شفاعت گنه كاران، ممكن است در مراحل گوناگون پس از مرگ، صورت بگيرد:
1 – برزخ،
2 – مواقف قيامت،
3 – پس از دخول در جهنم و مدت ها تحمل عذاب دوزخ.
با توجّه به اين مراحل، روشن مى شود كه ميان آن دسته رواياتى كه شفاعت را در حق سبك شمرندگان نماز جارى نمى داند و يا مجازات زناكار را دخول در جهنم و تحمل عذاب هاى آن مى داند؛ با دسته ديگرى از روايات كه ذره اى از ايمان را موجب بهره مندى از شفاعت مى داند، منافاتى وجود ندارد.
در حقيقت بر اساس دسته اول روايات،[1] شفاعت در مرحله اول و دوم، شامل حال سبك شمرندگان نماز، يا زناكاران نمى شود و چنين كسانى پس از دخول در جهنم و تحمل ساليان دراز عذاب دردناك، استحقاق و قابليت شفاعت را پيدا مى كنند و بالاخره با شفاعت نجات مى يابند.
امام باقر (علیه السّلام) مى فرمايد: «گروهى از مردم در آتش جهنم مى سوزند تا اينكه گداخته مى شوند، آن گاه شفاعت نجاتشان مى دهد».[2]
بنابراين بهره مندى از شفاعت، بستگى به ميزان تحصيل شرايط آن (ايمان و عمل صالح) دارد. پس مقصود از نجات يافتن كسى كه ذره اى ايمان در دل دارد، اين است كه بالاخره ايمان او سبب نجاتش خواهد شد؛ هر چند پس از تحمل ساليان دراز عذاب جهنم باشد. در مقابل، كسانى كه به طور كلى از ايمان محروم اند و دين و عمل آنها مورد رضايت خداوند نيست (مشركان، كافران، ناصبيان و دشمنان رسول اكرم و خاندان او) محروم از شفاعت بوده و در عذاب جهنم جاودانه و هميشگى خواهند بود.
دفتر نشر معارف/مؤلفان:محمدرضا کاشفی و سیّد محمد کاظم روحانی
[1] – كافى، ج 5، ص 476، ح 9؛ من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 31، ح 70.
[2] – ميزان الحكمه، ج 1، ص 475، ح 2940.