰۴ق در تهران متولد شد. تحصیل را در مدرسه خازن الملک تهران آغاز کرد. ده ساله بود که برخی کتاب های مهم ادبیات عرب چون سیوطی و جامی را تمام را کرد. سپس به تکمیل اندوخته‌های فقهی و اصولی پرداخت و به علوم ریاضی و نیز فلسفه و حکمت روی آورد و به سال ۱۳۴۰ش به نجف اشرف عزیمت نمود. شیخ محمّدتقی آملی در سال ۱۳۵۳ق از نجف به تهران بازگشت و به تدریس و تربیت نفوس پرداخت. او در تهران علاوه بر تالیف و تدریس، اقامه جماعت در مسجد مجدالدوله را نیز برعهده گرفت. وی فقیهی گوشه نشین بود. از پذیرفتن مسئولیت و ریاست گریزان بود و تا پایان زندگی نیز از نوشتن رساله فتوایی خودداری کرد. جمعی از فقهای فاضل از محضرش بهره می‌بردند و بسیار گرامی‌اش می‌داشتند. وی در تهران درگذشت و در مشهد در حرم امام رضا (علیه السلام) (مقبره فقیه سبزواری) دفن شد. برخی از اندیشوران درباره مقام فقهی و فلسفی شیخ محمّدتقی آملی، اظهار نظر کرده و او را ستوده‌اند. مرتضی مطهری، شیخ محمّدتقی آملی را مدرّس منقول و معقول در تهران شمرده و افزوده است: مهمترين اثر عقلى او حاشيه بر شرح منظومه حکیم سبزوارى و مهمترين اثر نقلیاش شرحى است استدلالى بر عروة الوثقى. علامه شعرانی شاگردان خود را برای تقلید به وی ارجاع می‌داد. آیت الله سبحانی می‌گوید او فقيه امامی، عالمی كبير، متضلّع در فلسفه و روی‌گردان از دنيا و زخارفش بود.
[3] سوره مبارکه فاتحه، آیه 5.
[4] سوره مبارکه ابراهیم، آیه 23.
«وَ أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ ۖ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ».
[5] سوره مبارکه محمّد، آیه 15.
«مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ ۖ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَ أَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَ أَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَ أَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى ۖ وَ لَهُمْ فِيهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ ۖ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَ سُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ».
[6] همان.
[7] سوره مبارکه احزاب، آیه 4.
«مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ ۚ وَ مَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ ۚ وَ مَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ۚ ذَٰلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْوَاهِكُمْ ۖ وَ اللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ».
[8] سوره مبارکه فجر، آیات 27 الی 30.
[9] سوره مبارکه نساء، آیه 56.
«إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَارًا كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمًا».
[10] سوره مبارکه همزه، آیات 6 و 7.
[11] سوره مبارکه آل عمران، آیه 169.
«وَ لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ».
[12] سوره مبارکه قمر، آیات 54 و 55.
[13] اصطلاح «جمع الجمع» یکی از اصطلاحات عرفانی است. اهل عرفان این اصطلاح را در موارد متعدد به کار می‌برند؛ گاهی در مباحث و مقامات عرفان عملی از آن نام می‌برند و گاهی در عرفان نظری: 1. عرفان عملی: در عرفان عملی، عارفان به مرحله و مقام فناء فی الله، مقام «جمع الجمع» میگویند. عارف در این مقام به جایی می‌رسد که جز خداوند چیز دیگر را نمی‌بیند و همه را فانی در خداوند می‌بیند. برخی در توضیح این مطلب میگویند: «لفظ “جمع” در اصطلاح این طایفه مقابل “فرق” است؛ فرق، احتجاب از حق به خلق است؛ یعنى همه خلق بیند و حق را من کل الوجوه غیر داند؛ و جمع مشاهده حق است بی‌خلق و این مرتبت فناء سالک است چون تا زمانى که هستى سالک بر حال باشد شهود حق بی‌خلق نیست و “جمع الجمع” شهود خلق است قائم بحق». وی در تعبیر دیگری می‌گوید: «مقام جمع الجمع مرتبت شهود خلق است قائم بحق، یعنى حق را در جمیع موجودات و مخلوقات مشاهده نماید، که هر جا به صفتى دیگر ظاهر گشته که مقام “بقاء بالله” است، این مقام را فرق بعد الجمع و فرق ثانى و صحو بعد المحو گویند، این مقام کاملتر از مقام جمع است، زیرا جمع شهود اشیاء است بوسیله خدا و تبرى از حول و قوه غیر در حالى که جمع- الجمع استهلاک و فناء کلى است از ما سوى- الله».
2 – در عرفان نظری: در عرفان نظری که شرح و تبیین چینش عالم است؛ عرفا اصطلاح «جمع الجمع» را برای مقامات متعددی به کار می‌برند:
2-1. گاهی آن‌را برای مقام «کنه ذات» خداوند به کار می‌برند؛ و میگویند: «مقام غیب حق را نه اسمى است و نه رسمى؛ و در مقام غیب تمام حقایق هست از این رو از آن تعبیر به جمع الجمع کرده‌اند».
2-2. به مقام «تعین اول» نیز مقام جمع الجمع میگویند؛ چون همه‌ی حقایق به صورت بسیط و جمعی در تعین اول وجود دارند: «و بالجمله وجود اگر بشرط «لا» لحاظ و مأخوذ شود، «مرتبت احدیت» و «جمع الجمع» و «حقیقة الحقائق» و «عمى» نامند که تمام اسماء و صفات مستهلک در آن می‌‌باشند».
2-3. گاهی از «تعین ثانی» تعبیر به جمع الجمع می‌آورند؛ چون در تعین ثانی نیز همه‌ی حقایق به صورت تفصیل وجود دارد. علاوه بر این عرفا از مقام عقول کلی و نفوس کلی (که از مراحل بعد از تعین ثانی و مقامات خلقی محسوب می‌شوند) به مقام جمع تعبیر می‌کنند که تمام حقایق در این دو مقام به وجود جمعى موجودند(پس تعین ثانی که همه‌ی جامع این مقامات است، مقام جمع الجمع است). چنان‌که از عالم مثال به «فرق» و از عالم طبیعت به «فرق الفرق تعبیر می‌کنند.
2-4. مقام «انسان کامل» نیز از نظر اهل عرفان، مقام و عالم جمع الجمع است؛ زیرا عرفا از مقام عقول کلیه و نفوس کلیه به مقام جمع تعبیر می‌کنند که تمام حقایق در این دو مقام به وجود جمعى موجودند و از عالم مثال تعبیر به فرق می‌کنند و از عالم طبیعت به فرق الفرق و انسان کامل عالم جمع الجمع.
