برخي از مورّخان و انديشمندان همانند ابوريحان بيروني، مستوفي هَرَوِي و شيخ بهايي، تصريح كرده‌اند كه حضور اهل‌بيت در روز بيستم صفر بوده است. افزون بر اين، قرائن و شواهد ديگري براي اثبات اين مسأله وجود دارد كه ميتوان به آنها استناد كرد كه عبارتند از:
1 – الحاق سر امام به بدنش توسط امام سجاد در روز اربعين
2 – وجه استحباب زيارت اربعين.
3 – محل دفن سر مطهّر امام
1 – در بارة الحاق سر به بدن بايد گفت اين مسأله از بازگشت اهل‌بيت به كربلا جدا نيست و بنابر قول مشهور، اين كار توسط امام زين‌العابدين صورت گرفته است، چنانكه شيخ صدوق و ابن‌فتّال نيشابوري به اين موضوع تصريح كرده‌اند.[1] و هيچ گزارش تاريخي وجود ندارد كه امام سجّاد در زمان ديگري به كربلا آمده باشد، بنابراين حضور اهل‌بيت بر سر قبر امام نيز بايد در روز اربعين اتفاق افتاده باشد.
2 – در بارة وجه استحباب زيارت اربعين، (چنانكه در ادامه بحث ملاحظه مي‌شود) دو امر بيان شده است: يكي روايت امام عسكري است كه در آن زيارت اربعين، يكي از علائم مؤمن دانسته شده است و ديگري تعليم زيارت اربعين به صفوان‌بن‌مهران جمّال توسط امام صادق. پرسشي كه در اين باره مطرح است آن است كه آيا وجه و انگيزة استحباب ميتواند تنها حضور يك صحابي بر سر قبر امام حسين در روز اربعين باشد؟ يا در اين روز بايد وقايع مهّم ديگري نيز اتفاق افتاده باشد. بنابراين الحاق سرِ مطهر امام حسين به بدن و حضور اهل‌بيت ـ كه در ميان آنان امام معصوم يعني امام سجاد حضور داشت ـ جهت الحاق سر به بدن و زيارت قبر حضرت تنها ميتواند وجه استحباب زيارت اربعين را توجيه كند، چنان كه بر اساس گزارش ابن‌شهرآشوب، شيخ طوسي وجه توصية امامان به زيارت اربعين را، مسألة الحاق سر به بدن دانسته است[2]، و مجلسي نيز به نقل از مشهور يكي از وجوه محتمل استحباب زيارت اربعين را همين موارد، بيان كرده است.[3]
3 – محل دفن سر امام: در اين كه سر امام حسين كجا دفن شده است، منابع تاريخي شيعه و سني اقوال مختلفي را گزارش كرده‌اند، اما مشهور در ميان علماي اماميه آن است كه سر مطهر امام به بدن مطهر آن حضرت ملحق شد و همراه آن دفن شد.[4] گرچه طرفداران اين قول، نوعاً تاريخ آن را معين نكرده‌اند، اما گروهي از دانشمندان شيعه و اهل‌سنت مانند ابن‌شهرآشوب،[5] ابوريحان بيروني،[6] مستوفي هَرَوِي،[7] قرطبي،[8] قزويني،[9] نُوَيْري،[10] مناوي[11] تصريح كرده‌اند كه دفن سر مطهر همراه بدن، در بيستم صفر (اربعين) صورت گرفته است. گواهي اين دانشمندان بر دفن سر مطهر همراه بدن در اربعين، ورود امام سجاد و اهل‌بيت در چنين روزي به كربلا را تأييد مي‌كند.
از مجموع آنچه گذشت، روشن شد كه اگرچه از نظر اخبار تاريخي و حديثي، اثبات حضور اهل‌بيت در روز اربعين بر سر مزار سيدالشهدا چندان آسان نيست، اما با توجه به قرائن و شواهدي كه براي حضور اهل‌بيت در كربلا در بيستم صفر سال 61 بيان شد، پذيرفتني است كه اهل بيتِ امام حسين در اين روز موفق به زيارت مزار سيدالشهدا شده‌اند.
منبع:پرسمان
[1] . شيخ صدوق، الامالي، مجلس 31، ص231-232؛ ابن‌فتّال نيشابوري، روضة‌الواعظين، ص192.
[2] . ابن‌شهرآشوب، مناقب آلابيطالب، ج4، ص85 .
[3] . مجلسي، بِحار الانوار، ج98، ص 334.
[4] . مجلسي، بِحار الانوار، ج45، ص 145.
[5] . مناقب آلابيطالب، ج4، ص85 ؛ مجلسي، بِحار الانوار، ج44، ص 199.
[6] . بيروني، الآثار الباقية عن القرون الخالية، ص331.
[7] . ابن اعثم، الفتوح، مترجم: مستوفي هَرَوِي، ص 916.
[8] . محمد‌بن‌احمد قرطبي، التذكرة في امور الموتي و امور الآخرة، ج2، ص 668.
[9] . زكريا محمد‌بن‌محمود قزويني، عجائب المخلوقات و الحيوانات و غرائب الموجودات (كه به صورت حاشيه در ضمن كتاب: حيوة الحيوان الكبري، نوشته كمال‌الدين دميري آمده است) ج1، ص109 .
[10] . نهاية‌الارب في فنون الادب، ج20، ص3008.
[11] . مناوي، فيض القدير، ج1، ص265.