در كلمات بزرگانى همانند ابن عباس، اين پيشنهاد مطرح شد كه امام حسين (عليه‌السلام) به سمت يمن رفته، از آنجا داعيان خود را به اطراف بفرستد و نهضت خود را سامان‌دهى كند تا بتواند در مقابل يزيد بايستد.[1]
حال در اينجا اين پرسش مطرح مى‌شود كه چرا امام (عليه‌السلام) اصلاً اين گزينه را مدنظر قرار نداد؟
در پاسخ به اين پرسش بايد به امور زير توجه داشت:
1 – گرچه اهل يمن از حضور حضرت على (عليه‌السلام) در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در يمن خاطره خوشى داشتند[2] و تمايلاتى نسبت به آن حضرت علیه‌السلام ابراز مى‌داشتند؛ اما هرگز نمى‌توان در مقايسه با كوفه، اين سرزمين را در اين زمان به عنوان پايگاهى براى شيعه معرفى كرد.
2 – پيشينه اهل يمن نشان مى‌دهد كه نمى‌توان در مواقع بحرانى بر روى آنها حساب ويژه‌اى باز كرد؛ زيرا در زمان حكومت حضرت على (عليه‌السلام) ، همين يمنيان در مقابل سپاه نه چندان قوى و قدرتمند معاويه، در سلسله حملاتى (مشهور به غارات)[3] كوتاهى كرده و فرماندار خود عبيداللّه بن عباس را تنها گذاشتند؛ به گونه‌اى كه او ناچار به كوفه فرار كرد و سپاهيان بى‌رحم معاويه به رهبرى بسر بن ابى ارطاة، به راحتى شهر را اشغال نمودند و عده‌اى از مردم را ـ كه در ميان آنها دو طفل كوچك عبيداللّه بن عباس نيز وجود داشتند ـ قتل عام كردند.[4]
3 – يمن در اين زمان از شهرهاى مركزى و مهمّ مملكت اسلامى به شمار نمى‌رفت و مانند كوفه به شهرهايى همانند بصره، مدائن و ديگر شهرهايى كه امكان فراهم آمدن ياران امام (عليه‌السلام) و ملحق شدن آنها به سپاه آن حضرت در كوفه وجود داشت، نزديك نبود.
4 – سابقه ارتداد قبايلى از يمن در ماه‌هاى آغازين رحلت پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله، پيشينه‌اى منفى از اين كشور در اذهان باقى گذاشته بود و اين احتمال وجود داشت كه در صورت مركزيت آن براى قيام امام حسين (عليه‌السلام) مردم، اين قيام عليه حكومت را با آن پيشينه بسنجند و آنها را از يك سنخ ببينند؛ به ويژه آنكه دستگاه حكومت اموى به خوبى مى‌توانست از اين پيشينه در راه آلوده كردن قيام آن حضرت بهره‌بردارى كند.
5 – دورى يمن از ديگر شهرهاى اسلامى و جدا افتادگى آن، اين امكان رابه راحتى به حكومت اموى مى‌داد كه در صورت وقوع قيام، آن‌را به راحتى سركوب كند.
6 – امام حسين (عليه‌السلام) در اين زمان دعوتى جدّى از سوى يمنيان نداشت؛ بنابراين انگيزه‌اى در ميان آنان براى دفاع از آن حضرت در مقابل يزيد وجود نداشت و انگيزه‌هايى كه در مردم كوفه براى دعوت از امام (عليه‌السلام) وجود داشت ـ حتى يك صدم آنها ـ در يمنيان وجود نداشت؛ انگيزه‌هايى همچون: دفاع عقيدتى از اهل‌بيت (عليهم‌السلام) ، بازسازى مركزيت كوفه در مقابل شام، احياى حكومت عدل علوى در كوفه، رهايى از ظلم و ستم بنى‌اميه و … .
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
نویسنده:گروه مؤلفان
[1] – الكامل فى التاريخ، ج 2، ص 545.
[2] – همان، ج 1، ص 651.
[3] – براى اطلاع كامل ر.ك: الغارات.
[4] – الكامل فى التاريخ، ج 2، ص 431.