براى تقويت حلم و بردبارى، بايد طبق برنامهاى جدى، به تقويت اراده خود بكوشيد و همواره سعى كنيد برخود مسلط باشيد. در اين رابطه راه مختلفى وجود دارد، ولى مهم آن است كه در درمان آن كاملاً جدى باشيد و توصيهها را بدون كمترين كاستى، به اجرا گذاريد:
1 – كاملاً به خود مطمئن باشيد كه مىتوانيد روحيه خود را تغيير دهيد؛ ولى براى نتيجهگيرى عجول نباشيد. با خود بينديشيد كه حداقل يك سال بايد بر روى رفتارهاى خود كنترل داشته باشيد و اگر چنين كرديد، حتماً پس از آن در رفتار شما دگرگونى حاصل خواهد شد.
2 – از حساسيت بيش از حد در هر زمينه بپرهيزيد.
3 – در هر مسئلهاى ابتدا از ديگران انتظار بدترين برخورد را داشته باشيد و خود را براى تحمل آن آماده كنيد. اين امر باعث مىشود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار در شما، ايجاد خشنودى كند. در حالى كه اگر هميشه انتظار برخورد خوب را داشته باشيد، چه بسا نتيجه عكس خواهيد گرفت.
4 – با خود شرط كنيد كه هيچ گاه و در هيچ شرايطى، برخورد تند نداشته باشيد و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد، خود را جريمه كنيد؛ مثلاً تصميم بگيريد – يا در صورت امكان نذر كنيد – اگر بر سر كسى فرياد زديد، فلان مبلغ صدقه بدهيد، يا نماز شب بخوانيد، و يا يك روز روزه بگيريد.
5 – از تفريحات سالم و تقويت كننده اراده – مانند كوهنوردى، شنا، دو و پيادهروى و گردش در طبيعت و… – نيز استفاده كنيد.
6 – در تصميمگيرىها، با افراد عاقل و پخته مشورت كنيد و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهيزيد.
7 – بيشتر با افراد خوش خلق و غيرعصبى معاشرت كنيد.
8 – از موقعيتهاى كه زمينه تندخويى در آن وجود دارد، بپرهيزيد و در موقعيتهايى حضور يابيد كه رفتار پرخاشگرانه در آنجا ديده نمىشود.
9 – قبل از هر عملى در مورد پيامد آن بينديشيد و آن گاه اقدام كنيد. با تمرين اين راهكار و بكارگيرى آن در مورد تمام رفتارها، اندك اندك كنترل خويش را بر تمام رفتارها توسعه بخشيد.
10 – به برخى رفتارها و حالاتى كه از افراد سر مىزند و باعث عصبانيت شما مىشود، توجه نكنيد براى مثال اگر كسى با حرف ناروا شما را بر مىافروزد، از شنيدن و گوش سپردن به سخنان وى اجتناب كنيد و حتى گوش ندهيد يا محيط را ترك كنيد و ديگر به گفتههاى او دقت و توجه نكرده و آنها را در ذهن خود مرور نكنيد. نسبت به ديگر اعمال فيزيكى و رفتارهاى پرخاشگرانه و تحريك كننده نيز همين طور واكنش نشان دهيد و راه بىتوجهى و تغافل را پيش گيريد.
11 – با مطالعه و تفكر سطح شناخت خود را از زشتى، ناپسندى و غيرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببريد. براى مثال روايات، آيات و داستانهايى در مورد اين نوع رفتارها و آثار آنها، مطالعه كنيد و بعد در مورد آنها بينديشيد. حتى در بعضى موارد، به آثار رفتار تند خود، توجه و زشتى آن را در ذهن خود مرور كنيد، به گونهاى كه به يك حالت خود هشدارى از درون دست يابيد. آثار فردى و اجتماعى و پيامدهاى حيثيتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در نظر آوريد و زشتى آن را براى خود بزرگ جلوه دهيد تا از درون از آن عمل متنفّر شويد.
12 – به هنگام بروز عصبانيت و تندخويى، به سرعت حالات خود را تغيير دهيد؛ مثلاً اگر ايستادهايد، بنشينيد و اگر نشستهايد، دراز بكشيد و صورت خود را با آب سرد بشوييد و يك ليوان آب خنك بياشاميد و خود را از موقعيت دور سازيد.[1]
13 – از خواندن قرآن، به مقدار زياد و در نوبتهاى متعدد در طول 24 ساعت، هرگز غفلت نورزيد؛ زيرا قرآن تأثير زيادى در رسيدن به حالت سكينه و آرامش درونى دارد. همين طور عبادت و نماز را در اول وقت و با حضور قلب كامل به جا آوريد كه تأثير بزرگى در رسيدن به اطمينان خاطر و آرامش دارد.
14 – بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزك با آب سرد بشوييد.
15 – ديگر رفتارهاى عادى و روزمره خود را نيز با تسلّط كامل بر رفتار و بدون شتابزدگى انجام دهيد و آنها را آرام آرام تعقيب كنيد تا نرمخويى و پرحوصلگى، بر تمام رفتارهاى شما حاكميت پيدا كند.
16 – شرح موارد فوق را در جدولى بنويسيد و موارد انجام و يا تخلف از آن را يادداشت كنيد. سعى كنيد موارد تخلف را كاهش داده و بيشتر از پيش، خود را به انجام آنها مقيد سازيد. حتى قبل از بروز آن موقعيتها و به صورت مستمر، راه كارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهيد. از آن به بعد بايد ميزان موارد پرخاشگرى شما كاهش يابد و آنها را نيز يادداشت كنيد و كم كم از ميزان آنها در طول روز، هفته و… بكاهيد و خود تنبيهى را به كار گيريد.
پی نوشت
[1] – ر.ك: محمدى رى شهرى، ميزان الحكمه، ج 9، باب دواءُ الغضب.