براى همگان بهرهمندى از معارف قرآن تا حدودى ممكن است؛ امّا براى فهم آن ـ به عنوان منبع اساسى معرفت دينى ـ نيازمنديم كه ابزارهاى خاص آن را بيابيم و حدود استفاده از هر يك از آنها و ميزان تأثير و اعتبار آنها را بدانيم. مهمترين ابزارها براى فهم قرآن، عبارت است از:

يك. ادبيات و قواعد زبانشناختى

براى درك سخن هر گوينده و نقطه آغاز تفاهم، آگاهى از قواعد اوليه مربوط به زبان و لغت او ضرورى است. از اين رو داشتن اطلاعات كافى و عميق از ادبيات اين زبان، داراى اهميت است. در ادبيات نيز فهم معناشناسى واژهها، آشنايى به علم صرف و علم نحو ـ كه جايگاه تركيبى كلمات را در ساختار جملات مشخص مىسازد ـ و اطلاع از علم معانى و بيان و بديع بايسته است.

دو. آشنا بودن به مضمون و سياق خود قرآن

قرآن، قراينى دارد كه بعضى پيوسته و برخى ناپيوسته است و براى فهم مقصود هر گوينده، مناسبترين شيوه آن است كه سخنان گوناگون خود او را در كنار هم و مرتبط با هم بنگريم. اين شيوه در ارزيابى و نتيجهگيرى پرفايده است.

سه. سنت معصوم عليهالسلام

از جمله شئون پيامبر صلىاللهعليهوآله و ائمه عليهمالسلام ، تبيين مقاصد كتاب الهى است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ.»[1]

علامه طباطبايى مىنويسد: «آيه مباركه دليل بر حجّت بودن سخن پيامبراكرم صلىاللهعليهوآله در شرح آيات قرآن كريم است».[2]

سنّت و سخن معصوم عليهالسلام در تفسير قرآن و تعليم شيوه تفسير به مردم و تعليم راهيابى به بطون قرآن، نقش اساسى دارد.

چهار. عقل و تفكر خلاق

مفسّر و بهره گيرنده از قرآن، بايد عقل فعّال و تفكّر خلاّق داشته باشد تا بتواند از اين ابزار، به طور صحيح و دقيق، معارف دينى را از آيات آن استفاده كند. براى مثال در معارف عقلى قرآن، درك بديهيات و مسلمات عقلى و به كار بستن آنها لازم و بايسته است و… .

پنج. جامع نگرى

دين مجموعه عقايد و آموزههايى را ارائه داده كه اينها، بايد با هم سازگار باشد. از اين رو در برداشت از قرآن، بايد هر مفهوم قرآنى، در مجموعههاى آموزههاى دينى ـ كه از منابع اصلى به دست آمده ـ نگريسته شود. فهم عميق معانى قرآن، نياز به تلاش علمى بسيار دارد؛ لذا مفسرانى موفق بودهاند كه كولهبارى از سابقه علمى و تحقيقى بر دوش آنان بوده است.[3]

 

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها

نویسنده:گروه مؤلفان


[1] – نحل 16، آيه 44.

[2] – الميزان، ج 12، ص 261.

[3] – براى آگاهى بيشتر در اين زمينه به كتاب‏هاى علوم قرآنى مراجعه شود؛ از جمله:

الف. كمال، دزفولى، شناخت قرآن؛

ب. محمدحسين، بهشتى، روش برداشت از قرآن؛

پ. محمدباقر، سعيدى روشن، علوم قرآنى.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *