کارکرد نهاد شورا در اسلام، منحصر به ارائه‌ی نقش مشورتی نیست. در رابطه با این مطلب ادلّه‌ی متعدّدی وجود دارد. اکنون بدون ورود به مباحث فنّی و تخصّصی، به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
1 – لسان برخی از آیات قرآن –مانند: «وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَيْنَهُمْ»– از این جهت اطلاق دارد و کارکرد شورا با منحصر به ارائه‌ی نقش مشورتی نمی‌سازد.
2 – در مواردی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دستور دادند که رأی شورا، باید ملاک عمل قرار گیرد. روزی امیر مؤمنان (علیه السّلام) از آن حضرت پرسید: «ای پیامبر! اگر مسئله‌ای پدید آمد که در رابطه با آن آیه‌ای از قرآن و یا سیره و سنّتی از جانب شما وجود نداشته باشد. چه کنیم؟ حضرت فرمود: «آن را با مشورت مؤمنان انجام دهید». سپس آن حضرت اضافه فرمود: «مشورت را به امور خاص محدود نسازید»؛[1]
یعنی، اساساً در امور مختلف از مشورت مدد جویید و آن را ملاک عمل قرار دهید.
در موارد بسیاری، پیروی از رأی اکثریّت مورد تأکید قرار گرفته و از مخالفت و سرپیچی با ارباب رأی و بصیرت نهی شده است. از جمله این‌که پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «دور اندیشی آن است که با صاحب نظران مشورت کنی و امرشان را فرمان بری، پس هر گاه خردمند خیرخواه چیزی گفت آن را بپذیر، و مباد که برخلاف آن‌ها عمل کنی که در آن هلاک و نابودی است».[2]
بنابراین نهاد شورا در نظام اسلامی، دارای کارکردهای متفاوت و اشکال گوناگونی است. برخی صرفاً ارائه دهنده‌ی نقش مشورتی است؛ بدون آن‌که برای مشورت گیرنده الزام‌آور باشد و برخی دارای نقش الزام‌آور و مؤثّر قطعی در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها است.
منبع: دین و سیاست، ولایت فقیه، جمهوری اسلامی؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: حمیدرضا شاکرین، غلیرضا محمدی
[1]- «يَا رَسُولَ اللَّهِ أَ رَأَيْتَ إِذَا نَزَلَ بِنَا أَمْرٌ لَيْسَ فِيهِ كِتَابٌ وَ لَا سُنَّةٌ مِنْكَ مَا نَعْمَلُ فِيهِ قَالَ النَّبِيُّ ص اجْعَلُوهُ شُورَى بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا تَقْصُرُونَهُ بِأَمْرٍ خَاصَّةً»(تفسیر فرات بن ابراهیم کوفی، ص 615، محمّد هادی معرفت، ولایت فقیه، ص 101.
[2]- «الْحَزْمُ أَنْ تَسْتَشِيرَ ذَا الرَّأْيِ وَ تُطِيعَ أَمْرَهُ: وَ قَالَ ص: إِذَا شَاوَرَ عَلَيْكَ الْعَاقِلُ النَّاصِحُ فَاقْبَلْ وَ إِيَّاكَ وَ الْخِلَافَ عَلَيْهِمْ فَإِنَّ فِيهِ الْهَلَاكَ (بحار الانوار، ج 72، ص 105).»