در پاسخ به نكاتي توجه كنيد :
نماز برقراري ارتباط مستقيم با معبود است و مسلمان مؤمن در شبانه روز پنج مرتبه به عبادت و بندگي خالق خود مي پردازد. بنابراين شايسته است كه اين ارتباط با حضور قلب و خلوص نيّت باشد و از عواملي كه باعث اختلال در اين ارتباط ميگردد پرهيز شود. روشن است كه پديدآمدن حالت حضور قلب، نياز به زمينهسازي و مقدمه چيني دارد و از جمله عواملي كه ممكن است مانع حضور قلب شود، نمازگزاردن در مكانهايي است كه پر رفت و آمد ميباشد و يا در مسير عبور و مرور مردم قرار دارد چرا كه عبور و مرور مانع حضور و خلوص ميشود. از اينرو فقها فرمودهاند كه نمازگزاردن در معابر و راههايي كه براي مردم ايجاد اشكال ميكند اشكال دارد اما نماز خواندن در مكانهايي كه مانع عبور و مرور مردم نميشود ولي ممكن است فردي از مقابل نمازگزار عبور كند از ديدگاه علماي شيعه مانعي ندارد، گرچه عدهاي از فقها اين عمل را مكروه دانستهاند. مرحوم صاحب جواهر مينويسد: «پارهاي از فقهاي شيعه – در اين مسأله – عقيده به كراهت دارند؛ خواه مانعي باشد يا نباشد ولي در نصوص و روايات ما چيزي دال بر كراهت وجود ندارد و سكوت ائمه(ص) نشانه عدم كراهت است».( جواهر الكلام، ج 8، ص 405) در يكي از روايات نقل شده كه امام حسين بن علي(ع) مشغول نماز بودند، فردي از مقابل آن حضرت عبور نمود. برخي از افرادي كه آن جا حضور داشتند از عبور آن فرد جلوگيري كردند. پس از آن كه امام نماز را به پايان رساندند فرمودند: چرا از عبور او جلوگيري كرديد؟ گفتند: يابن رسولالله اين فرد بين شما و محراب قرار گرفت. حضرت فرمود: «اًّنَّ الله عزَّوجل أَقْرَبُ مِنْ أن يَخْطُرَ فيما بَيْني وَ بَيْنَه أحدٌ»;( وسايل الشيعه، حر عاملي، ج 5، ص 133، ابواب مكان مصلي. نقل از الفقه علي المذاهب الاربعه و مذهب اهلالبيت، ج 1، ص 389) واي بر شما! خداوند نزديكتر از آن است كه فردي بين من و او قرار گيرد.
اما از نظر فقهاي اهلسنّت عبور و گذر از جلو نمازگزار در صورتي كه بين آنها مانعي مانند چوب، ريسمان و… نباشد حرام است ولي موجب بطلان نماز نميشود و بين حرام بودن و باطل كردن عمل تفاوت وجود دارد چرا كه ممكن است عملي حرام و گناه باشد اما عامل باطل شدن فعل ديگري نگردد؛ البته در شهر مكّه عبور و مرور از جلو نمازگزار هر چند بدون پوشش و مانعي باشد اشكالي ندارد. به عبارت ديگر از ديدگاه اهلسنت حكم عبور از مقابل نمازگزار را ميتوان به چند بخش تقسيم نمود:
1 – آيا عبور از جلو نمازگزار موجب بطلان نماز است؟ زحيلي مينويسد: «اًّتَّفَقَ أئمُْ المَذاهبَ الأَرْبَعَْ عَلي أَنَّ المُرورَ بَيْنَ يَدَي المُصَلّي لا يَقْطَعُها وَ لا يُبْطِلُها و اًّنَّما يَنْقُصُ الصَّلاَْ اًّذا لَمْ يَرِدْهُ»;( الفقه الاسلامي و ادلته، وهبه زحيلي، ج 1، ص 763 – 764) پيشوايان مذاهب چهارگانه اتفاق نظر دارند كه عبور از جلوي نمازگزار نه باعث قطع نماز ميشود و نه آن را باطل ميكند؛ بلكه اگر نمازگزار عابر را باز ندارد، نمازش ناقص ميگردد.
