در تاريخ، نام همسران امام حسن عليه السلام چنين ذكر شده است:
1) حفصه دختر عبدالرحمن بن ابي بكر
2) خوله دختر منظوربن زياد فزاري
3) ام اسحاق دختر طلحه بن عبيد الله تيمي
4) ام بشر دختر ابومسعود عقبه بن عمر انصاري خزرجي
5) جعده دختر اشعث بن قيس كندي
6) ام كلثوم دختر فضل بن عباس بن عبدالمطلب
7) زينب دختر شبيع بن عبدالله
8) ام رباب دختر امري القيس بن عدي
امام كنيزهايي نيز داشته است، همانند مادر قاسم بن الحسن كه نفيله يا رمله ناميده مي‌شده است.
در مجموع تعداد دقيق همسران امام روشن نيست.
فرزندان
تاريخ ولادت و حتي گاه تاريخ وفات فرزندان امام حسن عليه‌السلام (بخصوص دختران) چندان مشخص نيست. درك اين مسئله زماني آسان خواهد بود كه بدانيم تاريخ تولد و حتي شهادت پيامبر خدا و برخي معصومين چندان روشن نيست. در ادامه تاريخ ولادت يا شهادت يا وفات هر يك از فرزندان ايشان كه مشخص بوده خدمتتان ارائه گرديده است. اما در مورد تعداد فرزندان بايد گفت:
يعقوبي معتقد است امام داراي 15 فرزند بوده است كه هشت نفر از آنها پسر و هفت نفر دختر بودند. يعقوبي در كتاب خود، اسامي پسران امام عليه السلام را نيز متذكر شده، ولي به اسامي دختران اشاره اي نكرده است.
مرحوم طبرسي نيز در اعلام الوري نقل كرده، امام حسن عليه السلام داراي 16 فرزند دختر و پسر بوده است. او در كتاب خود، اسامي آنها را نيز با ذكر نام مادرانشان يادآور شده[1] كه عبارتند از:
ـ زيد بن حسن و دو خواهرش امّ الحسن و امّ الحسين، مادرشان امّ بشير بنت ابي مسعود خزرجي.
ـ حسن بن حسن، مادرش خوله بنت منظور فزاريه.
با عموي گرامي اش در كربلا حضور داشت. وي قهرمانانه جنگيد؛ تا بر اثر زخمهاي متعدّد به زمين افتاد. مردم گمان كردند كه او كشته شده است؛ آنگاه خواستند سرش را از بدن جدا كنند، ولي معلوم شد كه او هنوز زنده است. در اين حال، «اسما» پسر خارجه فزاري، شفاعتش كرد. چون مادر او (حسن بن حسن) فزاري بود، از اين رو اسما، وي را معالجه نمود؛ تا اينكه بهبود يافت. وي با فاطمه دختر امام حسين عليه السلام ازدواج كرد.
ـ عمر بن حسن و دو برادرش عبداللّه و قاسم، مادرشان امّ ولد بوده و عبدالله و قاسم در كنار عمويشان امام حسين عليه السلام در كربلا به شهادت رسيدند.
ـ عبدالرحمن بن حسن، مادرش امّ ولد بود.
ـ حسين بن حسن و برادرش طلحه و خواهرش فاطمه، مادرشان امّ اسحاق بنت طلحة بن عبيدالله تيمي.
ـ ابوبكر بن حسن، كه بنا به نقلي در كربلا شهيد شد.
ـ امّ عبداللّه، امّ فاطمه، امّ سلمه و رقيه كه از مادران مختلف بوده اند.
مناسب است در اينجا عقيده شيخ مفيد را نيز يادآور شويم كه در رديف نظريه هاي ميانه است. ايشان در كتاب ارشاد تعداد فرزندان امام حسن عليه السلام را 15 نفر دانسته است.[2] با توجه به اعتبار و دقّتِ علمي شيخ مفيد و مطابقت نظريه او با اقوال بسياري از مورّخان، مي توان اين نظريه را مورد پسندتر دانست. نام فرزندان امام در ارشاد همان است كه در كتاب اعلام الوري نقل شده، به استثناي ابوبكر؛ زيرا شيخ مفيد او را همان عبداللّه مي داند كه در كربلا شهيد شده است. به هرحال، نظريه اخير معقول تر به نظر مي رسد.
منبع:پرسمان
[1] . اعلام الوري باعلام الهدي، ج1، ص416.
[2] . شيخ مفيد، الارشاد، ج2، ص20.