اولاً، خود حالت تباكى و حزن و اندوه داشتن در هنگام ذكر مصيبت، امرى ارزشمند است؛ چنان كه در روايات بدان تصريح شده است.[1]
ثانيا، منشأ گريه ارزشى، معرفت است؛ ازاين رو اگر احساس مى كنيم كه در هنگام ذكر مصيبت، حالت گريه نداشته و اشكى از چشمانمان جارى نمى شود، حتى قلبمان نيز متأثر و اندوهگين نمى گردد ـ البته به شرط آن كه مطمئن باشيم نداشتن اشك ريشه در عوارض جسمانى ندارد ـ بايد زمينه هاى ايجاد و توسعه معرفت به اهل بيت (عليهم السلام) را در خود تقويت كرده و موانع معرفت را از ميان برداريم.
زمينه هاى ايجاد و توسعه معرفت به اهل البيت (عليهم السلام) عبارت است از:
1 – مطالعه تاريخ زندگانى آنان،
2 – مطالعه و تفكّر در سخنان ايشان،
3 – شناخت خدا؛ زيرا آنان تجلى گاه اوصاف الهى اند وبا شناخت خدا و اوصاف او، مى توان فضايل آنان را دريافت.[2]
موانع معرفت؛ عمدتا به عملكرد ما برگشته، موجب قساوت قلب مى شود[3] و موجب مى گردد كه حتى احساسات و عواطف ما در سيطره عقل ما نباشد. اين موانع عبارتند از:
1 – زياد سخن گفتن درغير ذكر خدا،[4]
2 – گناه زياد،[5]
3 – آرزوى زياد،[6]
4 – گوش سپارى به امور لهو،[7]
5 – جمع كردن مال،[8]
6 – ترك عبادات،[9]
7 – همنشينى با افراد گمراه و ستمگر،[10]
8 – همنشينى با افراد فرومايه و پست،[11]
9 – خنده زياد.[12]
براى از بين رفتن قساوت قلب، در روايات امورى ذكر شده كه مهم ترين آنها عبارت است از:
1 – ياد مرگ،[13]
2 – پند و اندرز،[14]
3 – تفكر در آيات الهى، قيامت و حال خويشتن،[15]
4 – همنشينى با انديشمندان،[16]
5 – معاشرت با اهل فضل،[17]
6 – گفت و گوى علمى،[18]
7 – اطعام تهى دستان،[19]
8 – مهربانى و محبت به ايتام،[20]
10 – ذكر فضايل و مناقب و مصائب اهل بيت (عليهم السلام)،[21]
11 – قرائت قرآن،[22]
12 – استغفار.[23]
مهم تر از تمامى اين امور، آن است كه از خداوند متعال عاجزانه بخواهيم: به ما چشم اشك بار عنايت كند و در اين ميان، اهل بيت (عليهم السلام) را واسطه قرارداده و از خود آنان نيز استمداد جوييم.
چون زتنهايى تو نوميدى شوى
زير سايه يار خورشيدى شوى
رو بجو يار خدايى را تو زود
چون چنان كردى خدا يار تو بود[24]
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
نویسنده:گروه مؤلفان
[1] – خصائص الحسينيه، ص 142 و وسائل‌الشيعة، ج 4، ص 1121، ص 1124.
[2] – نگا: آيين مهرورزى، بخش محبت به اهل‌بيت عليهم‌السلام.
[3] – «من علامات الشقاء جمود العين» [حضرت رسول صلى‌الله‌عليه‌و‌آله]، ميزان‌الحكمه، ج 1، ص 455، روايت 1845 و قال على (عليه‌السلام) : «ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الالكثرة الذنوب». [همان، ص 455، روايت 18406].
[4] – بحارالانوار، ج 71، ص 281.
[5] – همان، ج 70، ص 55.
[6] – همان، ج 78، ص 83.
[7] – بحارالانوار، ج 75، ص 370.
[8] – مستدرك‌الوسائل، ج 2، ص 341.
[9] – تنبيه الخواطر، ص 360.
[10] – بحارالانوار، ج 1، ص 203.
[11] – همان، ج 77، ص 45.
[12] – همان جا.
[13] – همان، ج 14، ص 309.
[14] – همان، ج 77، ص 199.
[15] – همان، ج 78، ص 115.
[16] – همان، ص 308.
[17] – معجم الفاظ غررالحكم، ص 863.
[18] – بحارالانوار، ج 1، ص 203.
[19] – مشكاه‌الانوار، ص 107.
[20] – همانجا.
[21] – همانجا.
[22] – همان، خ 176.
[23] – بحارالانوار، ج 93، ص 284.
[24] – مثنوى، دفتر 2، ابيات 22 و 23.