2 – آيا عبور از جلو نمازگزار حرام است؟ وهبه زحيلي مينويسد: «از ديدگاه احناف، عبور از جلو نمازگزار، كراهت تحريمي دارد»( همان، ج 1، ص 758) اما در اين كه عابر، يا نمازگزار، يا هر دو گنهكار ميشوند چهار صورت فرض شده است: الف) در صورتي كه براي عبور، راه ديگري غير از جلو نمازگزار وجود داشته باشد، عابر گنهكار است/ ب) در صورتي كه عابر براي عبور راه ديگري ندشته باشد و نمازگزار بدون سُتره(در تعريف سُتره گفتهاند: هر چيزي را كه نمازگزار به خاطر منع عبور و مرور جلو خودش قرار دهد ستره ناميده ميشود. الفقه الاسلامي و ادلته ج 1، ص 752 ستره ميتواند اشيايي چون صندلي، عصا، ديوار، ستون، و يا خط مستقيم در روي زمين و حتي پشت سركسي قرار گرفتن و… باشد كتاب الفقه علي المذاهب الاربعه ج 1، ص 243 – 244) روبروي عابر به نماز بايستد، نمازگزار گنهكار است/ ج) در صورتي كه نمازگزار، در مكاني كه محل عبور و مرور است بدون پوشش و ستره به نماز بايستد و عابران نيز راه ديگري براي عبور داشته باشند، هر دو گنهكاراند/ د) در صورتي است كه نماز گزار، جلو خودش پوشش و ستره بگذارد و عابر نيز راه ديگري غير از جلو نمازگزار، براي عبور نداشته باشدهيچكدام گنهكار نيستند.( الفقه الاسلامي و ادلته، وهبْ زحيلي، ج 1، ص 758 – 759 و الفقه علي المذاهب الاربعه ج 1، ص 245 – 246)
3 – در چه صورتي عبور از جلو نمازگزار جايز است؟ از ديدگاه اهلسنت در شش صورت عبور از مقابل نمازگزار جايز است: الف) در صحرا و بيابان و اين كه عبور بعد از موضع سجده باشد؛ ب) در صورتي كه نمازگزار در معابر عمومي پوشش و مانع قرار نداده باشد؛ ج) بين نمازگزار و عابر حايلي مانند پرده و… وجود داشته باشد؛ د) تمام اعضاي عابر در مقابل نمازگزار قرار نگيرد؛ ه) در مساجد، هنگامي كه عبور بعد از پوشش و ستره باشد؛ و) عبور، به خاطر پركردن جاهاي خالي صفوف مقدم جماعت.( همان، ص 759)
4 – جلونمازگزار، چه مسافتي را شامل ميشود؟ در صحرا و يا مساجد بزرگ، عبور از جايي كه نمازگزار ايستاده تا موضع سجده حرام ميباشد. در خانه و مساجد كوچك كمتر از 40 ذراع و نيز عبور از جايي كه نمازگزار ايستاده تا ديوار قبله حرام ميباشد و اين در صورتي است كه ستره و پوشش وجود نداشته باشد.( همان، ص 761)
5 – منع از عبور و يا زدن چه حكمي دارد؟ در اين مورد حنفي ها از همه سختگير تر هستند اما با اين حال به نظر حنفيها، جلوگيري از عبور عابر، رخصت، – جايز – و مانع او نشدن و عدم درگيري با وي عزيمت – واجب – ، ميباشد.( همان، ص 762) البته در اين ميان افراتيوني هم در ميان آنها ديده مي شود كه به هر وسيله اي حتي زدن سعي مي كنند كه مانع رفت و آمد در جلوي خود شوند.
منبع:پرسمان