منابع:
1 – گفته شده است: «جمع را دو درجت است، یکى اندر اوصاف حق و دیگرى اندر اوصاف بنده، آنچه اندر اوصاف حق است آن سر توحید است و آنچه اندر اوصاف بنده است، عبارت از توحید است». ر. ک: سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج1، ص 645، تهران، کومش، چاپ سوم، 1373ش. این تعبیر که «یکی اندر اوصاف حق» است، اشاره به عرفان نظری است؛ زیرا اشاره به قوس نزول دارد؛ و این عبارت که «دیگرى اندر اوصاف بنده»، اشاره به عرفان عملی است؛ زیرا به قوس صعود اشاره می‌کند. به نظر می‌رسد عدم توجه به این نکته موجب ابهام در برخی متون شده است و این نکته در برخی از تحقیقات به درستی مورد توجه قرار نگرفته و بدون تمییز کنار هم قرار گرفته است و موجب ناهماهنگی شده است.
2 – جرجانى، على بن محمد، التعریفات(و یلیه بیان رسالة إصطلاحات رئیس الصوفیة الواردة فی الفتوحات المکیة)، ص 91، تهران، ناصر خسرو، چاپ چهارم، 1370ش.
3 – ر. ک: فرهنگ معارف اسلامى، ج 1، ص 646.
[14] سوره مبارکه نور، آیه 37.
«رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقَامِ الصَّلَاةِ وَ إِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصَارُ».
[15] سوره مبارکه آل عمران، آیه 191.
[16] بحار الأنوار، ج 55، ص 39.
[17] سوره مبارکه طه، آیه 5.
[18] سوره مبارکه اعراف، آیه 201.
[19] سوره مبارکه بقره، آیه 257.
[20] زیارت جامعه برای زیارت همه ائمه (علیهم السلام)؛ هر امامی را، در هر زمان از ماه‌ها و ایام، می‌توان به آن زیارت کرد و این زیارت را سید ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» با مقدّماتی از دعا و نماز، در وقت رفتن به سفر زیارت، از ائمه(علیهم‌السلام) روایت کرده است که به شرح زیر است:
«بِسْمِ اللّٰهِ وَبِاللّٰهِ وَفِي سَبِيلِ اللّٰهِ وَعَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ، اللّٰهُمَّ اغْسِلْ عَنِّي دَرَنَ الذُّنُوبِ، وَوَسَخَ الْعُيُوبِ، وَطَهِّرْنِي بِماءِ التَّوْبَةِ، وَأَلْبِسْنِي رِداءَ الْعِصْمَةِ، وَأَيِّدْنِي بِلُطْفٍ مِنْكَ يُوَفِّقُنِي لِصالِحِ الْأَعْمالِ، إِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ. الْحَمْدُلِلّٰهِ الَّذِي وَفَّقَنِي لِقَصْدِ وَلِيِّهِ وَزِيارَةِ حُجَّتِهِ، وَأَوْرَدَنِي حَرَمَهُ وَلَمْ يَبْخَسْنِي حَظِّي مِنْ زِيارَةِ قَبْرِهِ، وَالنُّزُولِ بِعَقْوَةِ مُغَيَّبِهِ وَساحَةِ تُرْبَتِهِ . الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِي لَمْ يَسِمْنِي بِحِرْمانِ مَا أَمَّلْتُهُ، وَلَا صَرَفَ عَنِّي مَا رَجَوْتُهُ، وَلَا قَطَعَ رَجائِي فِيمَا تَوَقَّعْتُهُ، بَلْ أَلْبَسَنِي عافِيَتَهُ، وَأَفادَنِي نِعْمَتَهُ، وَآتانِي كَرامَتَهُ. السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةَ الْمُؤْمِنِينَ، وَسادَةَ الْمُتَّقِينَ، وَكُبَراءَ الصِّدِّيقِينَ، وَأُمَراءَ الصَّالِحِينَ، وَقادَةَ الْمُحْسِنِينَ، وَأَعْلامَ الْمُهْتَدِينَ، وَأَنْوارَ الْعارِفِينَ، وَوَرَثَةَ الْأَنْبِياءِ، وَصَفْوَةَ الْأَوْصِياءِ، وَشُمُوسَ الْأَتْقِياءِ، وَبُدُورَ الْخُلَفاءِ، وَعِبادَ الرَّحْمَانِ، وَشُرَكاءَ الْقُرْآنِ، وَمَنْهَجَ الْإِيمانِ، وَمَعادِنَ الْحَقائِقِ، وَشُفَعاءَ الْخَلائِقِ، وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ . أَشْهَدُ أَنَّكُمْ أَبْوابُ اللّٰهِ، وَمَفاتِيحُ رَحْمَتِهِ، وَمَقالِيدُ مَغْفِرَتِهِ، وَسَحائِبُ رِضْوانِهِ، وَمَصابِيحُ جِنانِهِ، وَحَمَلَةُ فُرْقانِهِ، وَخَزَنَةُ عِلْمِهِ، وَحَفَظَةُ سِرِّهِ، وَمَهْبِطُ وَحْيِهِ، وَعِنْدَكُمْ أَماناتُ النُّبُوَّةِ، وَوَدائِعُ الرِّسالَةِ، أَنْتُمْ أُمَناءُ اللّٰهِ وَأَحِبَّاؤُهُ، وَعِبادُهُ وَأَصْفِياؤُهُ، وَأَنْصارُ تَوْحِيدِهِ، وَأَرْكانُ تَمْجِيدِهِ، وَدُعاتُهُ إِلىٰ كُتُبِهِ، وَحَرَسَةُ خَلائِقِهِ، وَحَفَظَةُ وَدَائِعِهِ، لَايَسْبِقُكُمْ ثَناءُ الْمَلائِكَةِ فِي الْإِخْلاصِ وَالْخُشُوعِ وَلَا يُضادُّكُمْ ذُو ابْتِهالٍ وَخُضُوعٍ؛ أَنَّىٰ وَلَكُمُ الْقُلُوبُ الَّتِي تَوَلَّى اللّٰهُ رِياضَتَها بِالْخَوْفِ وَالرَّجاءِ، وَجَعَلَها أَوْعِيَةً لِلشُّكْرِ وَالثَّناءِ، وَآمَنَها مِنْ عَوارِضِ الْغَفْلَةِ، وَصَفَّاها مِنْ سُوءِ الْفَتْرَةِ بَلْ يَتَقَرَّبُ أَهْلُ السَّماءِ بِحُبِّكُمْ، وَبِالْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، وَتَوَاتُرِ الْبُكاءِ عَلَىٰ مُصابِكُمْ، وَالاسْتِغْفارِ لِشِيعَتِكُمْ وَمُحِبِّيكُمْ، فَأَنَا أُشْهِدُ اللّٰهَ خالِقِي، وَأُشْهِدُ مَلائِكَتَهُ وَأَنْبِياءَهُ، وَأُشْهِدُكُمْ يَا مَوالِيَّ أَنِّي مُؤْمِنٌ بِوِلايَتِكُمْ، مُعْتَقِدٌ لِإِمامَتِكُمْ، مُقِرٌّ بِخِلافَتِكُمْ، عارِفٌ بِمَنْزِلَتِكُمْ، مُوقِنٌ بِعِصْمَتِكُمْ، خاضِعٌ لِوِلايَتِكُمْ؛ مُتَقَرِّبٌ إِلَى اللّٰهِ بِحُبِّكُمْ، وَبِالْبَراءَةِ مِنْ أَعْدائِكُمْ، عالِمٌ بِأَنَّ اللّٰهَ قَدْ طَهَّرَكُمْ مِنَ الْفَوَاحِشِ مَا ظَهَرَ مِنْها وَمَا بَطَنَ وَمِنْ كُلِّ رِيبَةٍ وَنَجاسَةٍ وَدَنِيَّةٍ وَرَجاسَةٍ، وَمَنَحَكُمْ رايَةَ الْحَقِّ الَّتِي مَنْ تَقَدَّمَها ضَلَّ وَمَنْ تَأَخَّرَ عَنْها زَلَّ، وَفَرَضَ طاعَتَكُمْ عَلَىٰ كُلِّ أَسْوَدَ وَأَبْيَضَ، وَأَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ وَفَيْتُمْ بِعَهْدِ اللّٰهِ وَذِمَّتِهِ وَبِكُلِّ مَا اشْتَرَطَ عَلَيْكُمْ فِي كِتابِهِ، وَدَعَوْتُمْ إِلىٰ سَبِيلِهِ، وَأَنْفَذْتُمْ طاقَتَكُمْ فِي مَرْضاتِهِ، وَحَمَلْتُمُ الْخَلائِقَ عَلَىٰ مِنْهاجِ النُّبُوَّةِ وَمَسالِكِ الرِّسالَةِ، وَسِرْتُمْ فِيهِ بِسِيرَةِ الْأَنْبِياءِ وَمَذاهِبِ الْأَوْصِياءِ، فَلَمْ يُطَعْ لَكُمْ أَمْرٌ، وَلَمْ تُصْغَ إِلَيْكُمْ أُذُنٌ، فَصَلَواتُ اللّٰهِ عَلَىٰ أَرْواحِكُمْ وَأَجْسادِكُمْ. بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، لَقَدْ أُرْضِعْتَ بِثَدْيِ الْإِيمانِ، وَفُطِمْتَ بِنُورِ الْإِسْلامِ، وَغُذِّيتَ بِبَرْدِ الْيَقِينِ، وَأُلْبِسْتَ حُلَلَ الْعِصْمَةِ، وَاصْطُفِيتَ وَوُرِّثْتَ عِلْمَ الْكِتابِ، وَلُقِّنْتَ فَصْلَ الْخِطابِ، وَأُوضِحَ بِمَكانِكَ مَعارِفُ التَّنْزِيلِ وَغَوامِضُ التَّأْوِيلِ، وَسُلِّمَتْ إِلَيْكَ رايَةُ الْحَقِّ، وَكُلِّفْتَ هِدايَةَ الْخَلْقِ، وَنُبِذَ إِلَيْكَ عَهْدُ الْإِمامَةِ، وَأُلْزِمْتَ حِفْظَ الشَّرِيعَةِ، وَأَشْهَدُ يَا مَوْلايَ أَنَّكَ وَفَيْتَ بِشَرائِطِ الْوَصِيَّةِ، وَقَضَيْتَ مَا لَزِمَكَ مِنْ حَدِّ الطَّاعَةِ، وَنَهَضْتَ بِأَعْبَاءِ الْإِمامَةِ؛ وَاحْتَذَيْتَ مِثالَ النُّبُوَّةِ فِي الصَّبْرِ وَالاجْتِهادِ وَالنَّصِيحَةِ لِلْعِبادِ وَكَظْمِ الْغَيْظِ وَالْعَفْوِ عَنِ النَّاسِ، وَعَزَمْتَ عَلَى الْعَدْلِ فِي الْبَرِيَّةِ وَالنَّصَفَةِ فِي الْقَضِيَّةِ، وَوَكَّدْتَ الْحُجَجَ عَلَى الْأُمَّةِ بِالدَّلائِلِ الصَّادِقَةِ وَالشَّرِيعَةِ النَّاطِقَةِ وَدَعَوْتَ إِلَى اللّٰهِ بِالْحِكْمَةِ الْبالِغَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، فَمُنِعْتَ مِنْ تَقْوِيمِ الزَّيْغِ، وَسَدِّ الثُّلَمِ، وَ إِصْلاحِ الْفاسِدِ، وَكَسْرِ الْمُعانِدِ، وَ إِحْياءِ السُّنَنِ، وَ إِماتَةِ الْبِدَعِ، حَتَّىٰ فارَقْتَ الدُّنْيا وَأَنْتَ شَهِيدٌ، وَلَقِيتَ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَأَنْتَ حَمِيدٌ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكَ تَتَرادَفُ وَتَزِيدُ. يا سادَتِي يَا آلَ رَسُولِ اللّٰهِ، إِنِّي بِكُمْ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّٰهِ جَلَّ وَعَلَا بِالْخِلافِ عَلَى الَّذِينَ غَدَرُوا بِكُمْ، وَنَكَثُوا بَيْعَتَكُمْ، وَجَحَدُوا وِلايَتَكُمْ، وَأَنْكَرُوا مَنْزِلَتَكُمْ، وَخَلَعُوا رِبْقَةَ طاعَتِكُمْ، وَهَجَرُوا أَسْبابَ مَوَدَّتِكُمْ، وَتَقَرَّبُوا إِلىٰ فَراعِنَتِهِمْ بِالْبَراءَةِ مِنْكُمْ وَالْإِعْراضِ عَنْكُمْ، وَمَنَعُوكُمْ مِنْ إِقامَةِ الْحُدُودِ، وَاسْتِئْصالِ الْجُحُودِ، وَشَعْبِ الصَّدْعِ، وَلَمِّ الشَّعَثِ، وَسَدِّ الْخَلَلِ، وَتَثْقِيفِ الْأَوَدِ، وَ إِمْضاءِ الْأَحْكامِ، وَتَهْذِيبِ الْإِسْلامِ، وَقَمْعِ الْآثامِ، وَأَرْهَجُوا عَلَيْكُمْ نَقْعَ الْحُرُوبِ وَالْفِتَنِ، وَأَنْحَوْا عَلَيْكُمْ سُيُوفَ الْأَحْقادِ، وَهَتَكُوا مِنْكُمُ السُّتُورَ، وَابْتاعُوا بِخُمْسِكُمُ الْخُمُورَ، وَصَرَفُوا صَدَقاتِ الْمَساكِينِ إِلَى الْمُضْحِكِينَ وَالسَّاخِرِينَ؛ وَذٰلِكَ بِما طَرَّقَتْ لَهُمُ الْفَسَقَةُ الْغُواةُ وَالْحَسَدَةُ الْبُغاةُ أَهْلُ النَّكْثِ وَالْغَدْرِ وَالْخِلافِ وَالْمَكْرِ وَالْقُلُوبِ الْمُنْتِنَةِ مِنْ قَذَرِ الشِّرْكِ، وَالْأَجْسادِ الْمُشْحَنَةِ مِنْ دَرَنِ الْكُفْرِ، الَّذِينَ أَضَبُّوا عَلَى النِّفاقِ وَأَكَبُّوا عَلَىٰ عَلائِقِ الشِّقاقِ، فَلَمَّا مَضَى الْمُصْطَفىٰ صَلَوات اللّٰهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ اخْتَطَفُوا الْغِرَّةَ، وَانْتَهَزُوا الْفُرْصَةَ، وَانْتَهَكُوا الْحُرْمَةَ، وَغَادَرُوهُ عَلَىٰ فِرَاشِ الْوَفاةِ، وَأَسْرَعُوا لِنَقْضِ الْبَيْعَةِ، وَمُخالَفَةِ الْمَوَاثِيقِ الْمُؤَكَّدَةِ، وَخِيانَةِ الْأَمانَةِ الْمَعْرُوضَةِ عَلَى الْجِبالِ الرَّاسِيَةِ، وَأَبَتْ أَنْ تَحْمِلَها وَحَمَلَهَا الْإِنْسانُ الظَّلُومُ الْجَهُولُ ذُو الشِّقاقِ وَالْعِزَّةِ بِالْآثامِ الْمُؤْلِمَةِ وَالْأَنَفَةِ عَنِ الانْقِيادِ لِحَمِيدِ الْعاقِبَةِ؛ فَحُشِرَ سفْلَةُ الْأَعْرابِ وَبَقايَا الْأَحْزابِ إِلَىٰ دارِ النُّبُوَّةِ وَالرِّسالَةِ، وَمَهْبِطِ الْوَحْيِ وَالْمَلائِكَةِ، وَمُسْتَقَرِّ سُلْطانِ الْوِلايَةِ، وَمَعْدِنِ الْوَصِيَّةِ وَالْخِلافَةِ وَالْإِمامَةِ حَتَّىٰ نَقَضُوا عَهْدَ الْمُصْطَفَىٰ فِي أَخِيهِ عَلَمِ الْهُدَىٰ وَالْمُبَيِّنِ طَرِيقَ النَّجاةِ مِنْ طُرُقِ الرَّدَىٰ، وَجَرَحُوا كَبِدَ خَيْرِ الْوَرَىٰ فِي ظُلْمِ ابْنَتِهِ، وَاضْطِهادِ حَبِيبَتِهِ، وَاهْتِضامِ عَزِيزَتِهِ بَضْعَةِ لَحْمِهِ وَفِلْذَةِ كَبِدِهِ، وَخَذَلُوا بَعْلَها، وَصَغَّرُوا قَدْرَهُ، وَاسْتَحَلُّوا مَحارِمَهُ، وَقَطَعُوا رَحِمَهُ، وَأَنْكَرُوا أُخُوَّتَهُ، وَهَجَرُوا مَوَدَّتَهُ، وَنَقَضُوا طاعَتَهُ، وَجَحَدُوا وِلايَتَهُ؛ وَأَطْمَعُوا الْعَبِيدَ فِي خِلافَتِهِ، وَقادُوهُ إِلىٰ بَيْعَتِهِمْ مُصْلِتَةً سُيُوفَها، مُقْذِعَةً أَسِنَّـتَها، وَهُوَ ساخِطُ الْقَلْبِ، هَائِجُ الْغَضَبِ، شَدِيدُ الصَّبْرِ، كاظِمُ الْغَيْظِ، يَدْعُونَهُ إِلَىٰ بَيْعَتِهِمُ الَّتِي عَمَّ شُؤْمُهَا الْإِسْلامَ، وَزَرَعَتْ فِي قُلُوبِ أَهْلِهَا الْآثامَ، وَعَقَّتْ سَلْمانَها، وَطَرَدَتْ مِقْدَادَها، وَنَفَتْ جُنْدُبَها، وَفَتَقَتْ بَطْنَ عَمَّارِها، وَحَرَّفَتِ الْقُرْآنَ، وَبَدَّلَتِ الْأَحْكامَ، وَغَيَّرَتِ الْمَقامَ، وَأَباحَتِ الْخُمْسَ لِلطُّلَقاءِ، وَسَلَّطَتْ أَوْلادَ اللُّعَناءِ عَلَى الْفُرُوجِ وَالدِّماءِ، وَخَلَطَتِ الْحَلالَ بِالْحَرامِ، وَاسْتَخَفَّتْ بِالْإِيمانِ وَالْإِسْلامِ، وَهَدَمَتِ الْكَعْبَةَ؛ وَأَغارَتْ عَلَىٰ دارِ الْهِجْرَةِ يَوْمَ الْحَرَّةِ، وَأَبْرَزَتْ بَناتِ الْمُهاجِرِينَ وَالْأَنْصارِ لِلنَّكالِ وَالسَّوْرَةِ ، وَأَلْبَسَتْهُنَّ ثَوْبَ الْعارِ وَالْفَضِيحَةِ، وَرَخَّصَتْ لِأَهْلِ الشُّبْهَةِ فِي قَتْلِ أَهْلِ بَيْتِ الصَّفْوَةِ، وَ إِبَادَةِ نَسْلِهِ، وَاسْتِئْصالِ شَأْفَتِهِ، وَسَبْيِ حَرَمِهِ، وَقَتْلِ أَنْصارِهِ، وَكَسْرِ مِنْبَرِهِ، وَقَلْبِ مَفْخَرِهِ، وَ إِخْفاءِ دِينِهِ، وَقَطْعِ ذِكْرِهِ، يَا مَوالِيَّ فَلَوْ عايَنَكُمُ الْمُصْطَفَىٰ وَسِهامُ الْأُمَّةِ مُغْرَقَةٌ فِي أَكْبادِكُمْ، وَرِماحُهُمْ مُشْرَعَةٌ فِي نُحُورِكُمْ، وَسُيُوفُها مُولَغَةٌ فِي دِمائِكُمْ، يَشْفِي أَبْناءُ الْعَوَاهِرِ غَلِيلَ الْفِسْقِ مِنْ وَرَعِكُمْ، وَغَيْظَ الْكُفْرِ مِنْ إِيمَانِكُمْ؛ وَأَنْتُمْ بَيْنَ صَرِيـعٍ فِي الْمِحْرَابِ قَدْ فَلَقَ السَّيْفُ هامَتَهُ، وَشَهِيدٍ فَوْقَ الْجَنَازَةِ قَدْ شُكَّتْ أَكْفانُهُ بِالسِّهامِ، وَقَتِيلٍ بِالْعَراءِ قَدْ رُفِعَ فَوْقَ الْقَناةِ رَأْسُهُ، وَمُكَبَّلٍ فِي السِّجْنِ قَدْ رُضَّتْ بِالْحَدِيدِ أَعْضاؤُهُ، وَمَسْمُومٍ قَدْ قُطِّعَتْ بِجُرَعِ السَّمِّ أَمْعاؤُهُ، وَشَمْلُكُمْ عَبَادِيدُ تُفْنِيهِمُ الْعَبِيدُ وَأَبْناءُ الْعَبِيدِ، فَهَلِ الْمِحَنُ يَا سادَتِي إِلّا الَّتِي لَزِمَتْكُمْ، وَالْمَصائِبُ إِلّا الَّتِي عَمَّتْكُمْ، وَالْفَجَائِعُ إِلّا الَّتِي خَصَّتْكُمْ، وَالْقَوارِعُ إِلّا الَّتِي طَرَقَتْكُمْ، صَلَوَاتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ وَعَلَىٰ أَرْواحِكُمْ وَأَجْسادِكُمْ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ. بِأَبِي أَنْتُمْ وَأُمِّي يَا آلَ الْمُصْطَفَىٰ، إِنَّا لَانَمْلِكُ إِلّا أَنْ نَطُوفَ حَوْلَ مَشاهِدِكُمْ، وَنُعَزِّيَ فِيها أَرْواحَكُمْ عَلَىٰ هٰذِهِ الْمَصَائِبِ الْعَظِيمَةِ الْحَالَّةِ بِفِنائِكُمْ، وَالرَّزايَا الْجَلِيلَةِ النَّازِلَةِ بِساحَتِكُمُ، الَّتِي أَثْبَتَتْ فِي قُلُوبِ شِيعَتِكُمُ الْقُرُوحَ، وَأَوْرَثَتْ أَكْبادَهُمُ الْجُرُوحَ، وَزَرَعَتْ فِي صُدُورِهِمُ الْغُصَصَ، فَنَحْنُ نُشْهِدُ اللّٰهَ أَنَّا قَدْ شارَكْنا أَوْلِياءَكُمْ وَأَنْصَارَكُمُ الْمُتَقَدِّمِينَ فِي إِرَاقَةِ دِماءِ النَّاكِثِينَ وَالْقَاسِطِينَ وَالْمَارِقِينَ وَقَتَلَةِ أَبِي عَبْدِاللّٰهِ سَيِّدِ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ عَلَيْهِ السَّلامُ يَوْمَ كَرْبَلاءَ بِالنِّيَّاتِ وَالْقُلُوبِ وَالتَّأَسُّفِ عَلَىٰ فَوْتِ تِلْكَ الْمَواقِفِ الَّتِي حَضَرُوا لِنُصْرَتِكُمْ، وَعَلَيْكُمْ مِنَّا السَّلامُ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ. اللّٰهُمَّ يَا ذَا الْقُدْرَةِ الَّتِي صَدَرَ عَنْهَا الْعَالَمُ مُكَوَّناً مَبْرُوءاً عَلَيْها مَفْطُوراً تَحْتَ ظِلِّ الْعَظَمَةِ فَنَطَقَتْ شَوَاهِدُ صُنْعِكَ فِيهِ بِأَنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ مُكَوِّنُهُ وَبَارِئُهُ وَفاطِرُهُ ابْتَدَعْتَهُ لَامِنْ شَيْءٍ، وَلَا عَلَىٰ شَيْءٍ، وَلَا فِي شَيْءٍ، وَلَا لِوَحْشَةٍ دَخَلَتْ عَلَيْكَ إِذْ لَاغَيْرُكَ، وَلَا حاجَةٍ بَدَتْ لَكَ فِي تَكْوِينِهِ وَلَا لِاسْتِعانَةٍ مِنْكَ عَلَى الْخَلْقِ بَعْدَهُ، بَلْ أَنْشَأْتَهُ لِيَكُونَ دَلِيلاً عَلَيْكَ بِأَنَّكَ بائِنٌ مِنَ الصُّنْعِ، فَلا يُطِيقُ الْمُنْصِفُ لِعَقْلِهِ إِنْكارَكَ، وَالْمَوْسُومُ بِصِحَّةِ الْمَعْرِفَةِ جُحُودَكَ؛ أَسْأَلُكَ بِشَرَفِ الْإِخْلاصِ فِي تَوْحِيدِكَ وَحُرْمَةِ التَّعَلُّقِ بِكِتابِكَ وَأَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ آدَمَ بَدِيعِ فِطْرَتِكَ، وَبِكْرِ حُجَّتِكَ، وَ لِسَانِ قُدْرَتِكَ، وَالْخَلِيفَةِ فِي بَسِيطَتِكَ، وَعَلَىٰ مُحَمَّدٍ الْخالِصِ مِنْ صَفْوَتِكَ، وَالْفاحِصِ عَنْ مَعْرِفَتِكَ، وَالْغائِصِ الْمَأْمُونِ عَلَىٰ مَكْنُونِ سَرِيرَتِكَ بِمَا أَوْلَيْتَهُ مِنْ نِعْمَتِكَ بِمَعُونَتِكَ، وَعَلَىٰ مَنْ بَيْنَهُما مِنَ النَّبِيِّينَ وَالْمُكَرَّمِينَ وَالْأَوْصِياءِ وَالصِّدِّيقِينَ وَأَنْ تَهَبَنِي لِإِمامِي هٰذَا. اللّٰهُمَّ بِمَحَلِّ هٰذَا السَّيِّدِ مِنْ طاعَتِكَ وَبِمَنْزِلَتِهِ عِنْدَكَ لَاتُمِتْنِي فُجَاءَةً، وَلَا تَحْرِمْنِي تَوْبَةً، وَارْزُقْنِي الْوَرَعَ عَنْ مَحارِمِكَ دِيناً وَدُنْيا، وَاشْغَلْنِي بِالْآخِرَةِ عَنْ طَلَبِ الْأُولىٰ، وَوَفِّقْنِي لِما تُحِبُّ وَتَرْضىٰ، وَجَنِّبْنِي اتِّباعَ الْهَـوَىٰ وَالاغْتِرارَ بِالْأَباطِيلِ وَالْمُنَىٰ. اللّٰهُمَّ اجْعَلِ السَّدادَ فِي قَوْلِي، وَالصَّوابَ فِي فِعْلِي، وَالصِّدْقَ وَالْوَفاءَ فِي ضَمانِي وَوَعْدِي، وَالْحِفْظَ وَالْإِيناسَ مَقْرُونَيْنَ بِعَهْدِي وَوَعْدِي، وَالْبِرَّ وَالْإِحْسانَ مِنْ شَأْنِي وَخُلْقِي، وَاجْعَلِ السَّلامَةَ لِي شامِلَةً وَالْعافِيَةَ بِي مُحِيطَةً مُلْتَفَّةً، وَلَطِيفَ صُنْعِكَ وَعَوْنِكَ مَصْرُوفاً إِلَيَّ، وَحُسْنَ تَوْفِيقِكَ وَيُسْرِكَ مَوْفُوراً عَلَيَّ، وَأَحْيِنِي يَا رَبِّ سَعِيداً وَتَوَفَّنِي شَهِيداً، وَطَهِّرْنِي لِلْمَوْتِ وَمَا بَعْدَهُ؛ اللّٰهُمَّ وَاجْعَلِ الصِّحَّةَ وَالنُّورَ فِي سَمْعِي وَبَصَرِي، وَالْجِدَةَ وَالْخَيْرَ فِي طُرُقِي، وَالْهُدىٰ وَالْبَصِيرَةَ فِي دِينِي وَمَذْهَبِي، وَالْمِيزانَ أَبَداً نَصْبَ عَيْنِي، وَالذِّكْرَ وَالْمَوْعِظَةَ شِعارِي وَدِثارِي، وَالْفِكْرَةَ وَالْعِبْرَةَ أُنْسِي وَعِمادِي، وَمَكِّنِ الْيَقِينَ فِي قَلْبِي، وَاجْعَلْهُ أَوْثَقَ الْأَشْياءِ فِي نَفْسِي وَاغْلِبْهُ عَلَىٰ رَأْيِي وَعَزْمِي، وَاجْعَلِ الْإِرشادَ فِي عَمَلِي، وَالتَّسْلِيمَ لِأَمْرِكَ مِهادِي وَسَنَدِي، وَالرِّضا بِقَضائِكَ وَقَدَرِكَ أَقْصَىٰ عَزْمِي وَ نِهايَتِي وَأَبْعَدَ هَمِّي وَغايَتِي، حَتَّىٰ لَاأَتَّقِيَ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ بِدِينِي، وَلَا أَطْلُبَ بِهِ غَيْرَ آخِرَتِي، وَلَا أَسْتَدْعِيَ مِنْهُ إِطْرائِي وَمَدْحِي؛ وَاجْعَلْ خَيْرَ الْعَواقِبِ عاقِبَتِي وَخَيْرَ الْمَصايِرِ مَصِيرِي، وَأَنْعَمَ الْعَيْشِ عَيْشِي، وَأَفْضَلَ الْهُدىٰ هُدايَ، وَأَوْفَرَ الْحُظُوظِ حَظِّي، وَأَجْزَلَ الْأَقْسامِ قِسْمِي وَنَصِيبِي، وَكُنْ لِي يَا رَبِّ مِنْ كُلِّ سُوءٍ وَلِيّاً، وَ إِلىٰ كُلِّ خَيْرٍ دَلِيلاً وَقائِداً، وَمِنْ كُلِّ باغٍ وَحَسُودٍ ظَهِيراً وَمانِعاً. اللّٰهُمَّ بِكَ اعْتِدادِي وَعِصْمَتِي وَثِقَتِي وَتَوْفِيقِي وَحَوْلِي وَقُوَّتِي، وَلَكَ مَحْيايَ وَمَماتِي، وَفِي قَبْضَتِكَ سُكُونِي وَحَرَكَتِي، وَ إِنَّ بِعُرْوَتِكَ الْوُثْقَى اسْتِمْساكِي وَوُصْلَتِي، وَعَلَيْكَ فِي الْأُمُورِ كُلِّهَا اعْتِمادِي وَتَوَكُّلِي، وَمِنْ عَذابِ جَهَنَّمَ وَمَسِّ سَقَرَ نَجاتِي وَخَلاصِي، وَفِي دارِ أَمْنِكَ وَكَرامَتِكَ مَثْوايَ وَمُنْقَلَبِي، وَعَلَىٰ أَيْدِي سادَتِي وَمَوالِيَّ آلِ الْمُصْطَفَىٰ فَوْزِى وَفَرَجِي. اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِماتِ، وَاغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ وَمَا وَلَدا وَأَهْلِ بَيْتِي وَجِيرانِي وَ لِكُلِّ مَنْ قَلَّدَنِي يَداً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ، إِنَّكَ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ، [وَالسَّلامُ عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ]»
[21] دعای عالیَةُ الْمَضامین دعایی درباره مقام و منزلت ائمه و ذکر حاجت‌های زائران آنان است.[نیازمند منبع] این دعا را سید بن طاووس در کتاب مصباح الزائر ذکر کرده و از آن، با عنوان «دعایی که پس از زیارت هر یک از امامان معصوم می‌توان خواند»، نام برده است. نام عالیة المضامین را شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان بر این دعا نهاده؛ چون دعایی همراه با مفاهیم عالی است که به شرح زیر است:
«اللّهُمَّ اِنّى زُرْتُ هذَا الْأِمامَ مُقِّراً بِاِمامَتِهِ، مُعْتَقِداً لِفَرْضِ طاعَتِهِ فَقَصَدْتُ مَشْهَدَهُ بِذُنُوبى وَعُيوبى، وَمُوبِقاتِ آثامى، وَکثْرَةِ سَيئاتى وَخَطاياىَ، وَما تَعْرِفُهُ مِنّى، مُسْتَجيراً بِعَفْوِک مُسْتَعيذاً بِحِلْمِک، راجِياً رَحْمَتَک، لاجِئاً اِلى رُکنِک، عآئِذاً بِرَاْفَتِک مُسْتَشْفِعاً بِوَلِيک وَابْنِ هر گاه اين دعاء بعد از زيارت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام باشد بجای کلمه وَابْنِ در تمام چهار موضع وَابى گویید اَوْلِيآئِک، وَصَفِيک وَابْنِ اَصْفِيآئِک، وَاَمينِک وَابْنِ اُمَنائِک، وَخَليفَتِک وَابْنِ خُلَفائِک، الَّذينَ جَعَلْتَهُمُ الْوَسيلَةَ اِلى رَحْمَتِک وَرِضْوانِک، وَالذَّريعَةَ اِلى رَاْفَتِک وَغُفْرانِک، اَللّهُمَّ وَاَوَّلُ حاجَتى اِلَيک اَنْ تَغْفِرَ لى ما سَلَفَ مِنْ ذُنُوبى عَلى کثْرَتِها، وَاَنْ تَعْصِمَنى فيما بَقِىَ مِنْ عُمْرى، وَتُطَهِّرَ دينى مِمَّا يدَنِّسُهُ وَيشينُهُ وَيزْرى بِهِ، وَتَحْمِيهُ مِنَ الرَّيبِ وَالشَّک وَالْفَسادِ وَالشِّرْک، وَتُثَبِّتَنى عَلى طاعَتِک وَطاعَةِ رَسُولِک وَذُرِّيتِهِ النُّجَبآءِ السُّعَدآءِ، صَلَواتُک عَلَيهِمْ وَرَحْمَتُک وَسَلامُک وَبَرَکاتُک وَتُحْيينى ما اَحْييتَنى عَلى طاعَتِهِمْ وَتُميتَنى اِذا اَمَتَّنى عَلى طاعَتِهِمْ وَاَنْ لا تَمْحُوَ مِنْ قَلْبى مَوَدَّتَهُمْ وَمَحَبَّتَهُمْ وَبُغْضَ اَعْدائِهِمْ وَمُرافَقَةَ اَوْلِيآئِهِمْ وَبِرَّهُمْ وَاَسْئَلُک يا رَبِّ اَنْ تَقْبَلَ ذلِک