گریه در عزاداری و ذکر مصیبت

اوّلاً خود حالت تباکی و حزن و اندوه داشتن در هنگام ذکر مصیبت، امری ارزشمند است؛ چنان‌که در روایات بدان تصریح شده است.[1]

ثانیاً، منشأ گریه‌ی ارزشی، معرفت است؛ از این رو اگر احساس می‌کنیم که در هنگام ذکر مصیبت، حالت گریه نداشته و اشکی از چشمان‌مان جاری نمی‌شود، حتّی قلب‌مان نیز متأثّر و اندوهگین نمی‌گردد- البتّه به شرط آن که مطمئن باشیم نداشتن اشک ریشه در عوارض جسمانی ندارد- باید زمینه‌های ایجاد و توسعه‌ی معرفت به اهل بیت (علیهم السّلام) را در خود تقویت کرده و موانع معرفت را از میان برداریم.

زمینه‌های ایجاد و توسعه معرفت به اهل بیت (علیهم السّلام) عبارت است از:

1 – مطالعه تاریخ زندگانی آنان،

2 – مطالعه و تفکّر در سخنان ایشان،

3 – شناخت خدا؛ زیرا آنان تجلّی‌گاه اوصاف الهی‌‌اند و با شناخت خدا و اوصاف او، می‌توان فضایل آنان را دریافت.[2]

موانع معرفت؛ عمدتاً به عملکرد ما برگشته، موجب قساوت قلب می‌شود[3] و موجب می‌گردد که حتّی احساسات و عواطف ما در سیطره عقل نباشد. این موانع عبارتند از:

1 – زیاد سخن گفتن در غیر ذکر خدا،[4]

2 – گناه زیاد،[5]

3 – آرزوی زیاد،[6]

4 – گوش سپاری به امور لهو،[7]

5 – جمع کردن مال،[8]

6 – ترک عبادات،[9]

7 – همنشینی با افراد گمراه و ستمگر،[10]

8 – همنشینی با افراد فرومایه و پست،[11]

9 – خنده زیاد.[12]

برای از بین رفتن قساوت قلب، در روایات اموری ذکر شده که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:

1 – یاد مرگ،[13]

2 – پند و اندرز،[14]

3 – تفکّر در آیات الهی، قیامت و حال خویشتن،[15]

4 – همنشینی با اندیشمندان،[16]

5 – معاشرت با اهل فضل،[17]

6 – گفت و گوی علمی،[18]

7 – اطعام تهی دستان،[19]

8 – مهربانی و محبّت به ایتام،[20]

9 – ذکر خدا،[21]

10 – ذکر فضایل و مناقب و مصائب اهل بیت عم،[22]

11 – قرائت قرآن،[23]

12 – استغفار.[24]

مهم‌تر از تمامی این امور، آن است که از خداوند متعال عاجزانه بخواهیم: به ما چشم اشک‌بار عنایت کند و در این میان، اهل بیت (علیهم السّلام) را واسطه قرار داده و از خود آنان نیز استمداد جوییم.

چون ز تنهایی تو نومیدی شوی                 زیر سایه یار خورشیدی شوی

رو بجو یار خدایی را تو زود                     چون چنان کردی خدا یار تو بود[25]

 

 

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی ویژه محرم؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: گروه مؤلفان

---

[1]. خصائص الحسینیه، ص 142 و وسائل الشیعه، ج 4، ص 1121، ص 1124.

[2]. نگا: آیین مهرورزی، بخش محبت به اهل بیت عم.

[3]. «من علامات الشقاء جمود العین» [حضرت رسول ص]، میزان الحکمه، ج 1، ص 455، روایت 1845 و قال علی ع: «ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الالکثرة الذنوب». [همان، ص 455، روایت 18406].

[4]. بحار الانوار، ج 71، ص 281.

[5]. همان، ج 70، ص 55.

[6]. همان، ج 78، ص 83.

[7]. بحار الانوار، ج 75، ص 370.

[8]. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 341.

[9]. تنبیه الخواطر، ص 360.

[10]. بحار الانوار، ج 1، ص 203.

[11]. همان، ج 77، ص 45.

[12]. همان‌جا.

[13]. همان، ج 14، ص 309.

[14]. همان‌، ج 77، ص 199.

[15]. همان، ج 78، ص 115.

[16]. همان، ص 308.

[17]. معجم الفاظ غرر الحکم، ص 863.

[18]. بحار الانوار، ج 1، ص 203.

[19]. مشکاة الانوار، ص 107.

[20]. همان‌جا.

[21]. نهج البلاغه، ح 222.

[22]. همان‌جا.

[23]. همان، ح 176.

[24]. بحار الانوار، ج 93، ص 284.

[25]. مثنوی، دفتر 2، ابیات 22 و 23.