در ابتدا گفتنى است؛ تجربه ثابت كرده اگر در ابتدا نظر آقايون تأمين شود و نياز عاطفى شوهر ارضا شود سعى مى كند تمامى حاصل تلاش هاى روزانه خودش را براى خانواده بياورد و تمامى محبت ها و عاطفه خودش را به كانون خانواده متمركز كند و هر دو اتفاق براى خانم ها بسيار خوشايند است. در غير اين صورت ممكن است توجه آقايان به ديگران جلب شود و يا درآمدشان در مسيرهاى ديگر هزينه كنند كه هر دو اتفاق براى خانم ها بسيار آزاردهنده و شكننده است. در نتيجه اگر چه در ابتدا به تأمين نظر آقايان توصيه شده اما در اصل به تأمين نظر خانم ها توجه شده و در مجموع استحكام بنيان خانواده و مصونيت از ناهنجارى هاى اجتماعى و خانوادگى مورد نظر است. با درك اين واقعيت به خوبى آشكار مى شود توصيه هاى روايات مطابق با شناخت صحيح روحيات زن و مرد و به نفع همگان است.
اينك به برخى از وظايف و مسئوليت هاى حقوقى و اخلاقى زناشويى اشاره مى شود:
1 – تمكين
يكى از مهم ترين اهداف ازدواج، ارضاء نيازهاى جنسى از طريق مشروع مى باشد، زن و شوهر در اين زمينه حقوق و مسئوليت هاى اساسى دارند.
زنها در اين زمينه نقش بيشترى بر عهده دارند و آمادگى بدون قيد و شرط آنان در امور جنسى و زناشويى به گرمى كانون خانواده و جذب علاقه و محبت همسر بسيار كمك مى كند.
پذيرش سرپرستى و مديريت شوهر در مسائل خانواده و امور فرزندان به همراه قبول حق نظارت شوهر بر اعمال و معاشرت هاى زن تا آن حدّ كه به شئون زندگى زناشويى و مصالح خانواده مربوط است، از مصاديق تمكين عام مى باشند.
2 – خوش اخلاقى
معاشرت نيكو و تعامل پسنديده از وظايف دوطرفه همسران با يكديگر است و هيچ كدام حق آزار و اذيت يكديگر را ندارند. زن مى بايد از هرگونه عملى كه رنجش خاطر شوهر را فراهم مى كند، پرهيز نموده، سعى كند از هر كارى، حركتى و حرفى كه باعث ناراحتى شوهر مى گردد، اجتناب نمايد.
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايند: «زنى كه با زبان، شوهر را بيازارد، خداوند هيچ عمل خوب و هيچ حسنه و نماز و روزه اى را از او قبول نمى كند، هرچند همواره روزها در روزه باشد و شب ها در حال نماز؛ مگر آنكه همسرش از او راضى گردد».[1]
3 – لزوم اجازه شوهر
يكى از مسئوليت هاى مهم همسر، امانتدارى است؛ زيرا مرد، زن را امين خود در خانه مى داند و او بايد تمام توان و كوشش خود را براى حفظ اموال شوهر به كار ببرد.
امام صادق عليه السلام درباره لزوم اجازه زن در رابطه با تصرف در اموال شوهر مى فرمايند: «خانم چيزى به كسى ندهد مگر به اجازه همسر و اگر بدون اجازه تصرف كند، گناهكار است».[2]
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله نيز مى فرمايند: «زن از خانه شوهر صدقه ندهد مگر به اجازه همسر».[3]
4 – اجازه روزه مستحبى
زن نبايد كارى كند كه امكان بهره جنسى از او ممكن نشود؛ در حالى كه وقتى روزه مى گيرد امكان ارتباط جنسى نيست.
پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده اند: «زن بدون اجازه شوهر روزه مستحبى نگيرد».[4]
البته روزه واجب را هيچ كس نمى تواند مانع آن بشود؛ زيرا انسان، مكلّف به انجام آن است.
5 – پاكدامنى و عفت
گرچه حفظ كيان خانواده و صيانت از شخصيت اجتماعى و آبروى خانواده بر عهده هر يك از اعضاى خانواده است، اما زن به عنوان ناموس مرد در حفظ حريم و ارزش هاى خانواده، مسئوليّت بيشترى دارد؛ زيرا عفّت، اساس خوشبختى در زندگى است و چه بسا سهل انگارى در آن، كانون گرم خانوادهاى را متلاشى كند.[5]
در علم اخلاق، عفّت را يكى از فضايل شمرده اند[6] كه آدمى به مدد آن مى تواند بر بسيارى از ناپاكى ها چيره گردد و دامنش را از فساد و تباهى حفظ كند. از اين رو، عفّت به معناى پاك بودن از كليّه آلودگى هاى جنسى و مسائل شهوانى است.
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: «خويشتن دارى در مقابل شهوت، عفّت است».[7]
6 – كاستن از توقّعات و كم خرج بودن
يكى از عوامل مهمى كه در استحكام و روابط صميمانه زندگى نقش دارد، كاستن از توقعات و پرهيز از خواسته هاى بى مورد و بى جا است، به همين دليل از وظائف مهم زن، تعديل خواسته هاى خويش نسبت به درآمد زندگى مى باشد.
شايسته نيست زن تنها به خواسته هاى خود و يا فرزندان نظر كند و امكانات شوهر را ناديده گرفته و با ناراحتى، خشم و بهانه گيرى زندگى را تلخ و سخت نمايد.
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: همسر شايسته يكى از دو كاسب است.[8]
طبق اين حديث شريف، هرگاه زن با عقل و سليقه خود خوشبختى خانواده را تأمين كند، اثر كار او كمتر از كسب و كار شوهر نيست؛ زيرا حفظ درآمد همانند تلاش براى درآمد داراى ارزش است.
7 – پرهيز از قهر كردن با شوهر
قهر كردن صفت ناپسندى است كه آثار شومى بر روابط خانوادگى مى گذارد؛ زيرا آغازى بر شكاف در زندگى زناشويى است و باعث بروز ناراحتى ها و اختلاف گرديده، اطمينان زن و شوهر را نسبت به يكديگر سلب مى نمايد.
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايند: «هر زنى كه با شوهرش قهر كند در حالى كه خودش مقصر بوده است، در روز قيامت با فرعون، هامان و قارون در پايين ترين جايگاه آتش محشور مى شود، مگر اينكه توبه كند و (نزد شوهرش) برگردد».[9]
8 – پرهيز از منّت گذارى
كار خوب و ارزشمندى كه بر زيبايى هاى زندگى افزوده و باعث استحكام زندگى زناشويى مى گردد، آن است كه بدون منّت انجام گيرد؛ بنابراين شايسته نيست زن در مقابل كارهاى نيك و وظيفه اخلاقى خود در حق همسر، منّت بگذارد؛ زيرا در اثر منّت گذارى ارزش كار خود را از بين مى برد.
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند: «اگر زنى تمام طلاها و نقره ها را به خانه شوهر ببرد آن گاه روزى به سرش منّت بگذارد و بگويد، تو از مال من مى خورى، در اين صورت ارزش زحمات او از بين مى رود؛ اگر چه از عابدترين مردم باشد؛ مگر اينكه از شوهر خود عذر بخواهد».[10]
منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:علی احمد پناهی/پرسش وپاسخ دانشجویی
[1] – مجلسى، بحارالانوار، ج100، ص244.
[2] – «ولا تعطى شيئاً إلا باذنه فإن فَعَلت فعليها الوزر»؛ الحر العاملى، همان، ج20، ص159.
[3] – «و لا تصدق مِن بيتهِ اِلا باذنه»؛ همان، ص158.
[4] – «و لاتصوم تطوعاً اِلا بإذنِهِ»؛ همان.
[5] – مجمع البحرين، ج 3، ص 102.
[6] – ر.ك: چهل حديث، امام خمينىره، ص 511ـ510، موثسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام، 1371؛ لغت نامه دهخدا، ماده عفت.
[7] – «الصَّبرُ عَلَى الشهوة عِفَّةُ؛ جمال الدين محمد خوانسارى، شرح غررالحكم و دررالكلم، ج2، ص82، ح1927.
[8] – «المراة الصالحة احد الكاسبين»؛ بحارالانوار، ج 100، ص 238.
[9] – «اَيُّما امْرَأةٍ هَجَرَتْ زَوجَها وَهِيَ ظالِمَةٌ حُشِرَتْ يَوْمَ القيامَةِ مَعَ فِرْعَوْنَ وهامانَ وَ قارُونَ في الدّركِ الأسْفَلِ مِنَ النّارِ اِلاّ أنْ تَتُوبَ و تَرْجِعَ» رضى الدين طبرسى، مكارم الاخلاق، ص 202.
[10] – همان، ص 202.