مِنّى، وَتُحَبِّبَ اِلىَّ عِبادَتَک وَالْمُواظَبَةَ عَلَيها، وَتُنَشِّطَنى لَها، وَتُبَغِّضَ اِلَىَ مَعاصيک وَمَحارِمَک، وَتَدْفَعَنى عَنْها، وَتُجَنِّبَنِى التَّقْصيرَ فى صَلَواتى وَالْأِسْتِهانَةَ بِها، وَالتَّراخِىَ عَنْها، وَتُوَفِّقَنى لِتَاْدِيتِها کما فَرَضْتَ وَاَمَرْتَ بِهِ عَلى سُنَّةِ رَسُولِک، صَلَواتُک عَلَيهِ وَآلِهِ، وَرَحْمَتُک وَبَرَکاتُک خُضُوعاً وَخُشُوعاً، وَتَشْرَحَ صَدْرى لِأيتآءِ الزَّکوةِ، وَاِعْطآءِ الصَّدَقاتِ، وَبَذْلِ الْمَعْرُوفِ وَالْأِحْسانِ اِلى شيعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيهِمُ السَّلامُ وَمُواساتِهِمْ وَلا تَتَوَفَّانى اِلاَّ بَعْدَ اَنْ تَرْزُقَنى حَجَّ بَيتِک الْحَرامِ، وَزِيارَةَ قَبْرِ نَبِيک وَقُبُورِ الْأَئِمَّةِ عَلَيهِمُ السَّلامُ، وَاَسْئَلُک يا رَبِّ تَوْبَةً نَصُوحاً تَرْضاها، وَنِيةً تَحْمَدُها، وَعَمَلاً صالِحاً تَقْبَلُهُ، وَاَنْ تَغْفِرَ لى وَتَرْحَمَنى اِذا تَوَفَّيتَنى، وَتُهَوِّنَ عَلَىَ سَکراتِ الْمَوْتِ وَتَحْشُرَنى فى زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، صَلَواتُ اللَّهِ عَلَيهِ وَعَلَيهِمْ وَتُدْخِلَنِى الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِک، وَتَجْعَلَ دَمْعى غَزيراً فى طاعَتِک، وَعَبْرَتى جارِيةً فيما يقَرِّبُنى مِنْک، وَقَلْبى عَطُوفاً عَلى اَوْلِيآئِک، وَتَصُونَنى فى هذِهِ الدُّنْيا مِنَ الْعاهاتِ وَالْآفاتِ، وَالْأَمْراضِ الشَّديدَةِ وَالْأَسْقامِ الْمُزْمِنَةِ وَجَميعِ اَنْواعِ الْبَلاءِ وَالْحَوادِثِ، وَتَصْرِفَ قَلْبى عَنِ الْحَرامِ وَتُبَغِّضَ اِلىَّ مَعاصِيک، وَتُحَبِّبَ اِلَىَّ الْحَلالَ، وَتَفْتَحَ لى اَبْوابَهُ، وَتُثَبِّتَ نِيتى وَفِعْلى عَلَيهَ، وَتَمُدَّ فى عُمْرى، وَتُغْلِقَ اَبْوابَ الْمِحَنِ عَنّى، وَلا تَسْلُبَنى ما مَنَنْتَ بِهِ عَلىَّ، وَلا تَسْتَرِدَّ شَيئاً مِمَّا اَحْسَنْتَ بِهِ اِلَىَّ، وَلا تَنْزِعَ مِنّىِ النِّعَمَ الَّتى اَنْعَمْتَ بِها عَلَىَّ، وَتَزيدَ فيما خَوَّلْتَنى، وَتُضاعِفَهُ اَضْعافاً مُضاعَفَةً، وَتَرْزُقَنى مالاً کثيراً واسِعاً سآئِغاً، هَنيئاً نامِياً وافِياً، وَعِزّاً باقِياً کافِياً، وَجاهاً عَريضاً مَنيعاً، وَنِعْمَةً سابِغَةً عآمَّةً، وَتُغْنِينى بِذلِک عَنِ الْمَطالِبِ الْمُنَکدَةِ وَالْمَوارِدِ الصَّعْبَةِ، وَتُخَلِّصَنى مِنْها مُعافاً فى دينى وَنَفْسى وَوَلَدى، وَما اَعْطَيتَنى وَمَنَحْتَنى، وَتَحْفَظَ عَلَىَّ مالى وَجَميعَ ما خَوَّلْتَنى، وَتَقْبِضَ عَنّى اَيدِىَ الْجَبابِرَةِ، وَتَرُدَّنى اِلى وَطَنى، وَتُبَلِّغَنى نِهايةَ اَمَلى فى دُنْياىَ وَآخِرَتى، وَتَجْعَلَ عاقِبَةَ اَمْرى مَحْمُودَةً حَسَنَةً سَليمَةً، وَتَجْعَلَنى رَحيبَ الصَّدْرِ، واسِعَ الْحالِ، حَسَنَ الْخُلْقِ، بَعيداً مِنَ الْبُخْلِ وَالْمَنْعِ وَالنِّفاقِ، وَالْکذْبِ وَالْبُهْتِ وَقَوْلِ الزُّورِ، وَتُرْسِخَ فى قَلْبى مَحَبَّةَ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَشيعَتِهِمْ، وَتَحْرُسَنى يا رَبِّ فى نَفْسى وَاَهْلى وَمالى وَوَلَدى، وَاَهْلِ حُزانَتى وَاِخْوانى، وَاَهْلِ مَوَدَّتى وَذُرِّيتى، بِرَحْمَتِک وَجُودِک، اَللّهُمَّ هذِهِ حاجاتى عِنْدَک، وَقَدِ اسْتَکثَرْتُها لِلُؤْمى وَشُحّى، وَهِىَ عِنْدَک صَغيرَةٌ حَقيرَةٌ وَعَلَيک سَهْلَةٌ يسيرَةٌ، فَاَسْئَلُک بِجاهِ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، عَلَيهِ وَعَلَيهِمُ السَّلامُ عِنْدَک، وَبِحَقِّهِمْ عَلَيک، وَبِما اَوْجَبْتَ لَهُمْ، وَبِسآئِرِ اَنْبِيآئِک وَرُسُلِک وَاَصْفِيآئِک وَاَوْلِيآئِک، الْمُخْلَِصينَ مِنْ عِبادِک، وَبِاِسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ لَمَّا قَضَيتَها کلَّها، وَاَسْعَفْتَنى بِها، وَلَمْ تُخَيبْ اَمَلى وَرَجآئى اَللّهُمَّ وَشَفِّعْ صاحِبَ هذَا الْقَبْرِ فِىَّ، يا سَيدى يا وَلِىَّ اللَّهِ يا اَمينَ اللَّهِ، اَسْئَلُک اَنْ تَشْفَعَ لى اِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَ فى هذِهِ الْحاجاتِ کلِّها، بِحَقِّ آبآئِک