پيامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) علاوه بر قرآن مجيد – كه اعجاز جاودانه آن آشكار و بديهى است – معجزات فراوانى دارد كه بعضى از آنها در آيات قرآن و كتاب هاى سيره نويسان ثبت شده است. شمارى از اين معجزات عبارت است از:
1 – اسراء
«اسراء» همان حركت شبانگاهى پيامبر (صلی الله علیه وآله) از مسجد الحرام تا مسجدالاقصى است.[1] اين سفر در «يك شب»، در بيدارى و با همين پيكر مادى تحقّق يافت؛ نه در شب ها و روزهاى طولانى يا در عالم خواب و با روح به تنهايى. آيات قرآنى و شواهد تاريخى، بر وقوع اين سفر دلالت آشكار دارند. قرآن كريم مى فرمايد: «سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ»؛[2] «منزّه است آن [خدايى ]كه بنده اش را شبانگاهى از مسجدالحرام به سوى مسجدالاقصى – كه پيرامونش را بركت داده ايم – سير داد تا از نشانه هاى خود به او بنمايانيم كه او همان شنواى بينا است».
اين رويداد از طريق شيعه و اهل سنت نقل و در كتاب هاى روايى و تاريخى، فراوان به آن پرداخته شده است. البته جابه جايى در فضا و پيمودن مسافت هاى طولانى در زمان كوتاه، در زندگانى ديگر پيامبران نيز سابقه داشته است؛ چنان كه درباره سليمان (علیه السلام) مى خوانيم: «وَ لِسُلَيْمانَ الرِّيحَ غُدُوُّها شَهْرٌ وَ رَواحُها شَهْرٌ وَ…»؛[3] «و باد را براى سليمان [رام كرديم] صبحگاهان مسير يك ماه را مى پيمود و عصر گاهان مسير يك ماه را».
افزون بر اين، شواهد عينى و تجربى بسيار وجود دارد كه برخى از اولياى الهى، مسافت هاى طولانى را در زمانى كوتاه پيموده و به اصطلاح «طى الارض» داشته اند. البته آنچه گفته شد، تنها درباره «اسراء» و حركت شبانگاهى پيامبر (صلی الله علیه وآله) از مسجدالحرام به مسجدالاقصى است كه خود مقدمه «معراج» به شمار مى آيد. «معراج» از معجزات ويژه اى است كه اسرار و لطايف عميق ترى دارد و از نشانه هاى برترى پيامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) و شرافت وى بر تمام جهانيان است.
2 – شق القمر
از ديگر معجزات برجسته پيامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) «شق القمر» است. قرآن مى فرمايد: «اقْتَرَبَتِ السّاعَةُ وَانْشَقَّ الْقَمَرُ»؛[4] «قيامت بسيار نزديك شد و ماه شكافت».
«انشقاق قمر»، در پاسخ مشركانى صورت گرفت كه درخواست چنين كارى داشتند، تا به ارتباط پيامبر (صلی الله علیه وآله) با علم و قدرت بى پايان الهى پى برند.[5]
از آنجايى كه حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) واپسين پيامبر است، دوران پس از وى «آخر الزمان» خوانده مى شود و بعثت او، نشانه نزديك شدن قيامت است؛ زيرا در مقايسه با عمر جهان هستى، زمان پس از پيامبر اسلام اندك مى نمايد. بهترين دليل بر وقوع اين حادثه در زمان آن حضرت، آيه بعد همين سوره است كه از سرسختى و تداوم انكار مشركان – با وجود رؤیت اين معجزه شگفت آور – پرده برمى دارد: «وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ»؛[6] «و هرگاه نشانه اى ببينند، روى بگردانند و گويند، سحرى هميشگى است».
البته چنين انشقاق هايى در زندگانى پيامبران گذشته نيز سابقه داشته و به صورت ضعيف تر جلوه گر شده است؛ چنان كه درباره موسى (علیه السلام) آمده است: «فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقاً فِي الْبَحْرِ يَبَساً»؛[7] «و راهى خشك در وسط دريا براى آنان باز كن».
در بخشى ديگر از داستان آن حضرت مى خوانيم: ضربه عصاى موسايى سنگ را شكافت و دوازده چشمه آب جوشيد: «وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ…»؛[8] «و آنان را به دوازده عشيره كه هر يك امتى بودند، تقسيم كرديم و به موسى ـ وقتى قومش از او آب خواستند ـ وحى كرديم با عصايت بر آن تخته سنگ بزن؛ پس از آن دوازده چشمه جوشيد و هر گروهى آبخور خود را شناخت».
3 – گفت و شنود درختان
در نهج البلاغه آمده است: روزى پيامبر (صلی الله علیه وآله) براى ايجاد انگيزه گرايش به اسلام در يكى از افراد قريش، در برابر ديدگان او درختى رامخاطب قرار داد. درخت از جاى خود حركت كرد و نزد پيامبر (صلی الله علیه وآله) ايستاد و سپس به دستور آن حضرت به جاى اوليه خود بازگشت.[9] در واقعه اى ديگر، درختى به رسالت پيامبر اعظم گواهى داد.[10] اين دو معجزه نيز مورد اتفاق علماى شيعه و اهل سنت است و در كتاب هاى متعدد آنها نقل شده است. البته گفت و گو و فرمانبرى جمادات، گياهان و حيوانات در زندگانى پيامبران گذشته نيز سابقه داشته است؛ چنان كه «هدهد» و ديگر حيوانات از سليمان (علیه السلام) فرمانبرى داشتند.[11] چهار پرنده كوبيده شده نيز به فراخوان ابراهيم (علیه السلام) پاسخ مثبت دادند و پرواز كنان به سوى او شتافتند: «قالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلى كُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءاً ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْياً…»؛[12] «[خداوند] فرمود: [اى ابراهيم] پس چهار پرنده برگير و آنها را پيش خود ريزريزگردان، سپس بر هر كوهى پاره اى از آن ها قرار بده؛ آنگاه به سوى تو مى آيند».
آنچه گفته شد، نمونه هايى از توانمندى انسان هاى كامل است كه در پرتو بندگى خدا و اتصال به قدرت بى انتهاى او، در برابر ديدگان مردمان جلوه گر شده است.
گفتنى است كتاب هاى تفسيرى، روايى و تاريخى، بيش از سه هزار مورد از معجزات و كرامات رسول اكرم (صلی الله علیه وآله) را ثبت كرده اند. از پيامدهاى زيباى گفت و گو در اين زمينه، رسيدن به روشن بينى و توسعه فضاى فكرى، شكسته شدن حصارهاى مادى و راه يابى به درياى بى كران نورانيت معنوى است.
پی نوشت ها
[1]– فرهنگ عميد. ر.ك: تفسير موضوعى قرآن كريم، ج 8، صص 64ـ85.
[2]– اسرا 17، آيه 1.
[3]– سبا 34، آيه 12.
[4]– قمر 54، آيه 1.
[5]– تفسير نمونه، ج 23، ص 9.
[6]– قمر 54، آيه 2.
[7]– طه 20، آيه 77.
[8]– اعراف 7، آيه 190.
[9]– ابن ابى الحديد، شرح نهج البلاغه، ج 13، ص214.
[10]– قاضى عياض، الشفا بتعريف حقوق المصطفى، ج 1، ص 298.
[11]– نمل 27، آيه 20.
[12]– بقره 2، آيه 260.