مؤثرترين عاملى كه در درمان اين بيمارى مؤثر است، تصميم جدى خود شما است. اگر واقعاً مىخواهيد خود و خانواده و اطرافيان را از عوارض اين بيمارى نجات دهيد، عزم خود را جزم كنيد و مطمئن باشيد كه با پشتكار و حوصله، به تدريج مشكل شما حل خواهد شد.
يكى از آفتهاى درمان وسواس اين است كه درمان جو كمتر به توصيههاى درمانگر توجه مىكند و محور مقابله با مشكل را تفكر و فهم خود قرار مىدهد! حال آنكه يكى از عوامل اصلى در به وجود آمدن بيمارى وسواس، تفكر نادرست و شناخت غلط بيمار است. بنابراين:
گام اول، اولين اقدام براى حل مشكل اين است كه فرد وسواسى، بايد تفكر، منطق و نگرش خود را اصلاح كند، وگرنه حاصل تفكرات نادرست و منطق اشتباه، چيزى جز همان افكار وسواسى نيست. اگر بپذيريد كه شما در حال حاضر در محاصره افكار تكرارى و اجبارى اشتباه هستيد، پس بايد اول افكار خود را كنترل و آنها را اصلاح كنيد.
گام دوم، اصلاح و تغيير شناخت نسبت به احكام و مناسك دينى است. همان طور كه در ساير امور به نظر كارشناس مراجعه مىشود، در مسائل دينى نيز بايد به كارشناس دينى (مجتهد جامعالشرايط) مراجعه شود و هر چه او گفت، طبق آن عمل گردد.
گام سوم، اين است كه بايد علت اصلى اين بيمارى را شناسايى كنيم. تقريباً همه متخصصان ريشه وسواس را اضطراب مىدانند، بنابراين وسواس زير مجموعه بيمارىهاى اضطرابى است: كه ريشه آن بايد شناسايى شود.
با توجه به آنچه گفته بيان شد، چارهاى نيست جز اينكه شما به روان پزشك يا روان شناس بالينى مراجعه و به صورت حضورى، مشكل خود را مطرح كنيد و طى جلسات متعدد به حل آن بپردازيد. ما تنها مىتوانيم شما را راهنمايى كنيم؛ اما درمان چيزى بيش از راهنمايى است و بايد در يك بستر مناسب انجام گيرد.
بر اين اساس نكاتى چند به عنوان راهنمايى بيان مىشود تا زمينهاى براى درمان اصلى شما باشد:
الف. بدانيد كه وسواس يك مرض جسمى و روحى است كه بايد به متخصصان اعصاب و روان مراجعه كنيد تا معالجه آن، به راحتى صورت گيرد.
ب. از نظر شرعى وسوسه از شيطان است و نبايد از آن پيروى كرد.
در روايت آمده است كه: «شيطان دوست دارد شما از او پيروى نماييد».
پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآله فرموده است: «مقدار آب لازم براى وضو حدود يك كيلو و براى غسل حدود سه كيلو است».[1] بعد مىفرمايد: «مردمى بعد از من مىآيند كه اين مقدار را كم مىشمارند، اينها از امت من نيستند».
ج. اسلام دين سهل و آسانى است كه خود پيامبر صلىاللهعليهوآله مىفرمايد: «من براى شما يك دين آسان آوردهام» حال اگر بنا باشد يك وضو و يا غسل، اين قدر وقت انسان را بگيرد و به اين اندازه مشكل باشد، اين چه دين آسانى خواهد بود؟ از طرفى اگر كسى خلاف آنچه كه پيامبر صلىاللهعليهوآله و ائمه عليهمالسلام دستور دادهاند، عمل كند، اين دهنكجى به آنان محسوب مىشود و گناه بزرگى است!!
