مشربه ام ابراهيم خانه پيامبر اكرم(ص) بود كه يكي از همسران آن حضرت به نام ماريه در آن زندگي مي كرد اما پس از پيامبر اكرم (ص) به همراه برخي ديگر از دارايي هاي حضرت مانند فدك به ملكيت حضرت زهرا سلام الله عليها در آمد، پس خانه حضرت علي و حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليهما نبوده بلكه از مايملك آن حضرت به حساب مي آمده است.
اين باغ پيش تر از آنِ شخصي يهودي، به نام مخيريق بود و با وصيت او، به رسول الله(صلي الله عليه وآله)منتقل شد. اين واقعه و رخداد چنين نقل شده است:
مخيريق، كه از يهوديان بني نضير مدينه و از عالمان و ثروتمندان آن ها بود، به هنگام جنگ اُحد، اقوام و عشيره خويش را جمع كرد و به آنان گفت: اي يهوديان! شما مي دانيد كه محمد همان پيامبري است كه ما و پدرانمان در انتظار ظهورش به سر مي برديم و اكنون نصرت و ياري او برهمه واجب است. پس به پا خيزيد و از وي در مقابل دشمنانش دفاع كنيد. گفتند: امروز يوم سبت و شنبه است (كه به عقيده آن ها در اين روز جنگ جايز نبود). مخيريق در پاسخ آنان گفت: واي بر شما! ديگر سبتي نيست و دين يهود با آمدن پيامبر اسلام منسوخ گرديد. او وقتي ديد دعوت و موعظه اش در هم كيشانش مؤثر واقع نمي شود، خود آماده جنگ با مشركان مكه شد و به هنگام حركت به اُحد اينگونه وصيت كرد كه: اِن اُصِبتُ فما لي لمحمّد يصنع فيه ما شاء ;اگر من در اين جنگ كشته شدم همه ثروتم از آنِ محمد است و هر گونه صلاح بداند تصرّف خواهد كرد. او سرانجام در جنگ اُحد به شهادت رسيد و پيامبر(صلي الله عليه وآله) پس از شهادتش فرمود: مُخَيرِيق خَيرُ يَهُود .( سهيلي، الروض الأُنُف، ج5 ، ص12 ; وفاء الوفا، ج3، ص988)
بدينگونه، املاك و باغ هاي مخيريق كه هفت قطعه و از جمله مشربه امّ ابراهيم بود، در اختيار رسول الله(صلي الله عليه وآله) قرار گرفت و آن حضرت اين باغ ها و نخلستان ها را، كه در تاريخ به عنوان حوائط(حوائط ، جمع حائط ، باغ خرما، مختار الصحاح) سبعه معروف شده است، از سال سوم هجرت متصرّف گرديد و همين حوائط بود كه پس از رحلت آن حضرت، همراه با فدك ـ كه مورد ادعاي حضرت زهرا(عليها السلام) و مورد انكار خليفه اول بود ـ در اختيار دختر پيامبر(صلي الله عليه وآله) قرار گرفت. البته فدك به جهت اهميتي كه داشت، بيش از حوائط هفتگانه مورد توجه بود و از آن، بيشتر سخن به ميان آمده است.
امام رضا عليه السلام فرمودند: رسول خدا آن ها(هفت قطعه حوائط) را وقف بر فاطمه سلام الله عليها نمود، و سپس فاطمه آنها را بر بنى هاشم و بنى المطلب وقف نموده است. (فروع كافى، ج 7، ص 47 و 48، ح 1 – 4.)
به هر حال بنا به روايتي، حضرت فاطمه(س) وصيت كرد تا اين باغ‌ها وقف امور خيريه شود. ابوبصير مي‌گويد: خدمت امام باقر(ع) رسيدم. او فرمود:آيا وصيت‌نامه مادرم فاطمه(س) را ديده‌اي؟ عرض كردم: نه. سپس درخواست كردم آن را بر من بخواند. امام باقر(ع) زنبيل كوچكي را آوردند و نوشته‌اي را در مقابلشان نهادند كه درباره حيطان سبعه بود. در آن وصيت‌نامه آمده بود.
بسم الله الرحمن الرحيم. هذا ما اوصت به فاطمه بنت محمد رسول الله(ص) اوصت بحوائطها السبعه: العواف و الدلال و البرقه و المثيب و الحُسني و الصافيه و مالام ابراهيم الي عليٌ بن ابي‌طالب(ع) فإن مضي عليّ فإلي الحسن فإن مضي الحسن فإلي الحسين فإن مضي الحسين فالي الاكبر من ولدي. شهد الله علي ذلك و المقداد بن الاسود و الزبيربن عوام و كتب علي بن ابي‌طالب(ع)؛
به نام خداوند بخشنده مهربان. اين، چيزي است كه فاطمه دختر محمد رسول الله(ص) بدان وصيت كرده است. فاطمه(س) وصيت مي‌كند به باغ‌هاي ديوار كشيدة هفتگانه كه عبارت‌اند از: العواف، الدلال، البرقه، المثيب، الحسني، الصافيه، و مشربه ام ابراهيم… كه درآمد اينها بايد در راه خدا براي نصرت اسلام مصرف شود. من وصي خود را علي بن ابي‌طالب(ع) قرار مي‌دهم. چنانچه او درگذشت، وصي من فرزندم حسن است و اگر او درگذشت، فرزند ديگرم حسين وصي من است و چنانچه حادثه‌اي براي او پيش آمد، بزرگ‌ترين فرزند پسر باقيمانده‌ام آن را به عهده مي‌گيرد. خداوند را بر اين وصيت شاهد مي‌گيرم و همچنين مقداد بن اسود و زبير بن عوام بر آن گواهي خواهند داد.