الطَّاهِرينَ، وَبِحَقِّ اَوْلادِک الْمُنْتَجَبينَ، فَاِنَّ لَک عِنْدَاللَّهِ تَقَدَّسَتْ اَسْمآئُهُ، الْمَنْزِلَةَ الشَّريفَةَ، وَالْمَرْتَبَةَ الْجَليلَةَ، وَالْجاهَ الْعَريضَ، اَللّهُمَّ لَوْ عَرَفْتُ مَنْ هُوَ اَوْجَهُ عِنْدَک مِنْ هذَا الْأِمامِ، وَمِنْ آبآئِهِ وَاَبْنآئِهِ الطَّاهِرينَ عَلَيهِمُ السَّلامُ وَالصَّلوةُ، لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعآئى وَقَدَّمْتُهُمْ اَمامَ حاجَتى وَطَلِباتى هذِهِ، فَاسْمَعْ مِنّى وَاسْتَجِبْ لى، وَافْعَلْ بى ما اَنْتَ اَهْلُهُ، يا اَرْحَمَ الرَّاحِمينَ، اَللّهُمَّ وَما قَصُرَتْ عَنْهُ مَسْئَلَتى، وَعَجَزَتْ عَنْهُ قُوَّتى، وَلَمْ تَبْلُغْهُ فِطْنَتى مِنْ صالِحِ دينى وَدُنْياىَ وَآخِرَتى، فَامْنُنْ بِهِ عَلىَّ وَاحْفَظْنى وَاحْرُسْنى، وَهَبْ لى وَاغْفِرْ لى، وَمَنْ اَرادَنى بِسُوءٍ اَوْ مَکرُوهٍ، مِنْ شَيطانٍ مَريدٍ، اَوْ سُلْطانٍ عَنيدٍ، اَوْ مُخالِفٍ فى دينٍ، اَوْ مُنازِعٍ فى دُنْيا، اَوْ حاسِدٍ عَلَىَّ نِعْمَةً، اَوْ ظالِمٍ اَوْ باغٍ، فَاقْبِضْ عَنّى يدَهُ، وَاصْرِفْ عَنّى کيدَهُ، وَاشْغَلْهُ عَنّى بِنَفْسِهِ، وَاکفِنى شَرَّهُ وَشَرَّ اَتْباعِهِ وَشَياطينِهِ، وَاَجِرْنى مِنْ کلِّ ما يضُرُّنى وَيجْحِفُ بى، وَاَعْطِنى جَميعَ الْخَيرِ کلِّهِ مِمَّا اَعْلَمُ وَمِمَّا لا اَعْلَمُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاغْفِرْ لى وَلِوالِدَىَّ وَلِأِخْوانى وَاَخَواتى، وَاَعْمامى وَعَمَّاتى، وَاَخْوالى وَخالاتى، وَاَجْدادى وَجَدَّاتى، وَاَوْلادِهِمْ وَذَراريهِمْ، وَاَزْواجى وَذُرِّياتى، وَاَقْرِبآئى وَاَصْدِقائى، وَجيرانى وَاِخْوانى فيک مِنْ اَهْلِ الشَّرْقِ وَالْغَرْبِ، وَلِجَميعِ اَهْلِ مَوَدَّتى مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَالْمُؤْمِناتِ، الْاَحْيآءِ مِنْهُمْ وَالْاَمْواتِ، وَلِجَميعِ مَنْ عَلَّمَنى خَيراً، اَوْ تَعَلَّمَ مِنّى عِلْماً، اَللّهُمَّ اَشْرِکهُمْ فى صالِحِ دُعآئى وِزِيارَتى لِمَشْهَدِ حُجَّتِک وَوَلِيک، وَاَشْرِکنى فى صالِحِ اَدْعِيتِهِمْ بِرَحْمَتِک يا اَرْحَمَ الرَّاحِمينَ، وَبَلِّغْ وَلِيک مِنْهُمُ السَّلامَ، وَالسَّلامُ عَلَيک وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ، يا سَيدى يا مَوْلاىَ يا فلان بن فلان ( به‌جاى اين کلمه نام امامى را که زيارت می‌کنید و نام پدر آن امام را بگویید) صَلَّى اللَّهُ عَلَيک وَعَلى رُوحِک وَبَدَنِک، اَنْتَ وَسيلَتى اِلَى اللَّهِ، وَذَريعَتى اِلَيهِ، وَلى حَقُّ مُوالاتى وَتَاْميلى، فَکنْ شَفيعى اِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِى الْوُقُوفِ عَلى قِصَّتى هذِهِ، وَصَرْفى عَنْ مَوْقِفى هذا بِالنُّجْحِ بِما سَئَلْتُهُ کلِّهِ، بِرَحْمَتِهِ وَقُدْرَتِهِ، اَللّهُمَّ ارْزُقْنى عَقْلاً کامِلاً، وَلُبّاً راجِحاً، وَعِزّاً باقِياً،وَقَلْباً زَکياً، وَعَمَلاً کثيراً، وَاَدَباً بارِعاً، وَاجْعَلْ ذلِک کلَّهُ لى، وَلا تَجْعَلْهُ عَلَىَّ، بِرَحْمَتِک يا اَرْحَمَ الرَّاحِمينَ».
[22] مفاتیح الجنان، زیارت جامعه‌ی ائمة المعصومین.
[23] سوره مبارکه شوری، آیه 23.
«ذَٰلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ۗ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ ۗ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ».
[24] سوره مبارکه نمل، آیه 40.
«قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ ۚ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَٰذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ ۖ وَ مَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ».
[25] الجواهر السنیة؛ کلیات حدیث قدسى؛ ص 709.
[26] بحار الانوار، جلد 98، صفحه 201؛ / مفاتیح الجنان، زیارت وارث.
[27] نفس المهموم، صفحه ۴۵۶. (یا أبَتاهُ، مَنْ ذَا الَّذی خَضَبکَ بِدِمائکَ! یا أبَتاهُ، مَنْ ذَا الَّذی قَطع وَرِیدَیْکَ! یا أبتاهُ مَنْ ذَا الَّذی أَیتمنی علی صِغَر سِنّی! یا أبَتاهُ، مَنْ بَقی بَعْدَک نَرْجوه؟ یا أبَتاهُ، مَنْ لِلْیتیمه حَتّی تَکْبُر).