آیات مربوط به شفاعت را می توان بر چند دسته تقسیم نمود:
الف. آیاتی که شفاعت را نفی می کنند.
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقنَاکُم مِن قَبلِ أَن یَأتِیَ یَومٌ لاَ بَیعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَشَفَاعَةٌ وَالکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ»؛[1]«ای اهل ایمان! از آنچه روزی شما کردیم، انفاق کنید پیش از آن که روزی بیاید که نه خرید [و فروشی] هست و نه دوستی و شفاعتی به کار آید و کافران در آن روز درمی یابند که به خود ستم کردند»
ب. اختصاص شفاعت به خداوند
«قُل للهِ الشَّفَاعَةُ جَمِیعا لَهُ مُلکُ السَّماوَاتِ وَالاَرضِ ثُمَّ إِلَیهِ تُرجَعُونَ»؛[2] «بگو [ای پیامبر!] شفاعت تنها از آن خداست که مالک زمین و آسمان هاست و پس از مرگ، بازگشت همه شما به سوی اوست.»
اختصاص شفاعت به خداوند، یعنی اوست که شفیع را شفیع قرار داده و به او اجازه می دهد که بین خود و مردم وساطت و شفاعت کند. هر شفاعت کننده ای بایستی در طول خداوند و با اذن او شفاعت کند.
ج. شفاعت مشروط برای غیر خدا
«مَا مِن شَفِیعٍ إِلاَّ مِن بَعدِ إِذنِهِ»؛[3]«هیچ شفیعی جز به اجازه او نخواهد بود».
«وَلاَ تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلاَّ لِمَن أَذِنَ لَهُ…»؛[4]«و نفع نمی دهد شفاعت نزد خدا مگر برای کسی که خداوند به او اذن دهد.»
«یَومَئِذٍ لا تَنفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاّ مَن أَذِنَ لَهُ الرَّحمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَول»؛[5]«در آن روز شفاعت به کسی سود نبخشد، مگر کسی را که خدای رحمان اجازه دهد و سخنش او را پسند آید».
مقتضای جمع بین آیات این است؛ شفاعت تنها برای خداوند سزاوار است و کسانی که خداوند به آنها اذن و اجازه شفاعت می دهد. بدیهی است خداوند به کسانی اجازه شفاعت می دهد که پیامبر و یا از اولیای الهی و مورد رضایت خداوند باشند.
پی نوشت ها
[1] – بقره، آیه 254.
[2] – زمر، آیه 44.
[3] – یونس، آیه 3.
[4] – سبأ، آیه 23.
[5] – طه، آیه 109.