براى مثال پيامبر صلىاللهعليهوآله مىفرمايد: «چيز نجس را بعد از برطرف شدن عين نجاست، يك مرتبه كه زير آب جارى شستيد، پاك مىشود»،[2] آن وقت اگر شما بيشتر از اين مقدار آب مصرف كرديد، خداى ناكرده اهانت به پيامبر صلىاللهعليهوآله است (زيرا معنايش اين است كه آنچه پيامبر صلىاللهعليهوآله فرموده، درست نيست و اين كار من صحيح است)!!
از طرفى مصرف بيشتر از مقدار لازم آب اسراف است كه از گناهان كبيره محسوب مىشود. با توجه به آنچه گفته شد، بايد بگوييم وضو و غسل به آن كيفيتى كه شما نوشتهايد، لازم نيست و هيچ مجتهدى چنين كارى را اجازه نداده است. بنابراين سعى كنيد به طور معمولى و مثل ديگران وضو و غسل را انجام دهيد و شستن داخل گوش و بينى لازم نيست و شستن ظاهر آن كفايت مىكند.
مراحل اصلى غسل (كه در چند دقيقه به پايان مىرسد)، عبارت است از:
1 – نيت ؛ براى نيت لازم نيست گوشها را بگيريد و به زبان چيزى بگوييد ؛ بلكه همين مقدار كه قلباً مىدانيد براى چه كارى به حمام آمدهايد و نيت شما انجام غسل است، كفايت مىكند.
2 – بعد از نيت سر و گردن را بشوييد.
3 – بعد تمام طرف راست تا كف پا و سپس تمام طرف چپ را بشوييد.
پس دقتهايى كه نوشتهايد، هيچ لزومى ندارد و وظيفه شما اين است كه به طور معمولى غسل كنيد و به شكهاى خود اعتنا نكنيد ؛ زيرا شك آدم وسواسى، هيچ اعتبارى ندارد، شما اگرچه به نظر خودتان غسل باطل انجام مىدهيد، باز نبايد اعتنا كنيد و از اين به بعد به طور معمولى غسل كنيد و مسئوليت آن را ما به عهده مىگيريم.
د. همان طور كه مىدانيم در زمان پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآله و ائمه اطهار عليهمالسلام با اينكه آب لولهكشى و امكانات بهداشتى فعلى موجود نبود، مسلمانان به طور عادى زندگى مىكردند و در خصوص طهارت و نجاست مشكل خاصى نداشتند.
ه . توجه به اينكه يقين شخص وسواس، براى وى معتبر نيست؛ بلكه در پاك شدن و نجس شدن اشيا، بايد به نظر عرف مراجعه كند و در آب كشيدن اشيا و انجام غسل، به طور عادى و مانند عرف عمل كند.
و. خداوند تكليف شاق براى بندگان خود معين نكرده است؛ بنابراين عزم خود را جزم كنيد و تصميم بگيريد بر اين دشمن درونى غلبه نماييد. به برنامهها و راهكارهاى زير عمل كنيد و به حصول نتيجه يقين داشته باشيد:
1 – ذكر «لا اله الا اللّه» و «لا حول ولا قوه الا باللّه» را بسيار بگوييد.
2 – شبها موقع خوابيدن اين جملات را با خود بگوييد: من به خواست خدا قطعاً خواهم توانست براين بيمارى و ضعف غلبه كنم ؛ من براى غلبه بر اين وسوسهها كاملاً نيرومندم ؛ من از ضعف و زبونى بيزارم و بر ترك اين عادت ناپسند مقتدرم.
3 – استعاذه و پناه بردن به خداوند را با خواندن سورههاى «فلق» و «ناس» و نيز تكرار «اعوذ باللَّه من الشيطان الرجيم» و «لا حول و لا قوه الاّ باللّه» فراموش نكنيد.
4 – يكى از دوستان خوب و مورد اعتمادتان را براى مشورت برگزينيد. ايشان نيز همواره ضرورت تغيير رويه را به شما يادآور شود تا مقدارى از بايدهاى ناخواسته شما كاهش يابد.
پی نوشت ها
[1] – وسائل الشيعه، ج 1، ص 512، ح 3.
[2] – همان.