امام باقر(ع) فرمود : مادرم فاطمه(س) اين وصيت را انجام داد و پدرم علي بن ابي‌طالب(ع) آن را نوشت و براي هميشه باقي ماند.( فروع كافي، شيخ كليني، ج7، ص48، حديث5؛ بحارالانوار، ج43، ص235)
مشربه امّ ابراهيم در گفتار ائمه(عليهم السلام)
به طوري كه پيش تر اشاره شد، ائمه هدي(عليهم السلام) به زيارت مشربه امّ ابراهيم بسيار اهتمام داشتند و آن را پس از مسجد قبا، مهم ترين مكان زيارتي و حتي مقدم بر زيارت شهداي اُحُد و قبر عموي پيامبر (حمزه سيد الشهدا) مي دانستند. و شيعيان خود را به اهميت اين جايگاه مقدّس متوجّه ساخته اند و ما در اين راستا به نقل چند روايت بسنده مي كنيم:
1 – معاوية بن عمّار مي گويد: امام صادق(عليه السلام) خطاب به من فرمود:
لاَ تَدَعْ إِتْيَانَ الْمَشَاهِدِ كُلِّهَا مَسْجِدِ قُبَاءَ فَإِنَّهُ الْمَسْجِدُ الَّذِي أُسِّسَ عَلَي التَّقْوَي مِنْ أَوَّلِ يَوْم وَ مَشْرَبَةِ أُمِّ إِبْرَاهِيمَ وَ مَسْجِدِ الْفَضِيخِ وَ قُبُورِ الشُّهَدَاءِ وَ مَسْجِدِ الاَْحْزَابِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الْفَتْحِ .( الكافي، ج4، ص560 ، كتاب الحج باب اتيان المشاهد و قبور الشهدا.)
رفتن به مشاهد مدينه را ترك مكن و آن ها عبارت اند از مسجد قبا، كه اساس آن از نخستين روز بر تقوا بوده و مشربه امّ ابراهيم و…
2 – عقبة بن خالد گويد از امام صادق(عليه السلام) پرسيدم: ما مساجدي را كه پيرامون مدينه هستند، زيارت مي كنيم، از كدامين مسجد آغاز كنيم بهتر است؟ فرمود:
اِبْدَأْ بِقُبَا فَصَلِّ فِيهِ وَأَكْثِرْ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَسْجِد صَلَّي فِيهِ رَسُولُ اللَّهِ(صلي الله عليه وآله) فِي هَذِهِ الْعَرْصَةِ ثُمَّ ائْتِ مَشْرَبَةَ أُمِّ إِبْرَاهِيمَ فَصَلِّ فِيهَا وَهِيَ مَسْكَنُ رَسُولِ اللَّهِ(صلي الله عليه وآله)وَمُصَلاَّهُ .( همان.)
از مسجد قبا آغاز كن و در آن زياد نماز بخوان; زيرا آن نخستين مسجد در اين منطقه است كه رسول خدا در آنجا نماز خواند. پس از آن، به مشربه امّ ابراهيم برو و در آنجا نماز بگزار; زيرا آنجا مسكن دوم پيامبر خدا و محل نماز او است.
3 – صفوان بن يَحْيي از امام صادق(عليه السلام) نقل مي كند كه فرمود:
هَلْ أَتَيْتُمْ مَسْجِدَ قُبَا أَوْ مَسْجِدَ الْفَضِيخِ أَوْ مَشْرَبَةَ أُمِّ إِبْرَاهِيمَ؟ فَقُلْتُ: نَعَمْ. فَقَالَ: أَمَا إِنَّهُ لَمْ يَبْقَ مِنْ آثَارِ رَسُولِ اللَّهِ(صلي الله عليه وآله) شَيْءٌ إِلاَّ وَ قَدْ غُيِّرَ غَيْرُ هَذَ .( وسائل الشيعه، ج14، ص355 ، باب استحباب إتيان المشاهد كلها.)
آيا به مسجد قبا يا مسجد فضيخ و يا مشربه امّ ابراهيم رفته ايد؟ عرض كردم: آري. فرمود: از آثار رسول الله چيزي نمانده جز اين كه آن را تغيير داده اند، مگر اين ها.
منبع:پرسمان