ميرزاى شيرازى ـ رحمه اللّه ـ در نجف فتوى داد:« بر مسلمان حرام است به حكومت كافر (يعنى بريتانيا) راضى شود. » خدا مى داند با اين فتوى، چه قدر استعمار انگليس شكست خورد. مرحوم ميرزا با آن همه نفوذ انگليس، با اين فتوى حكومتش را تحريم كرد.«وَلَن يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَـفِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً» سوره ى نساء، آيه ى 141.هيچ گاه خداوند، كافران را بر مؤمنان سلطه نمى دهد.
اين حكم و فتواى مرحوم شيرازى نگذاشت كه دولت انگليس مستقيما و بدون واسطه در شؤون مملكت دخالت كند، لذا ناچار شدند بدل اضطرارى و مُحَلِّل درست كنند تا به اسم قيوميّت و به صورت غير مستقيم بر عراق حكومت كنند و نماينده ى آن ها حافظ منافع، اموال و نفوس آن ها باشد. يكى دو سال انتخابات تشكيل دادند، در اين جريان نيز مرحوم شيخ شريعت(فقيه بزرگ، شيخ الشريعة فتح اللّه بن محمّد جواد نمازى اصفهانى (1266 ـ 1339)، داراى تأليفات متعدّد.)، و سيّد يزدى( آقا سيّد محمّدكاظم يزدى، صاحب عروة الوثقى.) و آقا سيّد ابو الحسن اصفهانى، و ميرزا محمّد تقىّ شيرازى نوشتند و فتوى دادند كه: « شركت در انتخابات حرام است! » ولى خدا مى داند همه را با چه وضع فجيعى از نجف و عراق بيرون كردند و به ايران تبعيد نمودند. به حدّى كه مأمور نگذاشت تا مرحوم آقا سيّد ابوالحسن اصفهانى لباسش را بپوشد!در هر حال، انگليس خود را كشت تا علما و مراجع را در امر مشروطه خواهى بر له خود موافق كند.بعد هم با چه زحمت علما به نجف بر گشتند و انگليس از آن ها التزام گرفت كه ديگر در سياست دخالت نكنند! حيات انگليس به واسطه ى آن ها و دخالت و سياست آن ها بود، ولى بعدها وقتى به قدرت رسيد و از آن ها مستغنى شد التزام گرفت كه ديگر در سياست دخالت نكنند، با اين همه، مرحوم سيّد ابوالحسن در قضيّه ى انتخاب و جريان كانديدا شدن « رشيد عالى »با عدّه اى ديگر از علما مخالفت كرد، ولى بالاخره انگليس غالب شد! از خواصِّ آقا سيّد ابوالحسن ـ رحمه اللّه ـ نقل شده كه مرحوم سيّد تا شش ماه در مخاطره و تحت نظر بود.
منبع: کتاب در محضر حضرت آیت الله العظمی بهجت- جلد1 / محمد حسین رخشاد
